Kimyoning asosiy qonunlari. Reja: Dalton atomistikasi. Stexiometrik qonunlar

harakterlanadigan  atomlar  turidir".  Undan  tashqari  Dalton  fanga  "atom 

og'irlik"  (ya'ni  atomning  nisbiy  og'irligi)  tushunchasini  kiritdi.  vodorodning 

atom og'irligini shartli ravishda 1 ga teng deb qabul qildi.

 

Lomonosov ta'limoti (1-ma`ruzada yoritilgan) turli xossali atomlar bilan bir 

qatorda  bir  xil  xossali  atomlarning  ham  o'zaro  birika  olishga  yo'l  qo'yar  edi. 

Molekula  bu  berilgan  moddaning  kimyoviy  xossalariga  ega  bo'lgan  eng  kichik 

zarrachasidir. Molekulaning kimyoviy xossalari uning tarkibi va kimyoviy tuzilishi 

bilan aniqlanadi. 

Atom  bu  kimyoviy  elementlarning  oddiy  va  murakkab  moddalar  tarkibiga 

kiradigan  eng  kichik  zarrachadir.  Elementning  kimyoviy  xossalari  uning  atomini 

tuzilishi bilan aniqlanadi. 

Atom  -  bu  musbat  zaryadlangan  atom  yadrosi  bilan  manfiy  zaryadlangan 

elektronlardan  tashkil  topgan  elektroneytral  zarrachadir.  Kimyoviy  element  -  bu 

yadrosining musbat zaryadi bir xil bo'lgan atomlarning muayyan turidir. Masalan, 

xlorning  massasi  35 va  37 bo'lgan  atomlari  uchraydi. Bu  atomlarning  yadrolarida 

protonlar soni bir xil, lekin neytronlar soni har xil bo'ladi.  

Dal’ton  ta’limotida  kamchiliklar  borligi  o’sha  vaqtdayoq  ma’lum  bo’ldi. 

Birinchidan,  oddiy  moddalarning  molekulalari  real  mavjud  bo’lishini  inkor  etdi. 

Ikkinchidan, murakkab moddalarning tuzilishini talqin qilishda bir elementning bir 

atomi ikkinchi elementning faqat bir atomi bilan birikadi, deb faraz qildi. U holda 

suv  H

2

O,  ammiak  NH

3

,  etilen  C

2

H

4

  kabi  formulalar  bilan  ifodalangan  moddalar 

---

noto`g`ri  bo’lar  edi.  Shuning  uchun  ba’zi  elementlarning  atom  massalari  ikki  xil 

qiymatli bo’lib chiqdi. Demak, atom bo’linishi mumkin deb faraz qilishga to’g’ri 

keladi, bu esa atom bo’linmaydi degan fikrga ziddir.