Kimyoviy jarayonlarning ko’pchiligi ikki qarama-qarshi yo’nalishda boradi, ya’ni reaksiya boshlangan vaqtda avval mahsulotlar hosil bo’ladi, birmuncha vaqt o’tgandan keyin bu mahsulotlar bir-biriga o’zaro ta’sir etib, qisman
Download 104.41 Kb.
|
Kimyoviy muvozanat Azambekov Izzatillo
O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O'RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI Toshkent farmatsevtika instituti Sanoat farmatsiya fakulteti Biotexnologiya yonalishi 104 A -guruh talabasi AZAMBEKOV IZZATILLONINGNOORGANIK KIMYO fanidan KIMYOVIY MUVOZANAT. LE-SHATELE PRINSIPI mavzusidaMUSTAQIL ISHI Topshirdi: Azambekov I.
Muvozanatga tasir etuvchi omillar.Kimyoviy jarayonlarning kopchiligi ikki qarama-qarshi yonalishda boradi, yani reaksiya boshlangan vaqtda avval mahsulotlar hosil boladi, birmuncha vaqt otgandan keyin bu mahsulotlar bir-biriga ozaro tasir etib, qisman, dastlabki moddalarga aylanadi, natijada reaksiya olib borilayotgan idishda reaksion mahsulotlar bilan bir qatorda dastlabki moddalar aralshmasi hosil boladi. Shu bilan birga faqat bir yonalishda boradigan jarayonlar ham uchraydi. Bunday jarayonlarni reaksiya uchun olingan moddalarning hammasi batamom reaksiya mahsulotlariga aylanadi. Bu korib otilgan birinchi jarayonlarni qaytar jarayonlar, ikkinchisi esa qaytmas jarayonlar deb ataladi. Demak, ikki qarama-qarshi yonalishda boradigan jarayonlar qaytar jaryonlardir. Nazariy jihatdan har qanday qaytmas jarayonni ham malum sharoitda qaytar tarzda boradigan jarayon deb qarash mumkin, lekin amalda esa faqat bir yonalishda boradigan reaksiya mahsulotlari reaksion muhit doirasidan chiqib ketadigan hollarda (gaz ajralib chiqqanda, chokma tushganda, amalda dissotsilanmaydigan moddalar hosil bolganda) va dastlabki moddalardan biri nihoyatda mol miqdorda olinib, qarama-qarshi jarayonning bir yonalishini tamomila toxtatib qoyilgan hollardagina yuz beradi. Demak, teskari jarayonni tabiiy yoki suniy ravishda istisno qilinishi natijasida reaksiya oxiriga qadar bora oladi. Bariy xlorid eritmasiga natriy sulfat eritmasi quyilganda bariy sulfat chokmasining tushishi, natriy karbonat eritmasiga xlorid kislota tasir ettirilganda karbonat angidrid gazining ajralib chiqishi va boshqalar kimyoviy qaytmas jarayonlar uchun misol bola oladi. Bariy sulfatning chokishi amalda qaytmas jarayondir, chunki, bariy sulfat oz bolsada, suvda eriydi. Lekin, bertole tuzining parchalanishi yoki qorgoshin azidning parchalanishi odatdagi sharoitda mutlaqo qaytmas jarayonardir. Gazsimon muhitda boradgan qaytmas reaksiyalardan biri , vodorod va yodning birikishini korib chiqamiz. Bu reaksiyani organish uchun shisha sharga vodorod va yod solib shisha idishning ogzi berkitilgandan keyin, uni qaynab turgan oltingugurt bugiga (448 C) tutilgan va osha holatda qoldirilgan. Bu reaksiyada vodorod va yod buglaridan vodorod yodid hosil boladi, ammo dastlab teskari reksiyaning tezligi nolga teng boladi, chunki, hali vodorod yodid hosil bolgani yoq. Vaqt otishi bilan vodorod yodidning miqdori kamaygan sari togri reaksiya tezligi ham kamayadi. Nihoyat, bir qancha vaqtdan keyin ikkala reaksiya tezligi ham ortib boradi. Vodorod va yodning miqdori kamaygan sari togri reaksiya tezligi ham kamayadi. Nihoyat bir qancha vaqtdan keyin ikkala reaksiya tezligi bir-biriga teng bolib qoladi. Sof HJ solingan boshqa shisha sharcha HJ parchalansa ham xuddi shunday qarama-qarshi tomonga boradigan reaksiya tezliklari tenglashishi kuzatiladi. Shu paytdan boshlab, 3 ta komponent (vodorod, yod va HJ) ga ega bolgan reaksion aralashmaning tarkibi ozgarmay qoladi. Demak, sistemada kimyoviy muvozanat holati qaror topadi. Kimyoviy muvozanat holatida vaqt birligi ichida qancha mahsulot parchalansa, shuncha miqdor yangisi hosil boladi. Shuning uchun kimyoviy muvozanat dinamik (haraktdagi) muvozanat hisoblanadi. U quyidagi uch belgiga ega: 1. Kimyoviy muvozanat holatidagi reaksion sistema (aralashma) tarkibi vaqt otishi bilan ozgarmaydi. Muvozanatdagi sistema tashqi tasir tufayli muvozanat holatidan chiqarilsa, tashqi tasir yoqotilgandan keyin u yana osha oldingi muvozanat holatiga qaytadi: agar tashqi tasir davom etaversa, shu sharoitga mos bolgan yangi muvozanat holati qaror topadi. 3.Qaytar reaksiya mahsulotlarini ozaro reaksiyaga kiritish yoki dastlabki moddalarni bir-biriga tasir ettirish yoli bilan (yani qarama-qarshi yollar bilan) muvozanat holatiga erishish mumkin. Download 104.41 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling