Kimyo korxonalarida kadrlar siyosati va uni darajasini oshirish yo’llari

1.3. Kadrlar siyosatining tuzilishi
Iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda har bir korxona yoki
kompaniyada puxta ishlab chiqilgan kadrlar siyosati konsepsiyasi
qo‘llanilgan bo‘lib, uning mohiyati quyidagi muammolarni hal
qilishdan iborat:
- kadrlar talabiga mos ijtimoiy-mehnat munosabatlarini sifat
jihatdan o‘zgartirish;
- ko‘p ish o‘rinlarining innovatsion yangi ish o‘rinlar yaratish
tizimini joriy qilish;
- ishga qabul qilish tartibi amaldagi mehnat qonunlariga
qat’iy rioya qilishga asoslanganligi;
- xodimlarning hududiy va professional harakatchanligi
darajasining yuqoriligi.
Rivojlangan mamlakatlar kompaniyalari kadrlar siyosati
quyidagi ustuvor yo‘nalishlardan iborat:
1. Kompaniyalarning amaldagi boshqaruv tashkiliy tuzilmasini muntazam ravishda o‘zgartirib turishi, bo‘lajak qiyinchiliklarga tayyor bo‘lishi uchun moslashtirish samaradorligini oshirib borish.
2. Kompaniyaning ishlab chiqarish maqsad va vazifalari
bilan bog‘liq turli toifadagi xodimlarning o‘sib borayotgan
ehtiyojlarini oldindan prognoz qilish va aniqlab borish.
3. Kompaniya va soha oldida vujudga keladigan yangi
vazifalarni hal etishga tayyor xodimlarni tanlab, tayyorlab borish.
4. Kompaniya xodimlarining ish sifati holatini tahlil qilib
borish.
5. Kompaniya xodimlari uchun mehnat haqi va imtiyozlar
tizimini o‘zgartirish.
6. Xodimlarni rag‘batlantirish maqsadida ularning ish
miqdori va sifatini baholash uchun qo‘shimcha mezonlarni ishlab
chiqish.
7. Xodimlarning ishlab chiqarishdagi yangi texnologik
vazifalarining o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda
innovatsion talablarga javob beruvchi kadrlar tayyorlash
dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish.
8. Kompaniya mahsulotining sifati va afzalliklarini
ifodalovchi qo‘shimcha reklama rejalarini ishlab chiqish.
9. Xodimlarni tanlash jarayonini qat’iy nazorat qilish,
ularning miqdoriy va sifat parametrlarini o‘zgartirish;
10. Kompaniyaning mavjud kadrlardan boshqaruv
lavozimlari uchun istiqbolli nomzodlarni aniqlash, ularni
tayyorlash va lavozimga ko‘tarish bo‘yicha maxsus dasturlarni
ishlab chiqish.
Kompaniyalar kadrlar siyosatining tarkibiy qismlari
quyidagilardan iborat:
- xodimlarning ijtimoiy-iqtisodiy va ma’naviy talablarini
rejalashtirish (tashkiliy tahlil, mavjud lavozimlarni tahlil qilish va
ularni innovatsion talablarga moslashtirish, yangi lavozim va
yangi mutaxassislikka muhtojlik, xodimlar mehnatini sifatli
rejalashtirish, lavozimlarni baholash);
- ta’lim va kasb-hunarni rivojlantirish (sohasidagi ta’lim va
kasb-hunar darajasi, ish-xizmatni tayyorlash, xabarlar aylanishi,
ta’lim va mustaqil ta’lim, xorijdagi safarlari);
- nazorat monitoringgi tizimi (maqsadli boshqarish, ishlash
hajmi, baholash hajmi (qobiliyati) xodimlari, uzluksiz rejalashtirish, mansabni rejalashtirish);
- kompensatsiyalar tizimi faoliyati (barcha to‘lov turlari,
to‘lov hajmi va amalga oshirilgan ishlar muvaffaqiyat, to‘lov,
ularning holatiga qarab, ijtimoiy xavfsizlik va hokazolar yig‘indisi
jami).
Kompaniyaning kadrlar siyosati jarayonida xodimlar
ishining turli shakllarini birlashtiradi, bu texnologiya va bozorning
o‘zgaruvchan talablariga yaqin kelajakda javob berish qobiliyatini
oshirib boradi.
Kompaniyaning kadrlar siyosatining asosiy xususiyatlari:
ishlab chiqarish va texnologik strategiya bilan bevosita
bog‘liqligi;
barcha dasturlar uzoq muddatli rejalashtirishga yo‘naltirilgan;
kompaniya xodimlarining rolini eng muhim deb hisoblaydi;
kompaniyaning har bir bo‘g‘in rahbari xodimlarning
mehnatini o‘zaro bog‘liq funksiya va jarayonlari doirasida amalga
oshiradi
Har bir korxonaning kadrlar siyosati turli sohalardagi kadrlar siyosati
majmuidan iborat, xususan:
– kadrlar mehnatini tashkil etish siyosati;
– kadrlar mehnatini baholash siyosati;
– kadrlarning kasbiy darajasini oshirish va lavozimini
ko‘tarilish siyosati;
– kadrlarni rag‘batlantirish siyosati;
– kadrlarni boshqarish siyosati;
– kadrlarning ijtimoiy-mehnat munosabatlari siyosati;
– jamoaning korporativ madaniyatini shakllantirish siyosati;
– kadrlar bilan aloqa qilish siyosati;
– kadrlar mehnatini muhofaza va ijtimoiy himoya qilish
siyosati va hokazo.
Ushbu yo‘nalishlar bo‘yicha kadrlar siyosatini ishlab chiqish
jarayonida korxona mulkdorlari, rahbariyati kadrlar siyosati
yo‘nalishlari bo‘yicha savollarning o‘zi uchun mavzuli guruhlarini
shakllantirishi va muhokama paytida mavjud tashkiliy, iqtisodiy
va texnikaviy muammolarga javob berishi shart. Bu talablar
samarali kadrlar siyosatini ishlab chiqish uchun muhim.

