Kibermakondagi diniy
-mavzu. «Kibermakondagi diniy jarayonlar»
Download 4.04 Mb. Pdf ko'rish
|
Kibermakondagi diniy jarayonlar
- Bu sahifa navigatsiya:
- Tayanch so‘zlar
|
1-mavzu. «Kibermakondagi diniy jarayonlar»
fanining predmeti va vazifalari Reja: 1. «Kibermakondagi diniy jarayonlar» faniga kirish. 2. Fanning predmeti, masadi va vazifalari. 3. Kibermakon tushunchasi va uning asosiy vositalari. Tayanch so‘zlar: Kibermakon, internet, raqamli texnologiyalarda din, diniy-ma’naviy jarayonlar, VR texnologiya, raqamlashtirish konsepsiyalari 1. «Kibermakondagi diniy jarayonlar» faniga kirish. Kibermakon inson faoliyatining barcha jabhalarini qamrab olgan axborot- kommunikasiya texnologiyalari orqali ma'lumotlar oqimini boshqarish tizimidir. Umuman olganda, kibermakon vaqt va makon chegarasini yorib o‘tish imkoniyatini kengaytirdi. Bu esa, o‘z navbatida, moliyaviy qiyinchiligi yoki jismoniy kamchiligi bo‘lgan insonlarga ma'lum diniy amallarni amalga oshirish imkoniyatini yaratdi. Kibermakon dunyo kompyuter tarmoqlarining «virtual» umumiy majmui. Ushbu atama 1984 yilda Uilyam Gibsonning «Neyromant» («Neuromancer») romanida qo‘llanilgan, hozir esa global axborot makonini ifodalash uchun ishlatiladi. Telefon suhbatlari, «chatlar», turli onlayn bahslar, kompyuter aloqasi kibermakonda amalga oshirilmoqda. Virtual voqelikka kirib borishning zamonaviy vositalari sifatida quyidagilarni aytish mumkin: internetga chiqish imkoniyati mavjud mobil 6 telefonlar; onlayn pultli o‘yinlar; videoqurilmalar; tarmoqdan tashqarida foydalanish imkonini beruvchi dasturiy ta'minotlar. Bu kabi vositalar kibermakondan erkin foydalanish imkonini yaratish bilan bir vaqtda, mazkur makondagi xavf-xatarlarning ko‘z ilg‘amas darajada yuqoriligini anglatadi. Kibermakonda din omilining o‘rni ortgani sari olimlar va tadqiqotchilar tomonidan diniy jarayonlarni o‘rganish ko‘lami ortib bordi. Xususan, dastlabki tashkil etilgan onlayn forumlar va jamoalar din haqida fikr-mulohazalar bo‘lishish maqsadida tashkil etilgan bo‘lib, diniy omilning kibermakonga dastlabki trasformasiyasi deb baholandi. 1980 yillarning o‘rtalaridan dinlarning Internet tarmog‘ida paydo bo‘lishi diniy amaliyotning ilk bosqichi bo‘ldi. 90-yillardan Internet brauzerining bepul joriy etilishi internetdan to‘g‘ri maqsadlarga yo‘naltirilgan diniy targ‘ibot va tashviqot makoni sifatida foydalanish bilan bir qatorda, turli buzg‘unchi kayfiyatdagi terroristik va ekstremistik tashkilotlar tomonidan ham keng istifoda etish ishlari jadallashdi. Bugungi kunda ma'lumotlar oqimi doirasida diniy axborotlarning to‘g‘ri va xolis etkazilishi davlatlar va dinlararo totuvlikni ta'minlovchi etakchi vositalardan biriga aylangan. Bir so‘z bilan aytganda, diniy sohada barqarorlikni ta'minlash va mustahkamlash jamiyat hayotining muhim strategik yo‘nalishini tashkil etadi. Raqamli texnologiyalardagi diniy jarayonlar bilan bog‘liq ob'ektiv va sub'ektiv omillar dialektikasini teran anglash kibermakonda kechayotgan diniy jarayonlarda namoyon bo‘layotgan muammolar echimini topishga yordam beradi. 7 Internetning tarixiy rivojlanish bosqichlarida ilk sodda ko‘rinishdagi ma'lumot uzatuvchi veb shaklidan, bugungi kunda keng ommalashgan «web 2» hamda «web 3», ilmiy yo‘nalishlarda esa «Deep web» hamda jinoyatchilik o‘chog‘iga aylangan «Dark web» kartografiyalarini qamrab oldi. Mazkur segmentlarda diniy jarayonlarning amalga oshirish yo‘llari sifatida muloqot, ma'lumot, ta'lim, tajriba, amaliyot, missionerlik, marketing, tabobat va boshqalarni keltirish mumkin. Kibermakondagi diniy jarayonlar tahlili bugungi kunda barcha dinlar internetni o‘z missiyalarini amalga oshirish makoni sifatida qarashlarini ko‘rsatdi. Internetni diniy targ‘ibot samaradorligini oshirish, dindorlar va diniy uyushmalar o‘rtasida muloqotni yanada mustahkamlashga imkon beradigan Real hayotdagi diniy faoliyatning o‘ziga xos to‘ldiruvchisi sifatida ko‘rish mumkin. Axborot uzatish ilg‘or texnologiyalarining rivojlanishi, diniy axborot va bilimlarning tobora ommalashib borishi dinning Bunyodkor mohiyatini keng targ‘ib qilishda qulay, kamxarj va tezkor texnologiyalardan foydalanish tizimini shakllantirishni strategik ahamiyatga molik masala ekanini ko‘rsatadi. Dunyoda Islom dini ulamolari nomidan ish yurituvchi veb saytlarning ishga tushirilishi ulardan Internet orqali savol yo‘llash imkoniyatini yaratdi. Onlayn fatvo olish amaliyotining ijobiy jihatlari bilan bir qatorda, salbiy ko‘rinishlari ham namoyon bo‘la boshlandi. Xususan, bunda yirik ulamolar nomidan yolg‘on fatvo berish hamda fatvo berishdagi holat va vaziyatni tushunmaslik oqibatida ma'lum bir insonning vaziyatidan kelib chiqib berilgan xos onlayn fatvoga holati va maskani boshqa insonlarning ergashib ketish holatlari kuzatildi. 8 O‘zbekiston hududida Internet segmenti faollashishi bilan undan diniy maqsadlarda foydalanish amaliyoti vujudga keldi. Xususan Islom dini vakillarining savollariga javob berish maqsadida faoliyat yuritib kelayotgan fatvo saytlari ma'luomtlari tahlili shuni ko‘satdiki, fatvo so‘rashda insonlar tomonidan asosan ibodatga oid hamda oila va turmushda yuzaga keladigan masalalarga to‘g‘ri ko‘rsatma olish maqsadida foydalaniladi. Download 4.04 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|