Kimyoning asosiy qonunlari. Reja: Dalton atomistikasi. Stexiometrik qonunlar

Har  qanday  kimyoviy  toza  modda  olinish  usuli  va  joyidan  qat’iy  nazar, 

o’zgarmas miqdoriy tarkibga ega. 

Toza suv tarkibida 11,11% vodorod va 88,89% kislorod bo’lib, suv OC da 

muzlaydi, 100C da qaynaydi. Uning 4C dagi zichligi 1000 kgm

3

 yoki 1 gsm

3 

ga 

teng. 

Bertolening o’zgaruvchan tarkibli birikmalar mavjudligi haqidagi ta’limotini 

XX  asrning  boshlarida  akademik  N.S.Kurnakov  rivojlantirdi.  U  qotishmalar  va 

eritmalarda  haqiqattan  ham  o’zgaruvchan  tarkibli  birikmalar  bo’lishini  isbot  qildi 

va ularni bertolidlar deb atadi, o’zgarmas tarkibli birikmalarni esa daltonidlar deb 

atadi. 

Tarkibning  doimiylik  qonuniga  faqat  molekula  holidagi  gaz,  suyuqlik  va 

oson  suyuqlanadigan  qattiq  moddalar  bo’ysunadi.  Atom  tuzilishga  ega  bo’lgan 

kristall moddalar va yuqori molekulyar birikmalar bo’ysunmasligi mumkin. 

Bu  qonun  modda  tarkibidagi  elementlar  massa  nisbatlarining  va  massa 

ulushlarining  o`zgarmasligini  ifodalaydi.  Elementlarning  massa  nisbatlari 

deyilganda modda tarkibidagi har bir element massalarining eng kichik bo`linmas 

butun sonlardagi nisbati tushuniladi. Al

2

(SO

4

)

3

 uchun: 

m(Al): m(S): m(O)=2Ar(Al):3Ar(S):12(O)=2∙27:3∙32:12∙16=54:96:192= 

=9:16:32 

Demak, m(Al): m(S): m(O)=9:16:32 nisbatlarda bo`ladi.