Kimyo laboratoriyasida xavfsizlik qoidalari
Download 0.73 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 10 -Laboratoriya ishi: ALUMINIY GIDROKSIDINI OLISH, UNING KISLOTA VA ISHQORLAR BILAN OZARO TASIRLASHUVINI ORGANISH.
- Reaktivlar
- 11 -Laboratoriya ishi: ALUMINIY TUZLARIERITMALARINING INDIKATORLARGA TASIRI.
- 12 -Laboratoriya ishi: IKKI VA UCH VALENTLI TEMIR TUZLARINIBILIB OLISH.
- 13 -Laboratoriya ishi: CHOYAN VA POLAT NAMUNALARIBILAN TANISHISH.
- Choyanlarning korinishi va xossalari
- Bazi legirlangan poIatlarning xossalari va qoUanishi
- MAVZU: ORGANIK BIRIKMALAR
- Jihozlar
- Ishni bajarish tartibi
- 2. Asetilenning olinishi va uning xossalarini organish.
- Darsni mustahkamlash uchun masalalar yechiladi
- 14-Laboratoriya ishi: NEFTNI QAYTA ISHLASH VA TOSHKOMIRNI KOKSLASH MAHSULOTLARINING NAMUNALARI BILAN TANISHISH.
- 15-Laboratoriya ishi: GLITSERINNI SUVDA ERITISH VA UNING MIS (II)- GID-ROKSID BILAN REAKSIYASI.
- 16-Laboratoriya ishi: YOGLARNING ERUVCHANLIGI, ULARNING TOYIN
- Ishni bajarish tartibi: A. Yoglaming eruvchanligini tekshirish.
- В. Yoglarning toyinmaganligini isbotlash.
- 17-Laboratoriya ishi: GLYUKOZANINGMIS (II) GIDROKSID BILAN OZARO TASIRI.
Nazorat uchun savollar:
1. Alurniniyning qaysi qotishmalarini bilasiz? 2.
3.
Bronza tarkibida necha foiz aluminiy bor? 10 -Laboratoriya ishi: ALUMINIY GIDROKSIDINI OLISH, UNING KISLOTA VA ISHQORLAR BILAN O'ZARO TA'SIRLASHUVINI O'RGANISH.
o'zaro ta'sirini o'rganish.
(4), shisha tayoqcha (5), probirkalar (6), mikropipetka (7), polipropilen stakan 150 ml (8), plastik taglik (9), elektron tarozi.
Ishni bajarish tartibi:
1. Probirkaga pipetka yordamida 5 ml suv solinadi. 2.
3.
Probirkadagi eritma yaxshilab aralashtiriladi. 4.
Probirkadagi eritma ustiga natriy gidroksid NaOH eritmasidan ehtiyotkorlik bilan (cho'kma hosil bo'lgunga qadar) shoshilmasdan tomiziladi. Eritmaga indikator qo'ozi botirib olinadi. 5.
6.
Birinchi probirkaga xlorid kislota eritmasidan pipetka yordamida 2-3 tomchi tomiziladi. Eritmaga indikator qo'ozi botirib olinadi. 7.
Ikkinchi probirkaga - natriy gidroksid eritmasidan pipetka yordamida 2-3 tomchi tomiz- iladi (cho'kma to'liq erib ketgunicha). Eritmaga indikator qo'ozi botirib olinadi. 8.
9.
Reaksiya tenglamalari yoziladi. Nazorat uchun savollar:
1. Aluminiy xlorid A1C1 3 bilan natriy gidroksid NaOH o'rtasidagi reaksiya tenglamasini yozing. 2.
Aluminiy gidroksidning Al(OH) 3 amfoterlik xususiyatini ifodalovchi reaksiya tenglamalarini yozing+.
11 -Laboratoriya ishi: ALUMINIY TUZLARIERITMALARINING INDIKATORLARGA TA'SIRI.
(3), polipropilen stakan 150 ml. (4), shisha stakan (5), indikator qog'ozi (6), tomchi analizi uchun planshet (7), shpatel (8), shisha tayoqcha (9), plastik taglik (10), probirka qizdirgich.
A).
1. Aluminiy xlorid A1C1 3 tuzi eritmasidan planshetning bitta chuqurchasiga pipetka yor- damida 3-4 tomchi quyiladi. 2.
Eritmaga indikator qog'zi botiriladi va shkala bilan solishtiriladi. B).
1. Aluminiy xlorid A1C1 3 tuzi eritmasidan pipetka yordamida 5 tomchidan shishaga chizg'ich qalam bilan belgilangan ikkala probirkaga tomiziladi. 2.
Birinchi probirkaga pipetka yordamida 2 tomchi distillangan suv tomiziladi. 3.
Ikkinchi probirka probirka qizdirgichda biroz qizdiriladi. 4.
Gidroliz reaksiyalari tenglamalari molekulyar va ionli ko'rinishda yoziladi. 5.
Hosil bo'lgan alyuminiy gidroksidning Al(OH) 3 kuchli yoki kuchsiz asos ekanligi ha- qida xulosa chiqariladi. 6.
Xulosalarni to'g'ri yoki noto'g'ri ekanini isbotlash uchun eritmalarga shisha tayoqcha tushirilib, shisha tayoqcha uchi indikator qog'oziga tekkiziladi. 7.
Nazorat uchun savollar:
1. Aluminiy xlorid A1C1 3 tuzining gidroliz tenglamasini molekulyar va ionli ko'rinishida yozing. 2.
Aluminiy sulfat A1 2 (S0 4 ) 3 - tuzining gidroliz tenglamasini molekulyar va ionli ko'rinishida yozing.
12 -Laboratoriya ishi: IKKI VA UCH VALENTLI TEMIR TUZLARINIBILIB OLISH.
birkalar uchun shtativ (4), plastik taglik (5), tomchi analizi uchun to'plam (6), pipetka
(7).
Reaktivlar: Мог tuzi, temir (III) xlorid, natriy gidroksid, distillangan suv.
Ishni bajarish tartibi:
1. Probirkaga temir (III) xloridning 5% li eritmasidan pipetka yordamida 1-2 ml solinadi. 2.
probikaga 3-4 tomchi tomiziladi. 3.
Probirkada to'q-qo'ng'ir rangli cho'kma hosil bolishi kuzatiladi. 4.
Ikkinchi probirkaga Мог tuzining 5% li eritmasidan 1-2 ml solinadi. 5.
Probirkadagi eritma ustiga natriy gidroksidning 10% li eritmasidan pipetka yordamida probikaga 3-4 tomchi tomiziladi. 6.
So'ngra probirkadagi eritmada och-yashil rangli cho'kma tushishi kuzatiladi. 7.
Reaksiya tenglamalari molekulyar va ionli ko'rinishda yoziladi. Nazorat uchun savollar:
1. Temirning ikki va uch valentli tuzlarini bilib olish.uchun yana qanday reaksiya-lardan foydalanish murnkin?
Ishni bajarish tartibi:
1. Berilgan cho'yan va po'lat namunalaridan yasalgan buyumlar ko'zdan kechiriladi. 2.
3.
Qaysi sohalarda ishlatilishi muhokama qilinadi. Cho'yanlarning ko'rinishi va xossalari
'rinishi
Kulrang cho'yan (kremniy raiqdori ko'p)
l,7-4,3%-Cl,25-4%-Si.l,5%-Mn. Kremniy ko'p bo'lganida uglerodning temirda eruvchanligi pasayadi.Shuning uchun uglerod grafit holida ajralib chiqadi
Yumshoq, mexanik ishlash oson
Turli quyma detallar:
shesternya, g'ildirak,
quvurlar
tayyorlanadi.
