Кимё фанидан абитуриентлар


Download 2.95 Mb.
bet65/71
Sana21.08.2023
Hajmi2.95 Mb.
#1668945
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   71
Bog'liq
Kimyo qo\'llanma 1-qism

XVI. ERITMALAR






Muhit

Faza

Misollar

1

Gaz

Gaz

Havo, tabiiy va yo’ldosh gazlar, koks gazi, gaz aralashmalari

2

Gaz

Suyuq

Tuman, bulutlar

3

Gaz

Qattiq

Chang, tutun

4

Suyuq

Gaz

Koka-kola, gazli suv, ko’piklar

5

Suyuq

Suyuq

Yog’ning suvdagi eritmasi, spirtning suvdagi eritmasi, (emulsiyalar)

6

Suyuq

Qattiq

Tuz, ishqorlarni suvli eritmasi, (suspenziyalar)

7

Qattiq

Gaz

Gisht, pemza, po’pak, penoplastlar, bo’rka, non, toshko’mir

8

Qattiq

Suyuq

toshko’mir

9

Qattiq

Qattiq

Qotishmalar, cho’yan, po’lat




N

Eritma

Zarracha o’lchami

misollar

Xossalari

1

Chin

1 nm dan kichik

Kislota, asos, tuz, uglevod, spirt, keton, aminokislota eritmalari

Tiniq, nur o’tkazuvchan barqaror

2

kolloid

1nm-100nm

Tuxum oqi, kley, sut

Tiniq, barqaror

3

Dag’al-dispers sistema

100 nm dan katta

Emulsiya

Yog’ suv aralashmasi

Tiniq emas, beqaror




suspenziya

Qattiq moddaning suvdagi aralashmasi

1. Eritma prosent konsentrasiyasini quyidagi formula asosida topiladi:


, bu erda m1-erigan modda massasi, m2-erituvchi massasi, C%-eritmaning prosent konsentrasiyasi.

2. Eritmaning molyar konsentrasiyasi quyidagi formula asosida topiladi:


, bu erda m-erigan modda massasi, M-erigan moddani molyar massasi, V-eritmaning hajmi, Cm-eritmaning molyar konsentrasiyasi.

3. Eritmaning normal konsentrasiyasi quyidagi formula asosida topiladi:


, bu erda m-erigan modda massasi, E-erigan moddani ekvivalent massasi, V-eritmaning hajmi, CN-eritmaning normal konsentrasiyasi.
CN1V1=CN2V2 bu erda V1, V2 – reaksiyaga kirishuvchi eritmalarning hajmi, CN1, CN2 – eritmalarning normal konsentrasiyasi.

4. Eritma titrini aniqlash.


1 ml eritmadagi erigan moddani massasi shu eritmani titri deyiladi.

5. Prosent konsentrasiyadan normallikka, normal konsentrasiyadan prosent konsentrasiyaga o’tish
formuladan formula kelib chiqadi. Bu yerda C%-prosent konsentrasiya, Cn-normal konsentrasiya, e-erigan moddaning ekvivalenti (g), -zichlik (g/ml)


XVII. KIMYOVIY REAKSIYA TEZLIGI
Reaksiyani o’rtacha tezligi:
Reaksiya tezligi reaksiyaga kirishuvchi moddalarning konsentrasiyalari ko’paytmasiga to’g’ri proporsional:
V=k[A]n[B]m
bu erda V-kimyoviy reaksiya tezligi, k-proporsionallik koeffisienti, [A] va [B] A va B moddalarning ayni vaqtdagi molyar konsentrasiyasi, n va m-A va B moddalarning stexiometrik koeffisienti.
Reaksiya tezligini temperaturaga bog’liqligi Vant-Goff qoidasi bilan ifodalanadi va quyidagi formula asosida hisoblanadi.

bunda Vt1-t1 dagi reaksiyani tezligi. Vt2-t2 dagi keyingi tezlik. -reaksiyaning temperature koeffisienti, t1-boshlang’ich, t2-keyingi temperatura


To’g’ri reaksiya bilan teskari reaksiya tezligi tenglashganda kimyoviy muvozanat qaror topadi V1=V2 bo’ladi.


V1=V2 bo’lganligi uchun k1[A]n.[B]m=k2[C]z.[D]t
k1 va k2 ma’lum bir temperaturada ayni reaksiya uchun o’zgarmas kattalik bo’lib muvozanat konstantasi deyiladi.
, bo’lganligi uchun , bo’ladi.

Kimyoviy reaksiyada ishtirok etayotgan moddalarning konsentratsiyalarini vaqt birligi ichida o’zjgarishi kimyoviy reaksiyaning tezligi deyiladi.


