Kibermakondagi diniy
Download 4.04 Mb. Pdf ko'rish
|
Kibermakondagi diniy jarayonlar
- Bu sahifa navigatsiya:
- 13-Mavzu. «Kibergigiena» tahdidlarga qarshi kurashishda samarali vosita
|
Mavzu yuzasidan savollar: 1. Rivojlangan davlatlar tajribasi yoshlar o‘rtasida onlayn muloqotning zararlari haqida ma’lumot bering. 2. Ijtimoiy tarmoqlar siyosatida zo‘ravonlik mazmunidagi ma’lumotlarni tarqamaslik haqida qabul qilgan siyosati nimalardan iborat? 3. Kibermakondagi ruhiy tahdidlarga turib berish uchun mutaxassilar tomonidan qanday tavsiyalar berilgan? 4. Dunyo tajribasida terrorchilik ruhidagi kontentlardan xabardor qilishning onlayn mexanizmlari qanday? 154 Tavsiya etiladigan adabiyotlar: 1. Tulepov A. Internetdagi tahdidlardan himoya: yordamchi o‘quv qo‘llanma. Mas’ul muharrir A.Hasanov. –Toshkent: «Movarounnahr», 2016. – 672 b. 2. Abdullaeva M.Z. Kibermakondagi xatarlar // ma’naviy hayot. – Toshkent, 2019. - № 2. – B. 100-101. 3. Abdullaeva M.Z. Kibermakondagi tahdidlardan himoya usullari // zamonaviy jamiyatda innovasion taraqqiyot va ijtimoiy-gumanitar fanlar integrasiyasi. Respublika ilmiy-amaliy konferentsiyasi materiallari. – Toshkent: O‘zxia, mart 2019. – B. 44-45. 4. Alimov B., Toshpo‘latova N., Abdullaeva M., Arifxanova S. Ommaviy axborot vositalarida zo‘ravon ekstremizm, radikalizm. O‘quv amaliy qo‘llanma. – Toshkent: Baktria press, 2019. – 144 b. 155 13-Mavzu. «Kibergigiena» tahdidlarga qarshi kurashishda samarali vosita Maxsus xakerlik dasturlari orqali kompyuter boshqaruvi tarmoqlarini egallab olish, viruslar yordamida kompyuter tarmog‘ini ishdan chiqarish kabi xunrezliklarni amalga oshirish kiberterrorchilik deb atalmoqda. Bugungi kunda aynan ushbu tushuncha axborot- kommunikasiya texnologiyalari sohasidagi ko‘p turdagi jinoyatlarni o‘zida birlashtirgan. Virus va boshqa zararli dasturlar, qonunga zid axborotlar tayyorlash va tarqatish, elektron xatlarni ommaviy tarqatish (spam), xakerlik hujumi, veb-saytlarga noqonuniy kirish, firibgarlik, mualliflik huquqini buzish, kredit kartochkalari raqami va rekvizitlarini o‘g‘irlash (fishing va farming) hamda boshqa turli virtual jinoyatlar shular jumlasidandir. Ushbu holatlarda jinoyatchilar o‘zlarini qiziqtirgan «ob’ektlar»ga moddiy va ma’naviy zarar etkazishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ymoqda. Bunday zararlar foydalanuvchilarning ma’naviy va texnik xavfsizlik qoidalariga amal qilmaslik bilan bog‘liq holda rivojlanib bormoqda. Ulardan himoyalanish maqsadida fanga «kibergigiena» atamasi kirib keldi. «Kibergigiena» atamasi turli soha mutaxassislari tomonidan tez-tez foydalanilmoqda. Masalan, advokat Stanislav Kuznesov «kibergigiena» atamasini «ineternet bilan ishlash jarayonida boshlang‘ich raqamli xavfsizlik asoslariga amal qilish», kompyuter texnologiyasi mutaxassisi Kris Bruk «kompyuter va boshqa qurilma foydalanuvchilari tizimini 156 muntazam ishlashiga hamda onlayn xavfsizliklarini oshirishga qaratilgan chora-tadbirlar amaliyoti» deb ta’riflagan. Olim Anna Kozirevaning «kibergigiena»ga berilgan ta’riflarni o‘rgangan holda quyidagi xulosaga kelgan: «foydalanuvchilar tomonidan shaxsiy ma’lumotlarning maxfiyligini saqlash hamda zamonaviy informasion kommunikasion texnologiyalardan foydalanilgan holda amalga oshiriladigan jinoyatlardan konfidentsial ma’lumotlarni xavfsizligini ta’minlash maqsadida tizimli tadbiq etiladigan texnik xavfsizlik choralari». «Kibergigiena» madaniyati oshirish yangi soha bo‘lsa-da, mazkur yo‘nalishda dunyo tajribasida bolalarga qaratilgan dasurlar tadbiq etilmoqda. Isroil davlatida bog‘cha yoshidagi bolalarga «kibergigiena» amaliyotini o‘rgatish, Vologda shahridagi «lider» o‘msirlar markazida 12- 18 yoshdagi o‘smirlarga mo‘ljallangan «Kibergigiena» qo‘shimcha fanini o‘qitish yo‘lga qo‘yilgan. «Kibergigiena» madaniyatini oshirishga qaratilgan tadbirlar kibermakonda sodir etiladigan jinoyatlar sonining kamayishiga hamda shaxs kiberxavsizligini ta’minlashga olib keladi. Buning uchun mutaxassislar quyidagi texnik xavfsizlik qoidalariga amal qilishni maslahat beradilar: Download 4.04 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|