Kirish. Fanning asosiy maqsadi va vazifalari. Quduqlarda geofizik tadqiqot o’tkazish usullari

Konni 
ishlash 
loyixasini 
alohida 
qismlariga 
tuzatish 
kiritish. 
quduqlar va qatlamlarni tadqiqot qilish natijalarini qayta ishlash quyidagilarga yordam beradi: 
- 
qatlam 
ko`rsatgichlarini 
aniqlaydi; 
- 
quduqqa 
neftni 
oqim 
tenglamasidagi 
sirqish 
qarshiligini 
aniqlaydi; 
- 
yangi 
va 
ishlatilayotgan 
quduqlar 
uchun 
texnologik 
tartibni 
o`rnatish; 
- qalinlik bo`yicha mahsuldor yotqiziqlarni sirqish darajasini - ishlovchi va ishlamaydigan oraliqlarini aniqlash; 
- quduqlar va qatlamlarni joriy gazkondensat tasnifini o`rnatish 
95. Neftgaz uyumlarini ishlatishni tartibga solish va nazorat qilishning muhim hususiyatlari.
Neftgazli uyumlar aloxida xarakterli geologik xususiyatlarga ega bo'lib, ularni tabiiy uglevodorod 
uyumlarining mustaqil turi sifatida ajratish zarurligi oldindan belgilab qo'yilgan. Ushbu uyumlarning neft 
qazib olishdagi o'rni tobora ortib bormoqda. Ular G'arbiy Sibir, Orenburg, Volgograd viloyatlari, Krasnodar 
o'lkasi, Ukraina, O'rta Osiyo, O'zbekiston va Qozog'iston hududlarida topilgan va ekspluatatsiya qilingan. 
Neftgazli uyumlarining neftli yoki gazli uyumlardan farqi shundaki, o'zlashtirish boshlangunga qadar 
to'yingan uglevodorodlar yagona ikki fazali tizimni, tub suvlar borligida esa uch fazali tizimni hosil qiladi.
Neftgazli uyumlarning o'ziga xos xususiyati qatlamning gaz bilan to'yingan zonasida, ularning hosil bo'lish 
mahsuli bo'lgan qoldiq neftning mavjudligidir. Qoldiq neft Kuybishev, Saratov, Volgograd va boshqa 
viloyatlarning konlarida topilgan.
Neftgazli uyumlarida qatlam suvlari mineralizatsiyasi pastligi bilan ajralib turadi. Neftgazli uyumlarning 
sanab o'tilgan xususiyatlari uyumlarning boshqa turlarini (neftli, gazli, gaz kondensatli) o'rganishdan ko'ra 
murakkabroq laboratoriya, kon geofizik va boshqa tadqiqotlar kompleksiga ehtiyojni oldindan belgilab 
beradi. 
96. Neftgazli uyumlarni o'zlashtirishni nazorat qilish uchun talablar. 

---

Neftgazli uyumlarni ishlatish jarayonining o'ziga xos xususiyati gaz do'ppisi va neft qismi o'rtasidagi o'zaro 
ta'sirdir. Konlarni ishlab chiqish tizimining texnologik parametrlariga qarab, siz gaz do'ppisini kengaytira 
olasiz va neftni o'z chegaralariga kiritishingiz mumkin. 
Ikki tomonlama bosim ostida neft ishlab chiqarish bo'yicha miqdoriy ma'lumotlar asosida ishlatishni oqilona 
tartibga solish uchun har bir neftgazli uyumning suv va gaz bilan tasir darajasini o'rganish kerak.
Neftgazli 
uyumlarni ishlatishni tartibga solishning umumiy usullari quyidagilarni o'z ichiga oladi: gaz do'ppisidagi 
nazorat qilinadigan gazni tortib olish, suv bostirish bilan qatlamdagi bosimni ushlab turish, alohida 
quduqlar yoki ularning bir guruhi uchun neft qazib olishni o'zgartirish. Neftgazli uyumlarning turlariga 
qarab qo'shimcha nazorat usullari ham qo'llaniladi.
Ostki suvga ega bo'lgan neftgazli uyumlarini ishlashini tartibga solish, neft quduqlari uchun SNCH dan 
GNCH gacha perforatsiya teshiklari oralig'ini oqilona joylashtirish yo'li bilan amalga oshiriladi. 
Shuningdek, boshqa bir qator tartibga solish usullari mavjud. 
Yaqin yillardagi ishlarning asosiy yo'nalishlaridan biri bu turli xil geologik sharoitlarda, xususan, katta gaz 
do'ppili zonalari mavjud bo'lganda, qatlamni qayta tiklanish omillarini oshirish va ishlab chiqarishni 
ko'paytirish uchun qatlamlarni rag'batlantirishning turli usullarini har tomonlama o'rganishdir. 
Ushbu vazifalarni kompleks kon geofizik nazorati yordamida hal qilish uchun quyidagilar zarur: 1) gaznaftli 
kontaktining boshlang'ich holatini aniqlash; 2) qatlam yoki haydalgan suvlarning mineralizatsiyasiga qarab , 
neftli, neftgazli va suv bostiriladigan qatlamlarni ajratish; 3) rezervuarlarni qatam bo'ylab neft va gazga 
to'yinganligini miqdoriy darajada alohida baholash; 4) neftgazli uyumlarini ekspluatatsiya qilishda tizimli 
nazoratni asoslash va amalga oshirish. 
97. Qumtosh-gilli kesimda QGT malumotlari bo'yicha neftli va gazli qatlamlarni ajratish.
Bir xil bo'lmagan (g'ovakli va gilli) kollektorlarda gaz-suyuqlik kontaktlarining holatini aniqlash uchun 
odatda neytron va gamma usullari bo'yicha olingan nisbiy parametrlar o'rtasidagi umumiy munosabatlardan 
foydalaniladi.
Ushbu parametrlar bo'yicha bir xil bo'lmagan kollektorlarda GNK ni aniqlash uchun yagona 
sxemani yaratish standart bo'lmagan uskunalar, standartlashtirishning nomutanosibligi va boshqalar tufayli 
yuzaga kelgan radioaktiv usullarning turli differentsiatsiya qobiliyatlari, shuningdek, quduqlar, asboblar va 
mustahkamlovchi quvurlar diametrlari va boshqa omillar ta'siri tufayli qiyinlashadi. 
Bir xil bo'lmagan kollektorlarda gaz-suv va suv-neft kontaktlarini joylashish holatini aniqlashning ishonchli 
va oddiy usuli neytron va gamma usullari ko'rsatkichlari o'rtasidagi har bir quduqdagi bir xil qatlamlarga 
nisbatan korrelyatsiya aloqalaridan foydalanishdir.
Quduqlarni radioaktiv usullar bilan o'rganish bir vaqtning 
o'zida amalga oshirilganligi sababli, qurilma eksantrikligi, ustunlar va boshqa mumkin bo'lgan omillar 
tufayli xatolar sezilarli darajada kamayadi. 
98. Neft va gaz konlarini ishlatishda va o‘zlashtirishda nazorat qilishning geofizik usullarini komplekslashtirish 
(birlashtirish) prinsiplari
Neft va gaz konlarini o'zlashtirishni geofizik jihatdan nazorat qilish neft konlarining 
geologiyasidagi ko'plab muammolarni hal qiladi, ular ko'pincha o'zaro bog'liq va ularni 
o'rganishning ma'lum bir ketma-ketligini talab qiladi.
Ushbu muammolarni hal qilishda GIS 
usullarining imkoniyatlari foydali signallarga, ularning chuqurligiga va ishlatiladigan asbob-
uskunalarning texnologik xususiyatlariga, quduq konstruksiyasiga, konlarni ishlatish 
tizimiga, qatlamlarning samarali ishlash ko'rsatkichlariga, umuman, har bir quduqning 
geologik va texnologik sharoitlariga bog'liq. 
Shuning uchun, geofizik nazoratda muammolarni hal qilish uchun bir-birini to'ldiradigan bir 
nechta geofizik usullardan kompleks foydalanishni talab qilinadi. 

