Kimyoviy texnologiyalar fakulteti 182-xtf(sirtqi, organika) yo’nalishi talabasi Baxodirov Abduraim Baxrom o`g`lining

Ekstraksiyalashning asosiy usullari. Amaliyotda suyuqlik aralashmalarini 
ekstraksiyalashning quyidagi usullari qo‟llaniladi: 
1) dastlabki aralashma va ekstragentni bir marotaba kontaktiga asoslangan jarayon 
(bir pog‟onali ekstraksiyalash); 
2) har bir pog‟onada toza erituvchi ishlatish yo‟li bilan ekstraksyalash (ko‟p 
pog‟onali ekstraksiyalash); 
3) bitta yoki ikkita erituvchi yordamida qarama-qarshi oqim bilan ko‟p bosqichli 
ekstraksiyalash (ko‟p pog‟onali ekstraksiyalash). 
Birinchi va ikkinchi usullar kichik hajmli ishlab chiqarishlarda hamda laboratoriya 
sharoitlarida qo‟llaniladi. 
Sanoat miqyosida uchinchi usuldan, ya‟ni fazalarning qarama-qarshi oqimidan 
foydalaniladi. Qaysi bir usul qo‟llanishidan qat‟iy nazar, ekstraksiyalash jarayoni 
erituvchini regenerasiya qilish bilan birga olib boriladi. Regenerasiyaning maqsadi 
eritmalar tarkibidagi kerakli komponentlarni ajratib olish va erituvchilarni 
qaytadan ishlatishdan iboratdir. 

---

16 
Bir pog‟onali ekstraksiyalashning sxemasi 
 
Bir pog’onali ekstraksiyalashning sxemasi:
1- aralashtirgich; 2 — tindirgich; F — dastlabki eritma; A, V — aralashma 
komponentlari; S — ekstragent; E — ekstrakt; R — rafinat. 
Dastlabki eritma F va erituvchi S aralashtirgich 1 ga beriladi,so‟ngra ara-
lashma tindirgich 2 da ikki qatlam-ekstrakt E va rafinat R ga ajraladi. Dastlabki 
aralashma va erituvchi bir karra to‟qnashib, jarayon ko‟p vaqt davom etgan 
holatdagina muvozanat konsentratsiyasilariga yaqin tarkibli ekstrakt va rafinat 
olish mumkin bo‟ladi. Jarayonni davriy va uzluksiz rejimda olib borish mumkin. 
Ekstraksiyalash jarayoni uzluksiz rejim bilan olib borilganda regenerasiya qilingan 
erituvchi uzluksiz ravishda aralashtirgichga qaytariladi. Ushbu usul tarqalish 
koeffitsienti m ning qiymati katta bo‟lgan sharoitda qo‟llaniladi. 

---

17 
Har bir pog‟onada toza erituvchini ishlatishga asoslangan ko‟p karrali 
ekstraksiyalashning sxemasi