Kibermakondagi diniy

©«UMID DESIGN» nashriyoti, 2022 

---

3 
KIRISH
 
Dunyoda XX asrning ikkinchi yarmidan boshlab kompyuterlar va Internet 
aloqasining ommalashuvi inson amaliy faoliyatining har bir jabhasiga, xususan, 
diniy jarayonlarga ta'siri barobarida, XXI asr ibtidosida qator ijtimoiy va iqtisodiy 
muammolarni ham keltirib chiqardi. Insoniyat tarixida ma'lumot uzatilishining 
tezligi va muhimlik darajasi bugungi kundagidek jadal sur'atlarda ommalashishiga 
kibermakon asosiy vositalardan biri bo‘lib xizmat qilmoqda. Shu boisdan ham 
kibermakon va Islom bilan bog‘liq diniy-ma'naviy jarayonlarni ilmiy kontseptual 
o‘rganish dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. 
Jahon miqyosida axborot-kommunikasiya texnologiyalariga intilish 
globallashuv sharoitida o‘zining mustaqil fikriga ega, texnika imkoniyatlaridan 
unumli va rasional foydalanuvchilar uchun ulkan imkoniyatlar eshigini ochdi. 
Internet tarmog‘ining dastlabki vazifalari avvalida texnologik uzilishlarni bartaraf 
etishga alohida e'tibor qaratilgan edi. Vaqt o‘tishi bilan «Butundunyo o‘rgimchak 
to‘ri» inson ehtiyojlari va qiziqishlaridan kelib chiqqan holda turli mazmundagi 
axborotlar, ko‘ngilochar dasturlarni o‘zida mujassam etgan misli ko‘rilmagan 
qulayliklarni yaratdi. Bu esa, o‘z navbatida, internetning keng ommalashuviga 
olib keldi. Shu bilan bir qatorda, inson ongiga salbiy ta'sir o‘tkazishga qaratilgan 
tajovuzlar, mamlakatning axborot boshqaruv tizimini izdan chiqarishga urinishlar 
ham ortdi. Kibermakon esa ijobiy va salbiy jarayonlarni amalga oshirishda qulay 
muhit maqomini kasb etdi. Telefon suhbatlari, «chatlar», turli onlayn bahslar, 
kompyuter aloqasi umumiy ko‘rinishda kibermakonda rivojlandi.
Raqamli texnologiyalar kibermakondan erkin foydalanish imkonini yaratish 
bilan bir vaqtda, undagi xavf-xatarlarning ko‘z ilg‘amas darajada 
yuqorilayotganini ham anglatadi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti 

---

4 
Sh.M.Mirziyoev yoshlar ma'naviyatini yuksaltirish va ularning bo‘sh vaqtini 
mazmunli tashkil etish bo‘yicha ilGari surgan beshta muhim tashabbusdan 
uchinchisi «aholi va yoshlar o‘rtasida kompyuter texnologiyalari va internetdan 
samarali foydalanishni tashkil etishga qaratilgan”
1
i ham aynan shu bilan 
izohlanadi. Statistik ma'lumotlarga ko‘ra, hozirgi kunda er yuzi aholisining 4 536 
millioni internetdan foydalanmoqda (2019 yil noyabr ma’lumotiga ko‘ra). 
Ularning 830 millionini yoshlar tashkil etadi. Ular o‘rtacha 15-24 yoshli 
fuqarolardir. Demak, yoshlarning axborot-kommunikasiya texnologiyalaridan 
foydalanish texnik va mafkuraviy madaniyatini yuksaltirish orqali ularda turli 
g‘oyaviy tahdidlarga, xususan, diniy ekstremizm, terrorizm, «ommaviy 
madaniyat» va boshqa yot g‘oyalarga qarshi mustahkam immunitetni 
shakllantirish alohida ahamiyat kasb etmoqda. Shu sababli, kibermakonda turli 
dinlarga oid jarayonlarning namoyon bo‘lish shakllarini va hozirgi kundagi 
rivojlanishini o‘rganish, ilmiy asoslangan holda tahlil qilish davrning dolzarb 
vazifasiga aylandi. 
Bakalavr talabalari uchun tayyorlangan mazkur o‘quv qo‘llanmada bugungi 
kunda kibermakonga integratsia qilingan diniy amaliyotlar ularning tarixiy 
rivojlanishi va doirasining kengayishidan to bugungi kuniga qadar ma’lumot 
berildi. Ma’lumotlarda kibermakonga kirib brogan dinlarning tarixiy 
xronologiyasi asosida yondashildi hamda ularning munosabatlariga alohida 
to‘xtalib o‘tildi. Har bir mavzu yakunida tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati 
keltirildi. Mazkur o‘quv adabiyoti Dinshunoslik yo‘nalishi talabalari uchun 
foydali qo‘llanma bo‘lib xizmat qiladi degan umiddamiz. 
1
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning davlat rahbarlari boshchiligida o'tkazilgan 
videoselektorda ilgari surgan tashabbuslari. https://kun.uz/news/2019/03/20/prezident-beshta-muhim-tashabbusni-
ilgari-surdi-ular-nima 

---

5