1. Kimyoviy reaksiya tezligi reaksiyada ishtirok etayotgan moddalar konsentra-tsiyalariga bog’liq.
Kimyoviy reaksiyalarning tezligi reaksiyaga kirishayotgan moddalarning kon-sentratsiyalar ko’paytmasiga teng. Masalan, A + B = C reaksiya uchun v = k[A] • [B].
[A] va [B] A hamda B moddalarning molYar konsentratsiyasi, k-proporsionallik koeffitsienti.
2. Kimyoviy reaksiya tezligiga haroratning ta'siri.
Harorat har 10°C ga oshirilganda reaksiya tezligi 2—4 marta ortadi.
3. Kimyoviy reaksiya tezligi reaksiyaga kirishuvchi moddalar tabiatiga bog’liq.
4. Qattiq moddalar uchun reaksiya tezligi reaksiyaga kirishayotgan moddalar-ning sirtiga to’g’ri proportsional.
5. Katalizatorning ta 'siri.
Kimyoviy reaksiyalarni tezlashtiradigan, ammo o'zi o’zgarmay qoladigan moddalar katalizatorlar deyiladi.

XVIII KIMYOVIY MUVOZANAT.






Reaksiya

Qanday reaksiya

P

P

V

V

Q

Q

Katali­-zator

1

N2+O2 2NO+Q
2 2

Ekzotermik

-

-

-

-

Chap

O’ng

-

2

N2+3H2 2NH3-Q
4 2

Endotermik

O’ng

Chap

Chap

O’ng

O’ng

Chap

-

3

4NH3+5O2 4NO+6H2O+Q
9 10

Ekzotermik

Chap

O’ng

O’ng

Chap

Chap

O’ng






XIX. GIDROLIZ
Gidroliz ga tashqi muhitning ta’siri




TUZ

CHAPGA

O’NGGA

1

Kuchli asos va kuchsiz kislotadan hosil bo’lgan tuzlar

1. tempe-rani pasayishi
2.Ishqor qo’shish
3.tuzning kons ortirish
4.Ishqoriy muhit beruvchi tuz qo’shish

1.temperaturani oshirish
2.Kislota qo’shish
3.H2O qo’shish (suyultirish)
4.Kislotali muhit beruvchi tuz q’oshish

2

Kuchsiz asos va kuchli kislotadan hosil bo’lgan tuzlar

1. tempe-rani pasyishi
2. Kislota qo’shish
3. tuzning kons orttirish
4. Kislotali muhit beruvchi tuz qo’shish

1. temperaturani oshirish
2.Ishqor qo’shish
3.H2O qo’shish (suyultirish)
4.Ishqoriy muhit beruvchi tuz qo’shish.

3

Kuchli asos va kuchsiz kislotadan hosil bo’lgan tuzlar

Gidrolizlanmaydi.




4

Kuchsiz asos va kuchsiz kislotadan hosil bo’lgan tuzlar

To’liq gidrolizga uchraydi.




Indikatorlarni tavsifi

Indikatorlar

Tabiati

Kislotali

Ishqoriy

Neytral

Lakmus

Kislota

Qizil

Ko’k

Binafsha

Fenolftalein

Kislota

Rangsiz

To’q qizil

Rangsiz

Metiloranj

Asos

Pushti

Sariq

To’q sariq



ELEKTROMANFIYLIK
Ionlanish energiyasi - elektronning atomdan ajralishi uchun zaruriy energiya miqdori.
Elektronga moyillik - neytral atomga bitta elektronning birikishi natijasida ajraladigan yoki yutiladigan energiya miqdori.


KORROZIYA
Korroziya-metallarning atrof-muhit bilan ta'sirlashishi natijasida yemirilish jarayoni.
Kimyoviy korroziya-elektr tokini o’tkazmaydigan muhit bilan taysirlashish natijasida metallning yemirilishi.
Elektrokimyoviy korroziya-boshqa metall yoki elektrolit, suv bilan bevosita ta'sirlashish natijasida metallning yemirilishu.
Korroziyani oldini olish:
Himoya qoplama hosil qilish;
Korrozion muhitning faolligini kamaytirish (ingibirlash);
Metallning xossalarini o’zgartirish (qo’shimchalarni yo’qotish yoki qo’shimchalar qo’shish);
Elektrokimyoviy himoyalash;
Kimyoviy barqaror materiallardan foydalanish.


XX ELEKTROLIZ
Elektoliz jarayonida ajralish chiqayotgan modda massasini Faradey qonunlari asosida hisoblab topiladi.
Faradey qonunining matematik ifodasi quyidagicha

Bu erda m-ajralib chiqqan modda massasi
E-moddaning ekvivalenti
F-Faradey doimiysi 96500 yoki 26,8
I-jok kuchi (amper)
I-elektroliz uchun sarflangan vaqt.

Vaqt sekundda beriza F=96500, soatda beritsa F=26,8ga teng b’ladi.


Elektrolit eritmasidan yoki suyultirilgan elektrolitdan elektr toki o 'tkazilganda sodir bo'ladigan oksidlanish-qaytarilish jarayoni elektroliz deb ataladi.

Download 2.95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   71




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling