Kimyo – moddalarning tarkibi, tuzilishi, xossalari va ularning bir turdan boshqa turga aylanish sababi va qonuniyatlarini o‟rganadigan fandir. Modda va jism biz ko‟rib turgan narsalarning hammasi umumiy nom bilan tabiat

OLIMOV XURSAND 99 742 42 99

Kimyoviy hodisa

Moddalarning tarkibi o‟zgarishi bilan boradigan hodisalarga kimyoviy hodisalar deyiladi.
Masalan: qog‟ozning yonishi, sutning achishi, temirning zanglashi, alyuminiy simning havoda qorayishi, oxaktosh(CaCO₃)ni qizdirib kuydirilgan oxak(CaO) olish, kislotadan vodorodni siqib chiqarish, shishani pishirish, shakarning ko‟mirlanishi, barcha yonish reaksiyalari.
Kimyoviy hodisalarni ko‟pincha quyidagi o‟zgarishlardan bilib olish mumkin:

• 
  Rang, hid, modda holatining o‟zgarishi;
  
• 
  Suvda erimaydigan cho‟kmalarning hosil bo‟lishi;
  
• 
  Gaz hosil bo‟lishi;
  
• 
  Issiqlik chiqishi yoki yutilishi;
  

Kimyoviy hodisalarda:

• 
  bir modda boshqa moddaga yoki moddalarga aylanadi;
  
• 
  molekulalar saqlanib qolmaydi, faqat atom saqlanib qoladi. Barcha kimyoviy hodisalar kimyoviy reaksiyalardir.
  

DASTLABKI KIMYOVIY TUSHUNCHALAR 1

1. 
   Kislorod elеmеntini allotropik shakl o‟zgarishlarini ko‟rsating
   

A) O₂ va O₃ B) O₃ va O₄
C) O₅ va O D) A va B

2. 
   Molekula tushunchasini fanga birinchi marta kim kiritgan?
   

A) R.Boyl B) P.Gassendi
C) Lomonosov D) A.Lauaze

3. 
   Oddiy moddalar qatorini ko‟rsating.
   

1. 
   CaCO₃, Sn, C, Cl₂
   
2. 
   CO, 2H₂+O₂, C
   
3. 
   oq P, qizil P, O₃
   
4. 
   NH₃, H₂S
   

4. 
   Oddiy moddalar qatorini ko‟rsating.
   

1. 
   xlorli ohak, xlorli suv, HCl
   
2. 
   ozon, grafit, qizil fosfor
   
3. 
   suv, suyuq azot, suyuq vodorod
   
4. 
   kristall yod, muz, fosfin
   

5. 
   Oddiy moddalarni tanlang:
   

1) kripton 2) fosfin(PH₃)
3) etan(C₂H₆) 4) ozon 5) yod
A) 1,4,5 B) 2,4 C) 1,3,5 D) 3,5

6. 
   Quyidagilardan qaysilari oddiy moddalar qatoriga kiradi?
   

1) C₆H₁₂O₆ 2) olmos(C)
3) karbin(C) 4) silan(SiH₄)

5. 
   dolomit(CaCO₃·MgCO₃)
   
6. 
   ozon(O₃) 7) fosfin(PH₃)
   

A) 1,4,5 B) 2,3,6 C) 2,3 D) 2,6,7

7. 
   Faqat metallar keltirilgan qatorni ko‟rsating.
   

A) B, N, Al B) Be, B, C
C) Zn, Mg, Al D) Ca, Sr, S

8. 
   Keltirilgan moddalardan oddiy bo‟lmaganlarini toping.
   

1) oq fosfor; 2) fosfin; 3) magniy fosfid(Mg₃P₂); 4) qizil fosfor;
5) metafosfat kislota(HPO₃); 6)fillurin(C)
A) 1,4,6 B) 2,4,6 C)1,2,5 D) 2,3,5

9. 
   Allatropiya hodisasiga ta‟rif bering.
   

1. 
   kimyoviy elementning tuzilishi va xossalari bilan farqlanadigan bir necha xil murakkab moddalar hosil qilish hodisasi
   
2. 
   kimyoviy elementning tuzilishi va xossalari bilan farqlanadigan bir necha xil oddiy moddalar hosil qilish hodisasi
   
3. 
   bir necha kimyoviy elementning bitta modda hosil qilish xodisasi
   
4. 
   A va C
   

10. 
    Allatropiya hodisasining mohiyati nima?
    

1. 
   atom yadrosidagi netronlar sonining turlicha bo‟lishi
   
2. 
   molekuladagi atomlar soning turlicha bo‟lishi
   
3. 
   kristal tuzilishining turlicha bo‟lishi
   
4. 
   B va C
   

11. 
    Allatropik shaklga ega moddalar qatorini ko‟rsating.
    

1. 
   azot, kislorod, fosfor
   
2. 
   fosfor, xlor, oltingugurt
   
3. 
   kislorod, oltingugurt, qalay
   
4. 
   hammasi
   

12. 
    Quyidagilardan fizik hodisalarni aniqlang.
    

1. 
   qirovning hosil bo‟lishi
   
2. 
   shakarning yonishi
   
3. 
   shamning yonishi
   
4. 
   temirning zanglashi
   

13. 
    Quyidagilardan kimyoviy hodisalarni aniqlang.
    

1. 
   azotning suyuqlanishi
   
2. 
   havodan kislorod olish
   
3. 
   qalayning suyuqlanishi
   
4. 
   qatiqning ivishi
   

14. 
    Oddiy moddalar uni tashkil qilgan element nomi bilan ataladigan suyuq moddani toping.
    

1) azot, 2) simob, 3) yod, 4) brom A) 4 B) 2,4 C) 2 D) 2,3,4

15. 
    Quyidagi qaysi modda uchun molekula va atom tushunchasi bir xil?
    

A) azot B) geliy C) xlor D) brom

16. 
    Oddiy moddalarni ko‟rsating.
    

1) ozon(O₃), 2) fosfin(PH₃),
3) olmos(C), 4) silan(SiH₄),
5) grafit(C), 6) CaC₂, 7) oq fosfor,
8) qizil fosfor
A) 2,4,6,9 B) 1,3,4,6,7
C) 1,2,4,5,9 D) 1,3,5,7,8

17. 
    Quyidagi qaysi modda uchun molekula va atom tushunchasi bir xil?
    

A) vodorod B) xlor
C) argon D) yod

OLIMOV XURSAND 99 742 42 99