Kirish dissertatsiya mavzusining dolzarbligi

Moslashish davrining tajriba boshida va tajriba oxiridagi natijalari

Kasbiy ijodiy qobiliyatlarini baholovchi mezonlar	Tajriba-sinov guruhlari	Talaba-respondent-lar soni	Kasbiy ijodiy qobiliyatlarini rivojlanganlik darajalari
			yuqori		o‘rta		past
			TB	TO	TB	TO	TB	TO
Reproduktiv – kasbga oid axborot bilan ishlash	Tajriba	75	1	4	15	21	59	50
	Nazorat	72	1	1	14	16	57	55
Produktiv – kasbiy muloqotni amalga oshira olish	Tajriba	75	0	3	12	17	63	55
	Nazorat	72	0	1	11	12	61	59
Kreativ – kasbiy-pedagogik faoliyatga oid muammoli vaziyatlarni hal qila bilish	Tajriba	75	0	2	9	14	66	59
	Nazorat	72	0	1	8	9	64	62
Kasbiy-ijodiy qobiliyatlarining rivojlanganlik mezoni (Umumiy o‘rtachasi)	Tajriba	75	0	3	12	17	63	55
	Nazorat	72	0	1	11	12	61	59

Ushbu natijalarga ko‘ra tajriba va nazorat guruhlarining tajriba boshi va tajriba oxiridagi o‘zlashtirish darajalariga nisbatan grafigi quyidagi ko‘rinishni oladi (3.1-rasmga qarang):

3.1-rasm. Tajriba va nazorat guruhlarining tajriba boshi va tajriba oxiridagi o‘zlashtirish darajalariga nisbatan grafigi

Tajriba-sinov ishlarining bu bosqichida talabalarning kasbiy-ijodiy qobiliyatlari rivojlanishining tajriba boshida yuqori daraja ko‘rsatkichida hech bir talaba bilim darajasiga erisha olmagan bo‘lsa, tajriba oxirida tajriba guruhlarida 4% ga, nazorat guruhlarida esa 1.39% ga, o‘rta daraja esa tajriba boshida tajriba guruhlarida 16% dan 22,67%ga nazorat guruhlarida esa 15.28%dan 16,67% ga oshganligini, quyi daraja esa tajriba guruhida 84%dan 73,33% ga, nazorat guruxlarida esa 84,72% dan 81,94%ga kamayganligini ko‘rish mumkin. Bu esa tajriba guruhlaridagi bilim darajalari nazorat guruhlaridagi bilim darajalariga nisbatan qisman sezilarli darjada oshganligida dalolat beradi.

2. Asosiy bosqich. 3- kurslar – psixologik-pedagogik fanlarni o‘zlashtirish bosqichi. Bunda talabalarning taklif etilayotgan mezonlar va bilim (o‘zlashtirish) darajalari bo‘yicha kasbiy-ijodiy qobiliyatlarining rivojlanishi psixologik va pedagogik fanlar doirasida tekshirib ko‘rildi. Bu bosqichda ham dastlabki va yakuniy natijalar olindi. Bu esa tajriba guruhlaridagi bilim darajalari nazorat guruhlaridagi bilim darajalariga nisbatan sezilarli darajada oshganligi, tajriba guruhlarida olib borilgan tadqiqot ishlari samarali ekanligiga olib keldi (3.6-jadvalga qarang):
3.6-jadval.
Kasbiy-pedagogik fanlarni o‘zlashtirish bosqichidagi tajriba boshidagi va tajriba oxiridagi natijalari