---

99. Ishlab turgan neft quduqlari uchun geofizik nazorat usullarining namunaviy komplekslari. 
Neft va gaz konlaridan foydalanishda geofizik nazorat qilish uchun ikki turdagi GIS 
usullarining namunaviy komplekslari tavsiya etiladi: to'liq va maxsus 
GIS usullarining to'liq komplekslari neft va gaz konlarini ishlatishni nazorat qilishning bir-
biriga bog'liq bo'lgan muhim vazifalarini hal qilish uchun ishlatiladi: hozirgi va qoldiq neft 
va gaz to'yinganligining koeffitsientlarini aniqlash, ishlashtishning xususiyatlarini aniqlash, 
quvur orti aylanma oqimalrini aniqlash va boshqalar. 
GIS usullarining maxsus komplekslari neft va gaz konlarining alohida muammolarini hal 
qiladi: nazorat quduqlarida SNCH, GSCH va GNCH harakatini nazorat qilish, quduqlarning 
texnik holatini baholash, beruvchi va qabul qiluvchi intervallarning qalinligini aniqlash, 
oqimning yo'nalishini aniqlash, quduqlarning texnologik asbob-uskunalarining optimal 
ishlash rejimini tanlash uchun quduqlarni o'rganish va boshqalar. 
Konlarning har biri yoki guruhi uchun geofizik va neft qazib chiqaruvchi korxonalar o'rtasida 
kelishilgan rejaga binoan odatdagi ishlab chiqarish va geofizik tadqiqotlar majmuasi asosida 
har bir toifadagi ekspluatatsiya quduqlari uchun majburiy ro'yxat tuziladi. 
100. Neft va gaz uyumlarini o‘zlashtirish. 
Ma'lumki, sanoat uglevodorod zaxiralari (neft, gaz, gaz kondensati) nisbatiga qarab konlarni 
shartli ravishda quyidagilarga bo'lish mumkin: gaz, neft, gaz kondensatli, neft va gaz, gaz va 
neft, gaz va neft kondensatli, neft va gaz kondensatli, gaz kondensati va neft. Ishlab 
chiqarishga ko'ra, uglevodorodlarning aralash turlari bo'lgan konlar uchun gaz kondensati va 
neft konlari (neft zaxiralari kondensat bilan gaz zaxiralaridan yuqori) yoki neftli va gaz 
kondensati konlari ( neft zaxiralari kondensati bo'lgan gaz zaxiralaridan kam) tushunchalari 
bilan 
ishlash 
to'g'riroq. 
Kon haqida asosiy ma'lumotlar uning geologik chegaralari bo'lib, ular quyidagilardir: 
strukturaviy turdagi, turli yoshdgi tog' jinlarining o'zaro munosabati va litologiyasi bilаn 
bog'liq, stratigrafik nomuvofiqliklar va tektonik yoriqlar bilan bog'liq, kollektor jinslari va 
ularning to'yinganligi bilan bog'liq bo'lgan (ya’ni ВНК, ГНК, ГВК контаклари) turlariga 
ajratildi.
Ma'lumki, konlarning aksariyati odatda turli tektonik tuzilmalar bilan chegaralanadi 
(masalan, gumbazlar, ko'tarilmalar, burmalar, klinoformlar va boshqalar). Bunday konlarning 
chegaralarini aks ettirish shakli bu strukturaviy xaritalar (mutlaq balandlikdagi izogipslar), 
shu jumladan quduqlar rejasi (ularning xaritalangan yuzasi bilan kesishgan joyida), 
shuningdek gazlilik va neftlilik tashqi va ichki konturlar bilan chegaralnadi.