Korxona kasaba uyushmasi faollari xodimlarning mehnat ta’tili,

dam olish kunlari hordiq chiqarishni tashkil qilish va tibbiy-profilaktik
ishlarni tashkillashtirishda ahamiyati bormi?
Korxonaning kadrlar siyosatini shakllantirish uchun analitik
ma’lumotlarni tayyorlashda quyidagi usullar qo‘llaniladi: iqtisodiy,
boshqaruv, ijtimoiy, psixologik va hokazo.
Korxonaning kadrlar siyosatini shakllantirish jarayoniga bir qator
muhim omillar ta’sir ko‘rsatadi. Ularning bir qismi 2-jadvalda
ifodalangan.
Kadrlar siyosatiga ta’sir qiluvchi omillar4
2-jadval

Omillar	Parametrlar
Tashkilot strategiyasi	 Innovatsion rivojlanish strategiyasi  Investitsion strategiya  Yangi texnologiyalarni joriy etish strategiyasi  Tovar va xizmatlar sifatini oshirish strategiyasi  Xarajatlarni kamaytirish strategiyasi  Iste’molchilar ehtiyojini qondirish stra tegiyasi  Korxonaning tashkiliy tuzilishini yangilab turish strategiyasi
Korxonaning hayotiy davrlaridagi holati	 Shakllanish va rivojlanishdagi holati  O‘sish davridagi holati  Yetuklik davridagi holati  Inqiroz sharoitidagi holati
Korxonaning ishlab chiqarish ko‘lami	 Kichik  O‘rta  Yirik
Boshqaruv tizimi va yetakchilik uslubi	 Avtoritar  Demokratik  Liberal  Markazlashtirilgan  Nomarkazlashtirilgan

Boshqaruv tizimida qo‘llanuvchi texnologiyalar darajasi	 Zamonaviy  An’anaviy
Korxona maqsadlari	 Tez foyda olish  Bosqichma-bosqich obyektiv qonunlar asosida rivojlanib borish
Xodimlarning korxona bilan o‘zaro munosabat turlari	 Iste’molchilik  Hamkorlik
Jamoaning tashkiliy madaniyati	 Tashkilotda sardorlik (yetakchilik) uslubi  Qarorlarni qabul qilishda oshkoralik uslubidagi jarayon  Mutaxassislarga yaxshi munosabat  Nazorat qilish tartibi  Xodimlarni boshqaruv jarayonida qo‘llab quvvatlash  Munosib mehnat sharoitlarini tashkillashtirish va mehnat jarayoni madaniyati  Sifat darajasini oshirish jarayonida o‘zaro ta’sir ko‘rsatish tartibi va hokazo
Personal xususiyatlari	 Kasbiy-malakaviy tuzilmasi  Vakolatlar darajasi va salohiyat  Mehnat va dam olish muvozanatining sifati
Texnologiyalar	 Zamonaviy  Eskirgan
Tashqi muhit omillari	 Mehnat bozoridagi vaziyat  Qonunchilik xususiyatlari  Raqobat tizimining bosimi  Iste’molchilarning mahsulotga talab darajasi oshib borishi