Kasbiy-ijodiy qobiliyatlarini baholovchi mezonlar	Tajriba-sinov guruhlari	Talaba-respondent-lar soni	Kasbiy-ijodiy qobiliyatlarini rivojlanganlik darajalari
			yuqori		o‘rta		past
			TB	TO	TB	TO	TB	TO
Reproduktiv – kasbga oid axborot bilan ishlash	Tajriba guruhi	74	4	9	23	33	47	32
	Nazorat guruh	76	4	4	24	25	48	47
Produktiv – kasbiy muloqotni amalga oshira olish	Tajriba guruhi	74	3	8	19	30	52	36
	Nazorat guruh	76	3	4	20	21	53	51
Kreativ – kasbiy-pedagogik faoliyatga oid muammoli vaziyatlarni hal qila bilish	Tajriba guruhi	74	2	7	17	24	55	43
	Nazorat guruh	76	3	3	16	17	57	56
Kasbiy-ijodiy qobiliyatlarining rivojlanganlik mezoni (Umumiy o‘rtachasi)	Tajriba guruhi	74	3	8	20	29	51	37
	Nazorat guruh	76	3	4	20	21	53	51

Tajriba-sinov ishlarining asosiy bosqichi 3 kurslardagi kasbiy-ijodiy qobiliyatlarining rivojlanganlik mezoni bo‘yicha o‘zlashtirish ko‘rsatkichlar(foiz hisobida) quyidagi diagrammada keltirildi (3.2-rasmga qarang):

3.2-rasm. Kasbiy ijodiy qobiliyatlarining rivojlanganlik mezoni bo‘yicha o‘zlashtirish ko‘rsatkichlar (3-bosqich)

Tajriba-sinov ishlarining asosiy bosqichida talabalarni kasbiy-ijodiy qobiliyatlarining rivojlanishi tajriba boshida yuqori daraja ko‘rsatkichi har ikkala guruhlarda deyarli bir xil 4% bo‘lgan bo‘lsa, tajriba oxirida tajriba guruhlarida 10,81% ga, nazorat guruhlarida esa 5,25% ga, o‘rta daraja tajriba boshida tajriba guruhlarida 27,03% dan 39,19%ga nazorat guruhlarida esa 26,03%dan 27,63% ga oshganligini, quyi daraja esa tajriba guruhida 68,92%dan 50,00% ga, nazorat guruxlarida esa 69,74% dan 67,11%ga kamayganligini ko‘rish mumkin. Bu esa tajriba guruhlaridagi bilim darajalari nazorat guruhlaridagi bilim darajalariga nisbatan sezilarli darajada oshganligi tajriba guruhlarida olib borilgan tadqiqot ishlari samarli ekanligiga olib keladi (3.7-jadvalga qarang):

3.7-jadval.

Talabalarning kasbiy-ijodiy qobiliyatlarining yanada rivojlanganlik darajalari

Kasbiy- ijodiy qobiliyatlarini baholovchi mezonlar	Tajriba-sinov guruhlari	Talaba respondentlar soni	Kasbiy ijodiy qobiliyatlarini rivojlanganlik darajalari
			yuqori		o‘rta		past
			TB	TO	TB	TO	TB	TO
Reproduktiv – kasbga oid axborot bilan ishlash	Tajriba guruhi	76	6	13	27	42	43	21
	Nazorat guruh	75	6	7	26	28	43	40
Produktiv – kasbiy muloqotni amalga oshira olish	Tajriba guruhi	76	6	12	23	35	47	29
	Nazorat guruh	75	5	6	24	25	46	44
Kreativ – kasbiy-pedagogik faoliyatga oid muammoli vaziyatlarni hal qila bilish	Tajriba guruhi	76	4	9	18	29	54	38
	Nazorat guruh	75	4	5	18	19	53	51
Kasbiy-ijodiy qobiliyatlarining rivojlanganlik mezoni (Umumiy o‘rtachasi)	Tajriba guruhi	76	5	11	23	35	48	29
	Nazorat guruh	75	5	6	23	24	47	45

3. Yakunlovchi bosqich. 4-bosqich talabalarning kasbiy-ijobiy qobiliyatlari tuzilmasidagi ko‘pgina yangi kasbiy fanlar hosilalari mujassamlashtirilgan va kasbiy-ijodiy qobiliyatlarini amaliyotda sinab ko‘rish, ya’ni talabalarning haqiqiy pedagogik voqelik bilan duch kelishlari jarayonida amalga oshirildi. Bunda kasbiy fanlarni o‘zlashtirish darajalari, pedagogik amaliyotdagi faoliyati hamda kelgusi ilmiy- ijodiy faoliyatlarni kuzatish va tahlil qilish asosida natijalar olindi.
Tajriba-sinov ishlarining yakunlovchi bosqichida 4- bosqichlardagi kasbiy-ijodiy qobiliyatlarining rivojlanganlik mezoni bo‘yicha o‘zlashtirish ko‘rsatkichlar (foiz hisobida) quyidagi diagrammada keltirildi (3.3-rasmga qarang):



3.3-rasm. Kasbiy-ijodiy qobiliyatlarining rivojlanganlik mezoni bo‘yicha o‘zlashtirish ko‘rsatkichlari (4-bosqich)

Tajriba-sinov ishlarining yakunlovchi bosqichida bitiruvchi 4-bosqich talabalarining kasbiy-ijodiy qobiliyatlarini rivojlanishining tajriba boshida yuqori daraja ko‘rsatkichi har ikkala guruhlarda deyarli bir xil 6,5% bo‘lgan bo‘lsa, tajriba oxirida tajriba guruhlarida 14,47% ga, nazorat guruhlarida esa 8,00% ga, o‘rta daraja tajriba boshida tajriba guruhlarida 30,26%dan 46,05%ga nazorat guruhlarida esa 30,67%dan 32,00%ga oshganligini, quyi daraja esa tajriba guruhida 63,16%dan 38,16% ga, nazorat guruhlarida esa 62,67% dan 60,00%ga kamayganligini bilish mumkin. Bu esa tajriba guruhlaridagi bilim darajalari nazorat guruhlaridagi bilim darajalariga nisbatan yaqqol sezilarli darajada oshganligi tajriba guruhlarida olib borilgan tadqiqot ishlari samarali ekanligiga olib keladi.

XULOSA
“Oliy ta’lim muassasalari talabalarining kasbiy-ijodiy qobiliyatlarini yanada rivojlantirish” mavzusidagi magistrlik ilmiy darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya bo‘yicha olib borilgan tadqiqotlar natijasida quyidagi xulosalar taqdim etildi:

1. 
   Oliy ta’lim muassasalari talabalarida kasbiy-ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirishning pedagogik-psixologik imkoniyatlari muammoning mavjud holatini o‘rganishni olib borildi.Shuningdek, talabalarning kasbiy-ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish texnologiyasi kasbiy omillar va kasbiy-ijodiy qobiliyatlarni tizimlashtirish asosida takomillashtirildi.
   

2. Oliy ta’lim muassasasalari talabalarining kasbiy-ijodiy qobiliyat-larini yanada rivojlantirishning akmeologik modeli kasbiy kompetensiyani shakllantirish strategiyalarini kreativ yo‘l xaritasiga optimallashtirish asosida takomillashtirildi.
3. Talabalarning kasbiy-ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish mezon-lari kasbiy bilimlarni o‘qitishning variativ va invariativ didaktik funksiyalari asosida aniqlandi. Mazkur funksiyalar “Assisment” texnologiyasi bo‘yicha ijodiy loyoqatni ifodalash asosida takomillashtirildi.
4. Oliy ta’lim muassasasi talabasining kasbiy-ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish bosqichlarini aniqlash natijasida rivojlanish motivatsiyasiga ta’sir etuvchi omillar va o‘zlashtirish darajasi ko‘rsatkichlari optimallashtirildi.
5. Oliy ta’lim muassasalari talabalarining kasbiy-ijodiy qobiliyatlari rivojlanishida malakali mutaxassisning yuzaga keladigan o‘quv-tarbiya vazifalarini hal etish jarayonida samarali metodik usullarni izlash va amaliy foydalanishda faollikni namoyon etishga undovchi sifatida xizmat qilishlari aniqlandi.