«kichik biznes va xususiy tadbirkorlik» fanidan leksiyalar kursi

Chiziqli tuzilma uning quyi boshqaruv bo‘g‘inlari yuqori bosqichdagi
rahbarga bevosita bo‘ysunishi bilan tavsiflanadi. CHiziqli tuzilmada har bir xodim
bitta rahbarga bo‘ysunadi va yuqori tizim bilan faqat u orqali bog‘langan bo‘ladi.
CHiziqli tuzilmaning ijobiy tomonlari uning oddiy, ishonchli, kamxarjligidir. Har bir
rahbar butun mehnat jamoasi faoliyati natijalari bo‘yicha javobgar. Bu strategik va
joriy qarorlarni qabul qilish huquqi markazlashishiga olib keladi.
Б2
Ш
Р
1,1
Б
1
1,1
У2
Ф1
У1
Ф2
Ф1
Р
Ф2
Ф3
Ф4
Ф5
Р1
Ф1
Р2
Ф2
Ф4
1,1
2,1
3,1
У1
У3
У4
У5
У2

---

Funksional tuzilma - boshqaruv vazifalarining funksional bo‘g‘inlar va
rahbarlar o‘rtasida taqsimlanishiga asoslanadi. U boshqaruv murakkablashuvi va
ixtisoslashuv rivojlanishi bilan bog‘liq holda vujudga kelgan.
Chiziqli-shtabli tuzilmada chiziqli tuzilma asos qilib olinadi, lekin
boshqaruvning quyi bo‘g‘inga ega har bir bo‘g‘inida ayrim muhim muammolar
bo‘yicha shtablar tuziladi. SHtablar malakali qarorlar tayyorlaydilar, lekin chiziqli
tuzilma rahbari tasdiqlab, quyi darajaga yuboradi. U shtab tavsiyalarini koordinatsiya
qiladi, muvofiqlashtiradi va natijada boshqaruv sifati yaxshilanadi. Lekin, vazifalar
miqdori ko‘p bo‘lsa, chiziqli tuzilma rahbari vazifalari ham ortadi. SHu sababli,
amaliyotda boshqa qo‘shma tuzilmalar vujudga keldi. Ular orasida eng keng
tarqalgani chiziqli-funksional tuzilmadir.
CHiziqli-funksional tuzilmada funksional zvenolar quyi turgan bo‘linmalarga
o‘zlari buyruq bera oladilar, lekin ular kompetensiyasiga taaluqli bo‘lgan aniq
belgilangan savollar bo‘yicha. Masalan, rejalashtirish - iqtisodiy bo‘limi sex
boshlig‘iga rejalashtirishni rivojlantirish savollari bo‘yicha buyruq berishi mumkin,
Zavodnnig bosh buxgalteri esa sexda hisob va hisobotni yaxshilash bo‘yicha va h.k.
CHiziqli funksional tuzilmasining ustunligi uning boshqaruv tamoyillarini buyruq
berishning yagonaligi tamoyili bilan uzviyligidadir. Lekin bu ustunlik tuzilmada
aloqalarning murakkab tiplari mavjud: loyiha bo‘yicha boshqarish; matritsali tuzilma
va boshqalar.
Loyiha bo‘yicha boshqarish ishlab chiqarish texnologiyasining o‘zgarishi
bilan bog‘liq qayta qurishlar va yangi texnologiyalar kiritilishi zarur bo‘lgan korxona
va tashkilotlarda qo‘llaniladi. Bunday qayta qurishni amalga oshirish uchun faqatgina
shu loyihaga javob beruvchi boshqaruv organi tuziladi. Boshqaruvning loyiha
bo‘yicha organi vaqtinchalik tashkilot hisoblanadi. Unga yuklatilgan vazifalar amalga
oshirilgandan so‘ng u tugatiladi.