Kimyo fani haqida

Metall va metall boʻlmaganlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hamma kimyoviy elementlar xossalariga, yaʼni erkin atomlarning xossalariga hamda elementlar hosil qilgan oddiy va murakkab moddalar xossalariga koʻra metall va metall boʻlmagan elementlarga boʻlinadi. Anʼanaviy ravishda metall boʻlmaganlarga He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn, F, Cl, Br, I, At, O, S, Se, N, P, C va H elementlari kiradi. Semimetallarga B, Si, Ge, As, Sb, Te, baʼzan Po kiradi. Qolgan elementlar metallar hisoblanadi.
Sof moddalar va moddalar aralashmalari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Alohida sof modda maʼlum bir xarakterli xususiyatlar toʻplamiga ega. Sof moddalardan oʻziga xos xususiyatlarni saqlaydigan ikki yoki undan ortiq sof moddalardan iborat boʻlishi mumkin boʻlgan moddalar aralashmalarini ajratish kerak.
Bir hil aralashmalarda tarkibiy qismlarni vizual yoki optik asboblar yordamida aniqlash mumkin emas, chunki moddalar mikrodarajada parchalangan holatda boʻladi. Bir hil aralashmalar — har qanday gazlar va haqiqiy eritmalarning aralashmalari, shuningdek, qotishmalar kabi maʼlum suyuqliklar va qattiq moddalarning aralashmalari.

Turli agregat holatlaridagi moddalarning mumkin boʻlgan aralashmalariga turli misollar Tarkibiy qismlarning agregat holati (aralashma hosil boʻlgunga qadar)	Bir hil aralashma (bir hil tizim)	heterojen aralashma (heterojen tizim)
qattiq — qattiq	Qattiq eritmalar, qotishmalar (masalan, guruch, bronza)	Togʻ jinslari (masalan, granit, mineral rudalar va boshqalar))
qattiq — suyuq	Suyuq eritmalar (masalan, suvli tuz eritmalari)	Suyuqlikda qattiq — suspenziyalar yoki suspenziyalar (masalan, suvdagi loy zarralari, kolloid eritmalar)
		Qattiq suyuqlikdagi suyuqlik — gʻovakli jismlardagi suyuqlik (masalan, tuproq, tuproq)
Qattiq — gazsimon	Platinada, palladiyda, poʻlatlarda kimyosorblangan vodorod	Gazsimon qattiq — chang, aerozollar, shu jumladan tutun, chang, smog
		Qattiq gʻovakli materiallarda gazsimon (masalan, gʻisht, pemza)
suyuq — qattiq	Qattiq suyuqliklar (masalan, shisha qattiq, lekin hali ham suyuq)	Boshqa shaklga ega boʻlishi va uni tuzatishi mumkin (masalan, idishlar har xil shakl va rangda)
suyuqlik — suyuqlik	Suyuq eritmalar (masalan, sirka — sirka kislotasining suvdagi eritmasi)	Ikki qatlamli va koʻp qatlamli suyuqlik tizimlari, emulsiyalar (masalan, sut — suvdagi suyuq yogʻ tomchilari)
Suyuqlik — gazsimon	Suyuq eritmalar (masalan, karbonat angidridning suvdagi eritmasi)	Gazsimon suyuqlik — gazdagi suyuqlikning aerozollari, shu jumladan tumanlar
		Suyuqlikdagi gazsimon koʻpiklar (masalan, sovun koʻpiklari)
gazsimon — gazsimon	Gaz eritmalari (har qanday miqdordagi va istalgan miqdordagi gazlar aralashmasi), masalan. havo .	Heterojen tizim mumkin emas

Jismoniy ajratish usullari yordamida aralashmalarni ularning tarkibiy qismlariga, yaʼni sof moddalarga ajratish mumkin.
Geterogen aralashmalarda vizual yoki optik asboblar yordamida interfeys bilan chegaralangan turli moddalarning mintaqalarini (agregatlarini) ajratish mumkin; bu hududlarning har biri oʻz ichida bir hildir. Bunday joylar faza deb ataladi.
Alohida zarrachalar koʻrinishidagi bir faza boshqasida taqsimlangan geterogen aralashmalar deyiladi dispers tizimlar . Bunday tizimlarda dispersion muhit (tarqatuvchi muhit) va dispers faza (dispersion muhitda maydalangan modda) farqlanadi.
Tabiatda mutlaqo toza moddalar yoʻq. Masalan, qoʻshimcha sof alyuminiy deb ataladigan narsa hali ham boshqa moddalarning 0,001% aralashmalarini oʻz ichiga oladi. Demak, mutlaq sof substansiya abstraksiyadir. Toʻgʻri, har qanday modda haqida gap ketganda, kimyo bu abstraktsiyadan foydalanadi, yaʼni u moddani haqiqatan ham toza deb hisoblaydi, garchi amalda maʼlum miqdorda aralashmalar boʻlgan modda olinadi. Albatta, kimyogar oʻz amaliyotida minimal miqdordagi aralashmalarni oʻz ichiga olgan iloji boricha toza moddalardan foydalanishga intilishi kerak. Shuni yodda tutish kerakki, hatto kichik miqdordagi aralashmalar ham moddaning kimyoviy xususiyatlarini sezilarli darajada oʻzgartirishi mumkin.
Bu teng boʻlmagan proton va elektronlarga ega boʻlgan zaryadlangan zarracha, atom yoki molekuladir. Agar zarrachada protonlardan koʻproq elektron boʻlsa, u manfiy zaryadlangan va anion deb ataladi. Masalan — Cl ^- . Agar zarrachada protonlardan kamroq elektronlar boʻlsa, u musbat zaryadlangan va kation deyiladi. Masalan — Na ⁺ .