Oq cho'yan (kremniy miqdori kam)
uglerod sementit Fe 4 C 3 -temir
karbid holida bo'ladi
Qattiq, mo'rt. Bu xossa cho'yanda sementit ko'pligidan kelib chiqadi
Uni qayta ishlab po'lat tayyorlanadi
2-jadval
element
xossa beradi
1
2
3 Xrom
Qattiqlikvakorroziyabardoshlik.
Asboblar, keskich vaiskanalar tayyorlanadi.
Nikel Qovushqoqlik, mexanik pishiqlik, ishqalanishga chidamlilik.
Turbinalar, reaktiv dvigatellar, o'lchov asboblari tayyorlanadi.
1 2
■3
Marganes Qovushqoqlik, mexanikpishiqlik, ishqalanishga chidamlilik.
Mayda inshootlar, temir yo'l relslari, ekskavator cho'mich- larining tishlari tayyorlanadi.
Titan
O'tga, yuqori haroratga chidamlilik, korroziyabardoshlik
Samolyot, raketa vakema- sozlikda kimyoviy apparatura tayyorlashda ishlatiladi
Volfram
Qattiqlik, o'tga chidamlilik, ko'p yillar ishlay olish xususiyati.
Tez qirquvchi instramentlar, arra, elektr lampa tolalari tayyorlanadi.
Molibden
Elastiklik, o'tga chidamlilik, korroziyabardoshlik
Reaktiv samolyot turbina par- raklari, avtomashina detailari, bronzalangan plitalar, labora- toriyaidishlari, elektron 1am- palarning detallari yasaladi.
Kremniy
Kislotalar ta'siriga chidamlilik
Transformatorlar, kislotalar ta'siriga chidamli apparat va asboblar tayyorlanadi.
Vanadiy
Yuqori pishiqlik, zarbabardoshlilik
Instrumental po'lat, zarba- bardosh detallar tayyorlanadi.
1.
Cho'yan va po'lat haqida nimalarni bilasiz? 2.
Cho'yan va po'lat tarkibida uglerodning foiz miqdori qancha? 3.
Cho'yan va po'latning qanday turlari mavjud? Ularning fizik xossalarini bayon eting. MAVZU: ORGANIK BIRIKMALAR
O'RGANISH.
kaliy permanganatning suvdagi eritmasi bilan ta'sirlashishini amalda bajara olish;
2 H 5 OH), konsentrlangan sulfat kislota (H 2 S0
), toza qum, bromli suv, distillangan suv, kaliy permanganat (KMn0 4 ), kalsiy karbid (CaC 2 )
Ishni bajarish tartibi:
A) Probirkaga 2-3 ml etil spirti quying va unga ehtiyotlik bilan 6-9 ml konsentrlangan sulfat kislota qo'shing, qaynaganda sachrab ketmasligi uchun probirkaga toza qum qo'shing. Shtativga o'rnatib, gaz o'tkazuvchi nay ulang va asta sekin qizdiring.
B)
Boshqa probirkaga 2-3 ml bromli suv quying. Hosil bo'layotgan gazni gaz o'tkazuvchi nay orqali probirka tubigacha tushuring. Gazning bromli suvdan o'tishini kuzating. C)
Uchinchi probirkaga ozgina sulfat kislota qo'shilgan kaliy permanganatning suyultirilgan eritmasidan 2-3 ml quying va hosil bo'layotgan gazni gaz o'tkazgich nay orqali probirka tubigacha tushuring. Sodir bo'layotgan hodisani kuzating. D)
Ajratib chiqayotgan gazning yonishini sinab ko'ring. 2. Asetilenning olinishi va uning xossalarini o'rganish.
Probirkaga ozgina kalsiy karbit bo'lakchalaridan solib, suv quying va darhol probirka og'ziga gaz o'tkazuvchi nay ulang. Ajralib chiqayotgan gaz bilan quyidagi tajribalarni o'tkazing.
a) yondirib ko'ring; b)
d) kaliy permanganatning suyultirilgan eritmasidan o'tkazing.
1.
Pentin izomerlarining tuzilish formulasini yozing va nomlang? 2.
3,2 gramm brom bilan reaksiyaga kirishishi mumkin bo'lgan etilenning massasini toping? 3.
1,3 gramm asetilenni yoqish uchun qancha hajm kislorod va havo kerak? Nazorat uchun savollar:
1. Asetilenning fizik xossalariga tavsif bering? 2.
Har ikki tajribada hosil bo'lgan gazlarning yonishida qanday farq bor? Nima uchun? Javobingizni yozma tarzda izohlang.
ularning ishlatilish sohalari.
kokslash mahsulotlari» kolleksiyalari.
Ko'rgazmali qurolllar: kimyodan rangli plakatlar to'plami «Neftni fraksion haydash sxemasi» - 27 plakat, kimyodan proyeksion ko'rgazmali metodik qo'llanma - 80-81 betlari.
jarayoni haqida ma'lumot berish.
Ishni bajarish tartibi
1. Neftni haydash mahsulotlari va toshko'mirni kokslash mahsulotlari namunalari ko'rib chiqiladi. 2.
Namunalarni ko'rib chiqishda ehtiyot bo'ling. Ularning xossalari va ishlatilish sohalari ta'riflab beriladi. 3.
4.
Moddalar bilan ishlaganda xavfsizlik qoidalariga rioya qilinadi. Nazorat uchun savollar:
1. Neft fraksiyalarini sanab bering. 2.
3.
C lg H 38 - oktadekanning kreking reaksiyasi tenglamalarini yozing. 15-Laboratoriya ishi: GLITSERINNI SUVDA ERITISH VA UNING MIS (II)- GID-ROKSID BILAN REAKSIYASI.
reaksiyasi o'tkazish.
probirka (4), shisha tayoqcha (5), plastmassa shpatel (6), pipetka (7), polipropilen stakan 150 ml (8), plastik taglik (9), polipropilen stakan 50 ml (10).
4 eritmalari. O'quv ko'rgazmali qo'llanma; «Kimyo fanidan proyeksion ko'rgazmali metodik qo'llanmalar». 92- bet proyeksion ko'rgazmali qo'llanma.
Ishni bajarish tartibi:
1. Probirkaga pipetka yordamida 3-4 tomchi glitserin tomiziladi va ustiga xuddi shuncha suv tomiziladi va chayqatiladi. 2.
Gliserinning suvda qanday erishi kuzatiladi.
3.
Probirkaga pipetka yordamida 2 tomchi natriy gidroksid NaOH eritmasidan tomiziladi va unga cho'kma hosil bo'lguncha, mis (II) - sulfat CuS0 4 eritmasidan qo'shiladi. 4.
Hosil bo'lgan cho'kmaga glitserin qo'shing. 5.
Tiniq binafsha rangli eritma hosil bo'lishi kuzatiladi. 6.
Tegishli reaksiya tenglamalari yoziladi. Nazorat uchun savollar:
1. Glitserin va olein kislotasidan qanday yog' hosil bo'ladi? 2.
yozing. 3.
Sovunlanish reaksiyasi tenglamasini yozing. 16-Laboratoriya ishi: YOG'LARNING ERUVCHANLIGI, ULARNING TO'YIN- MAGANLIGINIISBOTLASH, YOG'LARNING SOVUNLASHISHL
keramik plita (5), quruq yoqilg'i (6), shpatel (7), bug'latish kosachasi (8), plastik taglik (9), elektron tarozi, laboratoriya shtativi.
benzol, bromli suv, natriy xlorid NaCl, natriy gidroksid NaOH eritmasi.
Ishni bajarish tartibi:
1.
Uchta probirka olinadi va shishaga yozadigan qalam bilan belgilanadi. 2.
1-siga pipetka yordamida 2 ml dan suv, 3.
2-siga pipetka yordamida 2 ml dan etanol, 4.
3-qiga pipetka yordamida 2 ml dan benzol, 5.
Probirkalarning har biriga bir bo'lakdan yog' solinadi va silkitib chayqatiladi. 6.
Yog'ning suvda va organik erituvchilarda erishiga e'tibor beriladi. 7.
Ikkinchi probirka quruq yoqilg'i alangasida bir oz isitiladi. 8.
Yog'ning eruvchanligi o'zgarishi yoki o'zgarmasligi kuzatiladi. 9.
Yog'larning eruvchanligi to'g'risida xulosa chiqariladi.
1.
Bir probirkaga pipetka yordamida 2 tomchi kungaboqar yog'i, 2.
Ikkinchisiga ham pipetka yordamida paxta yog'i, 3.
Uchinchisiga esa bir bo'lak qattiq hayvon moyidan solinadi. 4.
Probirkalarning har biriga oz-ozdan bromli suv quyiladi. 5.
Uchinchi probirkadagi qattiq moyni suyulguncha bir oz isitib, keyin bromli suv quyiladi. 6.
Qaysi probirkadagi bromli suv rangsizlanadi. 7.
Bundan qanday xulosa chiqarish mumkin. 8.
Tegishli reaksiya tenglamasi yoziladi. D. Yog'larni sovunlash.
1. Chinni kosachaga 3 gr margarin solinadi. 2.
3.
Reaksiyani tezlatish uchun pipetka yordamida 1-2 ml etanol qo'shiladi. 4.
Aralashmani shisha tayoqcha bilan aralashtirib, dastlabki hajmi kamayib ketmasligi uchun suv qo'shib, 15-20 minut quruq yoqilg'i alangasida qaynatiladi. 5.
Reaksiyaga kirishmay qolgan yog' bor-yo'qligini bilish uchun issiq aralashmadan ozginasini issiq suvli probirkaga solinadi. 6.
yetgan bo'ladi. 7.
Agar yog' tomchilari yuzaga chiqsa, aralashmani qaynatish davom ettiriladi.
9. Sovunlash reaksiyasi tugagandan so'ng hosil bo'lgan massaga elektron tarozida 1 gramm NaCl- natriy xlorid tortib olinib qo'shiladi va 1-2 minut qaynatiladi. 10.
Tegishli reaksiya tenglamalari yoziladi. Nazorat uchun savollar:
1. Yog'lar deganda qaysi murakkab moddalarni tushinish mumkin. Ularning axami-yati nimada 2.
Yog' turlari haqida nimalarni aytish mumkin. 3.
Yog'larning odam organizmidagi axamiyati.
17-Laboratoriya ishi: GLYUKOZANINGMIS (II) GIDROKSID BILAN O'ZARO TA'SIRI.
o'rganish.
stakan (4), tomchi analizi uchun to'plam (5), plastmassa shpatel (6), shisha tayo-qcha (7), probirka (8), plastik taglik (9), probirka qizdirgich.
Ishni bajarish tartibi:
Glyukozaning Cu(OH) 2 -mis (II) gidroksid bilan reaksiyasi.
1.
Probirkaga 5-6 tomchi mis (II) sulfat eritmasidan va shu miqdorda biroz ko'p natriy gidroksid NaOH eritmasidan tomiziladi. (NaOH-keragidan ortiqroq bo'lishi kerak). 2.
3.
Probirkada hosil bo'lgan eritma qizdiriladi. 4.
Probirka devorlariga ahamiyat beriladi. 5.
Ko'k rangh mis (11) gidroksidning Cu(OR) 2 awal sariq, so'ngra kizgish cho'kma hosil qilish sababi tushuntiriladi. 6.
Tegishli reaksiya tenglamalari yoziladi. Download 0.73 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling