Kirish asosiy qism I bob. Arxivlarni yangi hujjatlar bilan to’ldirish

I BOB. Arxivlarni yangi hujjatlar bilan to’ldirish.
1.1. Arxivlarni komplektlash tushunchasi.
Toshkent, Samarqand, Buxoro, Xiva, Qoʻqon va boshqa shaharlarda Muqimiy, Furqat, Avaz, Hamza, Ayniy, Muxtor Ashrafiy, Abdulla Qahhor, Fafur Gʻulom, Oybek, Hamid Olimjon va boshqalarning ba’zi Arxiv materiallari ular uy-muzeylarida jamlangan.Oʻzbekistonda A.larni shakllan-tirish, saqlash va ulardan foydalanishda yuzaga keladigan munosabatlar hamda Oʻzbekiston Respublikasi Arxiv muassasalari faoliyati Oʻzbekiston Respublikasining "Arxivlar toʻgʻrisida"gi qonuni (1999-yil 15-aprel) bilan tartibga solinadi¹. Ushbu qonun Oʻzbekiston hududida mavjud boʻlgan barcha Arxiv hujjatlarini toʻliq qamrab olishga, Oʻzbekiston Respublikasi Milliy arxiv fondining yaxlit-ligini saqlab qolishga va fuqarolar, jamiyat va davlatning ijtimoiy, madaniy, ilmiy va boshqa ehtiyojlarini qondirish maqsadida Arxiv hujjatlarini hisobga olish, ekspertiza qilish, roʻyxatdan oʻtkazish, butlash hamda ulardan foydalanishning yagona tartibini belgilashga qaratilgan. Konunga koʻra, hujjatlarda Oʻzbekiston xalqining moddiy va ma’na-viy hayoti aks ettirilgan barcha Arxiv fondlarining majmui Oʻzbekiston Respublikasi Milliy Arxiv fondi deb hisoblanadi. Oʻzbekiston Respublikasi Milliy Arxiv fondi davlat va nodavlat Arxiv fondlaridan tashkil topadi. Davlat Arxivlarida va davlatning boshqa hujjatxonalarida doimiy saqlanayotgan hujjatlar, shuningdek davlat hokimiyati va boshqaruv organlarida, prokuraturalar, sudlar, banklarda, davlat korxonalari, muassasalari va tashkilotlarida, Oʻzbekiston Respublikasining diplomatik vakolat-xonalari va konsullik muassasalarida vaqtincha saqlanayotgan Arxiv hujjatlari davlat Arxiv fondini tashkil etadi. Nodavlat yuridik shaxslarning faoliyati natijasida toʻplangan Fayllarni arxivlash yoki siqish - faylning haydovchisida bo'sh joy hajmini kamaytiradigan maxsus jarayon. Bugungi kunga kelib, ma'lumotni siqish uchun juda ko'p maxsus xizmat ko'rsatish vositalari mavjud. Biroq, ko'pchilik arxiv nima ekanini tushunishmaydi. Arxiv va arxiv nima, biz ushbu maqolada ko'rib chiqamiz.
Zudlik bilan ushbu maqola kompyuter yoki arxivlar emas, balki kompyuter arxivlari haqida ham aytib o'tilishi kerak. Bo'lim arxivi alohida maqola uchun mavzu, chunki u virtual bilan hech qanday aloqasi yo'q. Arxiv bir necha fayllar saqlanadigan analog papkaga o'xshaydi. Biroq, ushbu fayllarni ochish yoki boshqa papkaga nusxalash uchun siz avval ochishingiz kerak. Ba'zan juda ko'p vaqt talab etiladi. Ta'kidlash joizki, fayllarni ma'lum arxivdan ajratish uchun zarur bo'lgan vaqt to'g'ridan-to'g'ri arxivni qanday bajarish kerakligiga, kompyuterning qanchalik kuchli ekanligini va qanday hajmdagi fayllar chiqarilishiga Arxivning asosiy maqsadi - ma'lumotlarning mavjud miqdorini oshirish. Ma'lumotlarning miqdori va zamonaviy foydalanuvchilar uchun bu qanchalik muhimligi, kimningdir tushuntirishlari juda qiyin. Zamonaviy saqlash uskunalari va axborot tashuvchilarining barcha turlari doimiy rivojlanishi hatto ko'pchilikning ehtiyojlarini qondirishga imkon bermaydi. Arxivning ikkinchi maqsadi axborot uzatishni soddalashtirishdir . Bugungi kunga kelib, Internetdan tezda fayl almashinuvi uchun etarli darajada yuqori tezlik bor, shuning uchun ularning hajmi juda katta ahamiyatga ega. Ko'pchilik hollarda axborotni maxsus fayl almashuvi orqali yuklab olishni hisobga olsak, fayllarni bir kompyuterdan ikkinchisiga tarjima qilish uchun ikki marta vaqt talab etiladi. Birinchidan, almashtirgichga yuklab olish va keyinchalik foydalanuvchining kompyuteriga to'g'ridan-to'g'ri yuklab olish uchun. Bugungi kunda maxsus arxivlarni topishda hech qanday qiyinchilik yo'q, ularning har biri o'z imkoniyatlarining to'plami bilan farq qiladi. Ayrimlari faqat asosiy funktsiyalarni o'z ichiga oladi, boshqalar esa ko'plab variantlarni taqdim etadi, jumladan, har qanday virus uchun fayllarni tekshirish yoki boshqa turdagi ma'lumotni arxivdan chiqarmasdan ko'rish imkoniyati. E'tiborli tomoni shundaki, dasturlarning etarli miqdori foydalanuvchilarga ma'lum bir siqishni nisbati tanlab olishni taklif etadi, bu esa o'z-o'zidan chiqariladigan arxivlarni tashkil etadi.
Foydalanuvchiga uning kelajakdagi arxivi uchun to'liq nom tanlash imkonini beradi, shuningdek,kengaytirish va siqishni usulidan foydalanish yaxshiroq ekanligini aniqlaydi. Arxivda ma'lum bir fayl va turli xil papkalar mavjud va siz ochish uchun faqat ekstraksiya qilinadigan papkaga yo'lni ko'rsatishingiz kerak. Yuqorida aytib o'tilganidek, ba'zi zamonaviy dasturlar "Faqat o'qish" rejimida muayyan fayllarni oldindan ko'rishga imkon beradi. Fayllarni arxivlash yoki siqish - faylning haydovchisida bo'sh joy hajmini kamaytiradigan maxsus jarayon. Bugungi kunga kelib, ma'lumotni siqish uchun juda ko'p maxsus xizmat ko'rsatish vositalari mavjud. Biroq, ko'pchilik arxiv nima ekanini tushunishmaydi. Arxiv va arxiv nima, biz ushbu maqolada ko'rib chiqamiz. Zudlik bilan ushbu maqola kompyuter yoki arxivlar emas, balki kompyuter arxivlari haqida ham aytib o'tilishi kerak. Bo'lim arxivi alohida maqola uchun mavzu, chunki u virtual bilan hech qanday aloqasi yo'q. Ko'pchilik bu jarayonning afzalliklarini bilishmaydi. "Arxiv - bu nima va nega kerak?" Degan savolga berilganlar uchun juda oddiy tushuntirish bor. Arxiv bir necha fayllar saqlanadigan analog papkaga o'xshaydi. Biroq, ushbu fayllarni ochish yoki boshqa papkaga nusxalash uchun siz avval ochishingiz kerak. Ba'zan juda ko'p vaqt talab etiladi. Ta'kidlash joizki, fayllarni ma'lum arxivdan ajratish uchun zarur bo'lgan vaqt to'g'ridan-to'g'ri arxivni qanday bajarish kerakligiga, kompyuterning qanchalik kuchli ekanligini va qanday hajmdagi fayllar chiqarilishiga bog'liq. Arxivning asosiy maqsadi - ma'lumotlarning mavjud miqdorini oshirish. Ma'lumotlarning miqdori va zamonaviy foydalanuvchilar uchun bu qanchalik muhimligi, kimningdir tushuntirishlari juda qiyin. Zamonaviy saqlash uskunalari va axborot tashuvchilarining barcha turlari doimiy rivojlanishi hatto ko'pchilikning ehtiyojlarini qondirishga imkon bermaydi.
Arxivning ikkinchi maqsadi axborot uzatishni soddalashtirishdir . Bugungi kunga kelib, Internetdan tezda fayl almashinuvi uchun etarli darajada yuqori tezlik bor, shuning uchun ularning hajmi juda katta ahamiyatga ega. Ko'pchilik hollarda axborotni maxsus fayl almashuvi orqali yuklab olishni hisobga olsak, fayllarni bir kompyuterdan ikkinchisiga tarjima qilish uchun ikki marta vaqt talab etiladi. Birinchidan, almashtirgichga yuklab olish va keyinchalik foydalanuvchining kompyuteriga to'g'ridan-to'g'ri yuklab olish uchun.
Shuning uchun avval fayllarni standart arxivga qo'yish orqali fayllarni uzatishni ancha osonlashtiradi. Bugungi kunda maxsus arxivlarni topishda hech qanday qiyinchilik yo'q, ularning har biri o'z imkoniyatlarining to'plami bilan farq qiladi. Ayrimlari faqat asosiy funktsiyalarni o'z ichiga oladi, boshqalar esa ko'plab variantlarni taqdim etadi, jumladan, har qanday virus uchun fayllarni tekshirish yoki boshqa turdagi ma'lumotni arxivdan chiqarmasdan ko'rish imkoniyati. E'tiborli tomoni shundaki, dasturlarning etarli miqdori foydalanuvchilarga ma'lum bir siqishni nisbati tanlab olishni taklif etadi, bu esa o'z-o'zidan chiqariladigan arxivlarni tashkil etadi. Foydalanuvchiga uning kelajakdagi arxivi uchun to'liq nom tanlash imkonini beradi, shuningdek, kengaytirish va siqishni usulidan foydalanish yaxshiroq ekanligini aniqlaydi. Arxivda ma'lum bir fayl va turli xil papkalar mavjud va siz ochish uchun faqat ekstraksiya qilinadigan papkaga yo'lni ko'rsatishingiz kerak. Yuqorida aytib o'tilganidek, ba'zi zamonaviy dasturlar "Faqat o'qish" rejimida muayyan fayllarni oldindan ko'rishga imkon beradi.