Kimyoviy texnologiyalar fakulteti 182-xtf(sirtqi, organika) yo’nalishi talabasi Baxodirov Abduraim Baxrom o`g`lining

1 — pulsasiya kamerasi; 2 — kompressor; 3 — zolotnikli tarqatuvchi 
mexanizm; 4 — ekstraktor; 5 — resiver. 
Pulsasiyali ekstraktorlarda odatda g`alvirsimon hamda KRIMZ turidagi 
tarelkalar ishlatiladi. G`alvirsimon tarelka teshiklarining diametri 3-5 mm, 
tarelkadagi hamma teshiklarning yuzasi esa kolonna kochndalang kesimi 
yuzasining 20-25% ini tashqil etadi. Tarelkalar orasidagi masofa 50 mm. 
Pulsasiyali ekstraktorlarning diametri chegaralangan bo‟ladi (eng ko‟pi bilan 600; 
800 mm). Ekstraktorning samaradorligi pulsator tebranishining chastotasi va 
amplitudasiga bog`liq. Pulsatorlarning ko‟pincha maqbul tebranishlar soni 
minutiga 200-300 ni tashqil qiladi, bunda amplituda 1-2 mm ga teng bo‟lishi kerak. 
Markazdan qochma kuch ta`sirida ishlaydigan ekstraktorlar. Agar 
ekstraksiya qilinayotgan modda tez parchalanib ketish xususiyatiga ega bo‟lsa 
(masalan, antibiotik moddalar), bunda jarayon vaqtini maksimal darajada 
kamaytirish zarur. Markazdan qochma kuch ta`sirida ishlaydigan ekstraktorida 
jarayon maksimal tezlik bilan boradi.

---

25 
Aralashma va erituvchi zichliklarining ayirmasi juda kichik bo‟lgan holatda 
ham bunday ekstraktorlarni ishlatish maqsadga muvofiqdir. Bu turdagi 
ekstraktorlarning tuzilishi juda ixcham, ish unumi katta, ekstraksiyalash jarayoni 
esa katta tezliklarda boradi. 
Formasevtika sanoatida (penitsilin va boshqa antibiotiklar olishda), organiq sintez 
jarayonlarida, ochsimlik moylarini tozalashda va boshqa bir qator sohalarda 
markazdan qochma kuch bilan ishlaydigan ekstraktorlar muvaffaqiyatli ravishda 
Markazdan qochma kuch ta`sirida ishlaydigan ekstraktor: 
1 — rotor; 2 — rotorning qobig`i; 3 — val. 
qo‟llanilmoqda. Sanoatda ko‟p tarqalgan markazdan qochma kuch ta`sirida 
ishlaydigan ekstraktoming sxemasi ko‟rsatilgan. Rotorning ichida spiralsimon 
perforasiya qilingan lenta joylashtirilgan. Lentaning teshiklaridan ikkala faza 
o‟tadi. Val katta tezlik (600-1200 min) bilan harakat qiladi. Yengil faza rotorning 
chekasiga yuboriladi, og`ir faza esa rotorning markaziga yaqin joyga beriladi. 
Rotor aylangan paytda markazdan qochma kuch ta`sirida lentaning teshiklarida 
fazalarning jadallashtirilgan kontakti yo‟z beradi; bunday jarayonda spiralning 
kanallarida va silindrlar oralig`idagi bo‟shliqda uzluksiz ravishda fazalarning 
ajralishi ham davom etadi. Bunday ekstraktorlar kamchiliklardan ham xoli emas: 
tuzilishi birmuncha murakkab; ayrim paytlarda suyuqliklarni qurilmaga bosim 
bilan berishga to‟g`ri keladi. 

---

26