Kimyo laboratoriyasida xavfsizlik qoidalari
Darsni mustahkamlash uchun masalalar yechiladi
Download 0.73 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Oquv korgazmali qollanmalar;
- Karbonat ioniga xos sifat reaksiya. biriga aylanishi.
- 2-Laboratoriya ishi: TABIIY SILIKAT NAMUNALARI VA ULARNING TARKIBI BILAN TANISHISH.
- Modda
- Karbonatlar va gidrokarbonatlar, ularning bir
- 3-Laboratoriya ishi: SHISHANING TURLARI VA ULARNING TARKIBIBILAN TANI- SHISH.
- Jihozlar
- 4 -Laboratoriya ishi: METALLARNING NAMUNALARINI KOZDAN KECHIRISH.
- 5 - Laboratoriya ishi: MIS (II) SULFAT VA KAIIY YODID ERITMALARINING ELEK- TROLIZI.
- Ishni bajarish tartibi
- 6 -Laboratoriya ishi: TUZLAR ERITMALARI BILAN METALLARNING OZARO TASIRL
- Reaktivlar
- 7 -Laboratoriya ishi
- 2-amaliy mashgulot: «ISHQORIYMETALLAR» VA «KALSIY» MAVZULARIBOYICHA TAJRIBAVIYMASALALAR YECHISH
- Darsni mustahkamlash uchun masalalar yechiladi
- 8 -Laboratoriya ishi: ALUMINIYNING KISLOTA VA ISHQORLARGA TASIRI.
- 9 -Laboratoriya ishi: ALUMINIY VA UNING QOTISHMALARI, NAMUNALARIBILAN TANISHISH.
- Qotishma nomi
Darsni mustahkamlash uchun masalalar yechiladi:
1.
300 g kalsiy karbonatga xlorid kislota ta'sir etib qancha hajm karbonat angidrid olish mumkin?
2.
448 litr karbonat angidrid olish uchun qancha massa kalsiy karbonat kerak bo'ladi? 3.
10 % qo'shimchasi bo'lgan kalsiy karbonatga xlorid kislota ta'sir ettirib mahsulot unu-mi 90 % bo'lganda qancha hajm va necha gramm karbonat angidrid olish mumkin? Yuqorida bajarilgan tajribalardagi reaksiya tenglamalarini yozib, bajarilgan tajribalar yuzasidan xulosa tayyorlang.
1-Laboratoriya ishi: KARBONATLAR VA GIDROKARBONATLARNING BIR-BIRIGA AYLANISHI HAMDA ULARNING XOSSALARI BILAN TANISHISH. KARBONAT ANIONINIBILIB OLISH.
shisha tayoqcha (5), probirkalar (6), polipropilen stakan (7), plastik taglik (8), gaz olish uchun asbob, probirka qizdirgich, laboratoriya shtativi.
2 C0
quruq tuzi, xlorid kislotaning (1:1) suyultirilgan erit-masi, natriy gidro karbonat NaHC0 3 , suyultirilgan HCl-eritmasi, ohakli suv. O'quv ko'rgazmali qo'llanmalar; «Kimyo» fanidan proyeksion ko'rgazmali raetodik qo'Hanma 63, 64-betlar.
1.
Gaz olish uchun asbobni shtativga o'rnating. 2.
Gaz olish uchun asbobning vtulkasi ustiga ohistalik bilan shpatel yordamida natriy karbonat tuzidan soling. 3.
4.
P-16 probirkaga kalsiy gidroksid Ca(OH) 2 tiniq eritmasidan pipetka yordamida 5-6 ml solinadi va shtativga o'rnatiladi. 5.
Kalsiy gidroksid Ca(OH) 2 eritmasi solingan probirkaga asbob nayining uchi tushiriladi. 6.
Asbob voronkasiga xlorid kislota eritmasidan 50 ml li polipropilen stakan yordamida 10 ml solinadi.
7. Hodisa kuzatiladi. 8.
Kalsiy gidroksid Ca(OH) 2 eritmasi awal loyqalanib, keyin tiniq holga kelishi kuzatiladi. 9.
10.
Hodisa kuzatiladi. 11.
Natija quyidagi jadval asosida to'ldiriladi. Karbonat ioniga xos sifat reaksiya. biriga aylanishi.
1. Gaz o'tkazgich nayli probirkani qiyalatib shtativga joylashtiriladi. 2.
3.
U gaz o'tkazgich nayli tiqin bilan berkitiladi. 4.
Nayning uchini ohakli suv solingan probirkaga tushiriladi. Ohakli suvga indikator qog'ozi tushirib ko'riladi. 5.
Natriy gidrokarbonat solingan probirkani ohistalik bilan qizdirgich yordamida yu- qori temperaturagacha qizdiriladi. 6.
loyqa eritmaga indikator qog'ozi tushiriladi va qog'oz rangi o'zgargani ko'rsatiladi. 7.
Natriy gidrokarbonatni qizdirish davom ettiriladi. 8.
Eritma yana tiniqlashguncha kuzatiladi.
9.
lO.Xuddi shu reaksiyani natriy karbonat Na 2 C0 3 bilan ham bajarib ko'riladi. 11. Karbonatlar va gidrokarbonatlar, ularning bir-biriga aylanish reaksiyalari tenglamalari molekular, to'liq va qisqacha ionli shaklda yoziladi.
1. Karbonat tuzlarining eruvchanligi qanday? 2.
reaksiya tenglamasini yozing. 3.
Karbonat -CO, 2- ioni uchun sifat reaksiyasini yozing. 2-Laboratoriya ishi: TABIIY SILIKAT NAMUNALARI VA ULARNING TARKIBI BILAN TANISHISH.
ishlashlari kerak.
2
Na
C0 3
Ca(OH) 2
Ca(HC0 3 ) 2
1.
O'quvchilar berilgan silikatlar namunalarini ko'zdan kechiradilar. 2.
Ularning tashqi ko'rinishiga e'tibor beriladi. 3.
Ularning qattiqligi tekshirib ko'riladi. 4.
Shishadan yasalgan buyumlarni tayyorlashda shishaning qanday o'ziga xos xususiyat- laridan foydalanganligi izohlab beriladi. 5.
6.
Kuzatishlarni jadvalga qayd qiladilar. 7.
Minerallarni nomlaydilar. Nazorat uchun savollar:
1. Kvars haqida nimalarni bilasiz? 2.
3.
Silikatlar qanday tabiiy birikmalar tarkibiga kiradi? 3-Laboratoriya ishi: SHISHANING TURLARI VA ULARNING TARKIBIBILAN TANI- SHISH.
turlarini aniqlash va tajriba uslubida ajratish.
suhbat o'tkazish.
Ishni bajarish tartibi:
1. O'quvchilar berilgan silikatlar namunalarini ko'zdan kechiradilar. 2.
3.
Ularning qattiqligi tekshirib ko'riladi. 4.
Shishadan yasalgan buyumlarni tayyorlashda shishaning qanday o'ziga xos xususiyat- laridan foydalanganligi izohlab beriladi. Nazorat uchun savollar:
1. Oddiy shishaning forraulasini yozing. 2.
3.
Issiqlikka chidamli shishaning formulasini yozing. MAVZU: METALLAR
qo'llanmalar», 44-bet.
1.
O'quvchilar berilgan namunalarni ko'zdan kechiradilar. 2.
Qaysi paketchada qanday metall berilganini tashqi ko'rinishidan aniqlaydilar. 3.
Ma'lumotlar (ya'ni darslikdagi) asosida quyidagi jadvalni to'ldiradilar.
№ Nomi
Rangi
Atom
massasi
Qora yoki rangli metall ekani
Elektr o't- kazuvchanligi
Issiqlik o't- kazuvchanligi
Og'irligi 1.
2.
3.
Nazorat uchun savollar:
1. Metallarning fizik xossalarini sanab bering. 2.
3.
Metallarning zichlik jadvalidan foydalanib, eng og'ir va yengil metallni aniqlang.
.
TROLIZI.
onlar, elektroliz jarayonining kimyoviy tenglamasini yozishni o'rganish.
menzurka (3), pipetka (4), plastik taglik (5), kolba (6) 100 ml li o'lchov silindri (7), filtr qog'oz (8).
4 eritmasi, kaliy yodid KJ eritmasi, suv, fenolftalein, kraxmal eritmasi, nitrat kislota.
Ishni bajarish tartibi:
1.
Elektr toki bilan ishlash asbobi shisha stakaniga mis (II) sulfatning 2 n eritmasidan 100 ml quying. 2.
3.
Asbobni tok manbayiga ulang. 2-3 minut davomida tok o'tishini ta'minlang. 4.
Katodda mis, anodda esa kislorod ajralib chiqishini kuzating. 5.
Anodda xlor ajralganini hididan, katodda mis ajralganini ko'z bilan ko'rish mumkin. 6.
Elektrodlarda ro'y bergan jarayonlarni tushuntiring. 7.
