Kinematika asoslari. Harakat haqida umumiy tushuncha. Tezlik va tezlanish. Reja

Sanoq jismi, unga bog’langan koordinatalar sistemasi va vaqtni o’lchaydigan asbob sanoq sistemasini tashkil etadi.
2. Son qiymati va yo’nalishi bilan aniqlanadigan kattaliklar vektor kattaliklar deyiladi. Ko’chish , tezlik v, тezlanish , kuch F, ko’chish va hokazo vektor kattaliklarga misol bo’ladi.
V ektorlar to’g’ri chiziqli, uchburchak va parallelogram ko’rinishida
.

Vektorlarni ayirish Х koordinata o’qi va u bilan bir tekislikda yotgan biror vektor aniqlangan bo’lsin. vektorning A boshidan va B oxiridagi Х o’qiga AA₁ va BB₁ perpendikulyar tushiramiz.

Skalyar kattalik faqat son qiymatgagina ega bo’ladi.
Vektorning proyeksiyasi skalyar kattalik.
Skalyar kattalik vaqt, massa, ish va hokazolar.
3. To’g’ri chiziqli tekis va egri chiziqli harakat. To’g’ri chiziqli tekis harakat deb shunday harakatga aytiladiki, unda jism har qanday teng vaqtlar ichida bir xil masofaga ko’chadi.
Agar jism ma’lum bir vaqt ichida S masofaga ko’chgan bo’lsa uning harakat tezligi
, ko’rinishda yoziladi. Uning o’lchov birligi
To’g’ri chiziqli tekis harakatning tezligi deb, jismning har qanday vaqt ichidagi ko’chishining o’sha vaqtga nisbatiga teng bo’lgan kattalikka aytiladi;
Ko’chish quyidagicha ifodalanadi:
Тezlik vektori ko’chish yo’nalishi bilan bir xil yo’nalgan.
To’g’ri chiziqli tekis harakat tezligini grafik ko’rinishda chizamiz
S, m , m/s

t,s t,s
To’g’ri chiziqli tekis harakatda bu bog’lanish shundan iboratki, tezlik vaqt o’tishi bilan o’zgarmaydi. Shuning uchun bu holda tezlik grafigi vaqt o’qiga parallel bo’lgan to’g’ri chiziq bo’ladi. Tezlik grafigiga qarab jismning ma’lum vaqt ichidagi ko’chishini olish mumkin.