Tajribadan so'ng katodni misdan tozalash uchun uni konsentrlangan nitrat kislotaga biroz botirib turing va suv bilan yuvib tashlang. 2. Kaliy yodid elektrolizi.
1. Elektr toki bilan ishlash asbobi stakaniga 100 ml kaliy yodidning 1 n eritmasidan quyib, ustiga 3-4 tomchi fenolftalein va 3-4 tomchi kraxmal eritmasidan qo'shing. 2.
Stakanga elektrodlarni tushirib asbobni tok manbayiga ulang. 3-4 minut davomida tok o'tkazing. 3.
lang. 4.
Elektrodlarda ro'y berayotgan jarayonlar reaksiya tenglamalarini yozing.
5.
Nima uchun anodda eritma ko'karishi, katodda esa pushti ranga kirishini tushuntiring. 6.
Tajriba tugagach anod sirtini yoddan tozalash uchun grafit elektrodni dastlab natriy tiosulfat, so'ngra distillangan suv bilan yuving. Nazorat uchun savollar
1. Elektroliz deb nimaga aytiladi? 2.
3.
Mis (II) sulfat va kaliy yodid eritmalari elektrolizi tenglamarini yozing. 6 -Laboratoriya ishi: TUZLAR ERITMALARI BILAN METALLARNING O'ZARO TA'SIRL
tomchi analizi uchun planshet (4), shisha tayoqcha (5), plastik taglik (6), avtomatik mikropipetka.
4 -mis (II) sulfat eritmasi. O'quv ko'rgazmali qo'llanmalar: «Kimyo fanidan proyeksion ko'rgazmali metodik qo'llanmalar», 44-bet .
Ishni bajarish tartibi:
1. Planshetning 2 ta chuqurchalariga mis (II) sulfat eritmasidan avtomatik mikropipetka yordamida 3 tomchidan tomiziladi. 2.
Eritma rangiga ahamiyat beriladi. 3.
Birinchi chuqurchaga tozalangan temir, 2- chuqurchaga rux bo'lagi solinadi. 4.
Hodisa kuzatiladi. 5.
Izohi va reaksiya tenglamalarini o'quvchilar daftarlariga yozadilar.
1.
Mis sulfat CuS0 4 eritirmasidan temir qancha misni siqib chiqaradi? 2.
Metallarning kimyoviy xossasini sharhlab bering. 7 -Laboratoriya ishi: NATRIY, KALIY, KALSIY VA MAGNIYNING ENG MUHIM TUZ- LARINAMUNALARIBILAN TANISHISH.
(3), shisha tayoqcha (4), probirka (5), quruq yoqilg'i (6), probirkalar uchun shtativ (7), keramik plita (8), qisqich (9), pipetka (10), plastik taglik (11).
1.
Probirkalarga pipetka yordamida alohida:
natriy xlorid eritmasidan kaliy xlorid eritmasidan
kalsiy xlorid eritmasidan xlorid kislota eritmasidan 1 -2 mldan solinadi.
2. Temir simni xlorid kislotaga botirib, so'ng alangada qizdirib, birinchi probirkadagi natriy xlorid eritmasiga botirib olib, alangaga tutiladi.
4. Xuddi shu usul qolgan probirkadagi tuzlar eritmalarida ham sinab ko'riladi. 5.
6.
Tajriba tahlil qilinib, xulosa chiqariladi. Nazorat uchun savollar:
1. Ishqoriy va ishqoriy-yer metallar tuzlari alanganing rangini qanday o'zgartiradi? 2.
3.
Berilgan metallarning qaysilari ishqoriy metallar hisoblanadi? 2-amaliy mashg'ulot: «ISHQORIYMETALLAR» VA «KALSIY» MAVZULARIBO'YICHA TAJRIBAVIYMASALALAR YECHISH
kalsiy oksidi va gidroksidni hosil qilishni anglay olish va kalsiy va magniyning aralashma- lardagi miqdorini hisoblay olishni o'rgatish.
9 C0
), natriy nitrat (NaN0 3 ), kaliy xlorid (KCI), kaliy karbonat (K 2 C0 3 ), kalsiy karbonat (CaC0 3 ), kalsiy xlorid (CaCl 2 ), kaliy gidroksid (KOH), suyultirilgan xlorid kislota (HCI), kalsiy gidroksid (Ca(OH) 2 ), distillangan suv, kumush nitrat eritmasi (AgN0 3 ).
Ishni bajarish tartibi:
1. To'rtta raqamlangan probirkada: a) natriy xlorid; b) natriy gidroksid; d) natriy karbonat; e) natriy nitrat berilgan. Qaysi probirkada qanday tuz borligini aniqlang. 3. Alanga qanaqa rangga bo'yalishi kuzatiladi.
2.
To'rtta raqamlangan probirkada: a) kaliy xlorid; b) kaliy karbonat; d) kalsiy karbonat; e) kalsiy xlorid berilgan. Qaysi probirkada qanday tuz borligini aniqlang. 3.
Sizga berilgan ikkita probirkadagi rangsiz eritmalarning qaysi biri kalsiy gidroksid erit- masi ekanligini aniqlang. 4.
yozing: Ca(OH)
2 -> CaC0
3 -> Ca(HC0 3 )
-> CaC0 3 -> CaCI 2 Yuqorida ko'rsatilgan barcha tajribalarning reaksiya tenglamalarni molekular, to'liq va qisqa ionli ko'rinishda yozing.
5. Ohakli suvning tiniq eritmasidan 2-3 ml oling. Eritma loyqalangunga qadar uglerod (lV)-oksid o'tkazing. Loyqalangan eritmani 3 ta probirkaga bo'lib oling.
A) Birinchi probirkaga ohakli suv quying. B)
C)
Uchinchi probirkani qizdiring.
1.
500 kg kalsiy oksidi olish uchun tarkibida 15 % qo'shimchasi bo'lgan qancha ohaktosh kerak bo'ladi? 2.
3.
34,8 kg kaliy sulfat olish uchun zarur bo'lgan kaliy gidroksid va 20 % sulfat kislotadan qancha massa kerak bo'ladi? Kuzatilgan tajribalarda sodir bo'lgan kimyoviyjarayonlarni izohlab, reaksiya tenglama- larni yozing. Bajarilgan tajribalar yuzasidan hulosa yozing.
1.
Ishqoriy metallarga qaysi modolalar kiradi? 2.
Ishqoriy metallar orasida eng aktiv va eng passivlari qaysilar? Sababi nimada? 3.
Ishqoriy va ishqoriy yer metallari orasida qanday farq bor? Misollar keltiring? MAVZU: ALUMINIY
(3), plastik taglik (4), tomchi analizi to'plami (5), probirkalar (6), probirkalar uchun shtativ (7).
eritmasi.
Ishni bajarish tartibi:
1. Probirkaning biriga konsentrlangan xlorid kislota, ikkinchisiga suyultirilgan xlorid kis- lota, 3-siga NaOH eritmalaridan pipetka yordamida 3 tomchidan solinadi. 2.
Har biriga aluminiy bo'lagidan solinadi. 3.
Probirkalarda sodir bo'layotgan reaksiyalar kuzatiladi. 4.
Reaksiya tenglamalari yoziladi.
Nazorat uchun savollar:
1. Amfoter metallar deb nimaga aytiladi? 2.
3.
Aluminiy qaysi reaksiyada asos va qaysi reaksiyada kislota xossasini namoyon qiladi. 9 -Laboratoriya ishi: ALUMINIY VA UNING QOTISHMALARI, NAMUNALARIBILAN TANISHISH.
ishlatilish sohalarini o'rganish.
buyumlar to'plami. (aluminiy qoshiq, aluminiy idishlaridan namunalar.)
Ishni bajarish tartibi.
1. Berilgan aluminiy va alyuminiy birikmalaridan yasalgan buyumlar ko'zdan kechiriladi. 2.
3.
Qaysi sohalarda ishlatilishi muhokama qilinadi. 4.
Quyidagi jadvalni o'quvchilar laboratoriya daftarlariga yozib oladilar. Qotishma nomi
Aluminiy 95%-Ni. 1,8- 2,5%-Al. 1,8- 2,5%-Mn. 0,88- 1,15%-Si.
Elektrikxossalari temperaturaga o'zgarishlga juda sezgir material bo'lgani uchun termoo 'lchagichlar, termoparalar yasaladi.
Dyuralumin 94%-Al. 3-5%-Cu.
1%-Mg, Ni, Mn. S am olyotsozl ik, mashi nasozl ik va asbobsozlikda ishlatiladi.
Silumin 86-88%-Al. 12-14%-Si.
O'lchov vasignal beruvchi moslamalarda ishlatiladi.
Aluminiy-marg- anetsli bronza
90%-Cu. 8,5-9,5%-Al. 1,5-2%-Mn.
Mashina detallari tayyorlanadi. Download 0.73 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling