Kirish. I. Bob. Huquqiy tarbiya amaliyoti

II.BOB. HUQUQIY TARBIYANING ENG MAQBUL METODLARI TARBIYAVIYDIR VA PROFILAKTIK.
2.1. Huquqiy tarbiyaning eng maqbul metodlari
Biz tanlab olgan yangi jamiyat qurish yo’lida fuqarolarning huquqiy madaniyatini yuksak darajada shakllantirish hamda ularning konstitutsiyaviy huquqlari va erkinliklarini kafolatli ta’minlash muammolari alohida ahamiyat kasb etmoqda. Sub'ektlarni (huquqiy tarbiya ishlarini olib boruvchi organlarni), shuningdek ob'ektlarni (huquqiy tarbiyaviy ishlar va huquqiy tarbiyaviy harakatlar amalga oshiriladigan aholining toifalari (ko'zda tutilgan huquqiy maqsadlarga erishish uchun amalga oshiriladigan tadbirlar)) o'z ichiga olgan tashkiliy tuzilma, vositalar va usullar huquqiy ta'lim maqsadli populyatsiyada tizim huquqiy ta'lim.
Shu bilan birga, odil sudlovning ijobiy tuyg'usini rivojlantirishga qaratilgan eng muhim usul - bu huquq nazariyasida yoritilishi uchun noan'anaviy bo'lgan ijtimoiy va normativ ta'limdir.
Ijtimoiy va me'yoriy ta'lim ijobiy adolat tuyg'usini shakllantirish va undagi bo'shliqlar va buzilishlarni engishning eng yaxshi usuli hisoblanadi. Bu eng muhim elementlar sifatida, avvalambor, huquqiy, shuningdek axloqiy, mehnat, jismoniy, estetik va u bilan uzviy bog'liq ta'limning boshqa turlarini o'z ichiga olgan murakkab jarayon.
Ushbu ijtimoiy-me'yoriy tarbiyaning tarbiya majmuasi sifatida mohiyati shundan iboratki, shaxs asta-sekin jamiyat hayoti to'g'risida ma'lum bilimlarga ega bo'lganda, tarbiya jarayoni elementlari yanada murakkablashadi. Agar dastlabki bosqichda ta'lim mehnat, jismoniy, axloqiy va estetik tarbiya orqali aqliy o'zlashtirish uchun umuman oladigan va murakkab bo'lmagan pozitsiyalarni sodda va obrazli tushuntirish shaklida ifodalangan bo'lsa, ammo keyinchalik ta'lim jarayonining elementlari yanada murakkablashadi.
Bu yuridik ta'limni ta'limning "yadrosi" sifatida o'z ichiga oladi, bu faqat huquqiy me'yorlar shaxs ilgari o'rgangan me'yorlar orqali rad etilganda samarali bo'lishi mumkin. Ya'ni, umumiy ijtimoiy normalar bilan bir qatorda, shaxsga ular bilan bog'liq bo'lgan qonun va qonuniylikning ijtimoiy hayotdagi o'rni tushuntiriladi.
Ijtimoiy va me'yoriy ta'limning markazida odil sudlovning ijobiy tuyg'usini shakllantirish va uning deformatsiyalanish holatlarini bartaraf etish fuqarolar tegishli huquqiy bilimlarga ega bo'lgandagina mumkin bo'ladi degan asosga asoslangan axborot yondashuvi yotadi. Ushbu nuqtai nazar azaliy an'analarga ega bo'lib, rus olimlarining aksariyati tomonidan qo'llab-quvvatlanadi va xalqaro hujjatlarda aks etadi.
Masalan, Birlashgan Millatlar Tashkilotining VI Kongressining Jinoyatchilikning oldini olish va huquqbuzarlarga nisbatan munosabatda bo'lish to'g'risidagi qarorida (Karakas, 1980), huquqni bilish qonun, adolat va odob-axloq tamoyillari asosida hayotga ongli munosabatni shakllantirishga, qonun ustuvorligining umumiy darajasini va jamoat tartibi va jamoat hayotining muhim muammolarini hal qilishda har bir fuqaroning rolini kuchaytirish.
«Biz qonunning qadr-qimmatini ijtimoiy hayotning eng yuqori cho'qqilaridan biri sifatida to'liq anglab yetganimiz yo'q. Bunga yo'l asosiy tarbiyachilar - ota-onalar orasida qonunga beparvo munosabatlarni yo'q qilish orqali yotadi. "
Shuni ta'kidlash kerakki, ijtimoiy va me'yoriy ta'lim boshlang'ich normalarni ishlab chiqishdan boshlanadi, ular orasida faqat sof huquqiy normalar mavjud. Masalan, erta yoshda birovning narsasini ruxsatsiz olib bo'lmasligini, kichik bolalarni xafa qilolmasligini, hayvonlarni masxara qilmasligini tushuntiradi. Asta-sekin, tartibga soluvchi ma'lumotlar miqdori o'sib bormoqda.
Ijtimoiylashuv rivojlanib borgan sari, sub'ektning xatti-harakatlari, amaldagi huquqiy modellarga mos keladimi yoki yo'qmi, u tomonidan qabul qilingan axloqiy (yoki shunga ko'ra, axloqsiz), ekologik, estetik va boshqa xatti-harakatlarning namunalarini o'zida mujassam eta boshlaydi. Bu boshqacha bo'lishi mumkin emas. Axir, sub'ekt tomonidan yaxshiroq yoki yomonroq o'zlashtirilgan huquqiy norma (aniqrog'i, individual ongdagi normaning obrazi) har bir alohida holatda shaxsiy tarkib bilan to'ldiriladi.
Shuni ta'kidlash kerakki, agar yosh bolalar xatti-harakatlarning naqshlarini dastlab faqat yuzaki ushlasalar (bu ular muloqotning mavjud usullari to'g'risida signalga yo'naltirilgan ma'lumot olishning asosiy usuli), u holda ular o'sib ulg'aygan sayin, mavzuga qiziqish bilan yo'naltirilgan og'zaki-semantik ma'lumotlarning miqdori ortib boradi. Asta-sekin, odam so'zning to'g'ridan-to'g'ri ma'nosida yuridik ta'limi bosqichma-bosqich boshlanadigan yoshga etadi.
Huquqiy tarbiyaning dastlabki bosqichida shaxsning bilimi, g'oyalari va tushunchalari noaniq. Shuning uchun to'plangan tajriba yordam bermaydi va ba'zan voqealar oqimida harakat qilishga xalaqit beradi. Uning ko'plab munosabatlari kutilmaganda rivojlanib, noxush bo'lib chiqadi. Bu davrda shaxs tarbiyachilarining roli ayniqsa oshadi, ular zimmasiga axloqiy yuk, qonunda nazarda tutilgan hollarda esa ular tarbiyalanuvchilar bilan birgalikda bo'lishlari kerak bo'lgan huquqiy javobgarlik yuklanishi kerak. Buning sababi shundaki, hech kim, tarbiyachidan tashqari, rivojlanayotgan shaxsga uning ba'zi bir noqonuniy xatti-harakatlar uchun javobgarligini aniqlashga yordam bermaydi. Undan boshqa hech kim o'spirinni o'zini o'zi rivojlantirish yo'liga yo'naltirmaydi va uni atrof-muhitning noqonuniy ta'siridan himoya qilmaydi.
Huquqiy madaniyatning yuqori darajada bo’lishi huquqiy davlatning o’ziga xos xususiyatidir. Bozor iqtisodiyotini shakllantirish sharoitida huquqiy madaniyatni oshirish muhim ish hisoblanadi. Shu bilan birga huquqiy madaniyat saviyasi qabul qilingan qonunlar soni bilan emas, balki ushbu qonunlarning barcha darajalarda ijro etilishi bilan belgilanadi. Ushbu muhim ishda odamlarda qonunlarga va normativ huquqiy hujjatlarga nisbatan chuqur hurmat hissini tarbiyalash alohida ahamiyatga egadir. Zero huquqiy normalar odamlar ongiga singgan va ular orqali amal qilgan taqdirdagina yashaydi va ro’yobga chiqadi.
Huquqiy madaniyat keng tushunchadir. Huquqiy ong huquqiy madaniyatning g’oyat muhim tarkibiy qismlaridan biri bo’lib, u eng avvalo odamlarning qonunga munosabatlarini ifodalovchi qarashlari va e’tiqodlaridan, ularning huquq haqidagi tasavvurlaridan, intilishlari va tuyg’ularidan iboratdir.
Huquqiy ong darajasi fuqarolarning yangi qonunlar qabul qilish, davlat organlarining qonunni qo’llash, fuqarolarning huquq va manfaatlarini himoya qilish faoliyati bilan bog’liq fikrlari va kayfiyatlarini, ularning mamlakatimizda amalga oshirilayotgan demokratik hamda iqtisodiy o’zgarishlarga munosabatini belgilaydi.
Huquqiy madaniyat darajasi faqatgina qonunlarni bilish, huquqiy ma’lumotlarda xabardor bo’lishdangina iborat emas. U-qonunlarga amal qilish va ularga bo’ysunish madaniyati demakdir. U odil sudni hurmat qilish , o’z haq-huquqlarini himoya qilish uchun sudga murojaat etish ehtiyoji demakdir. Huquqiy madaniyat degani-turli mojarolarni hal qilishda qonunga hilof kuchlardan foydalanishni rad etish demakdir.⁵
Prezident so’zlaridan ko’rinib turganidek, huquqiy madaniyat, bu eng avvalo, inson manfaatlari uchun xizmat qiladigan qonunlarni til uchidagina emas, dildan, qalbdan, vujuddan hurmat qilish, e’zozlash, muqaddas deb bilishdir. Huquqiy madaniyatning eng muhim jihati qonunga so’zsiz itoatkorlik, qonunlarga bo’ysunish, ularga to’la rioya etish, ular asosida faoliyat yurgizishdir. Boshqacha aytganda, huquqiy madaniyat faqat qonunlarni bilish, huquqiy ma’lumotlardan xabardor bo’lishdangina iborat emas, balki qonunlarga qat’iyan amal qilishdir. Qonunlarga rioya etmaydigan odamni huquqiy madaniyatli deb bo’lmaydi. Odil sudni hurmat qilish, o’z haq-huquqlarini himoya qilishda unga murojaat etish, uni o‘zi uchun himoyachi deb bilish va e’tiqod qilish ham huquqiy madaniyatdir.
Huquqiy madaniyat-bu kishilarning huquqiy bilim darajasi, huquqqa nisbatan ongli munosabati, huquqni hurmat qilishi va unga rioya qilishidir.
Endi huquqiy madaniyatning tarkibiy qismlarini ko’rib chiqamiz.
A) Huquq-huquqiy madaniyat negizi. Hozirgi vaqtda O’zbekiston huquqi jiddiy va tub o’zgarishlarga uchraganligi bilan ajralib turadi.
Qonunlarda, davlat huquqiy tuzilishida, huquqiy tartibga solish va huquqiy madaniyat institutlari hamda mexanizmlarida ko’z o’ngimizda yuz berayotgan o’zgarishlar shunchalar jadal va chuqurki, huquqiy rivojlanishning olamshumul, strategik istiqbollari va maqsadlari to’g’risida o’ylash, mamlakatimizda yuz berayotgan huquqiy islohotlarni jahondagi huquqiy rivojlanish jarayoni bilan "moslashtirish", unda O’zbekiston o’rnini hamda ushbu o’ringa mos islohotchilik yo’nalishlari va maqsadlarini aniqlash zarur.
Bizning milliy huquqiy tizimimiz butunlay yangi asosda, jahon huquqiy jarayonining yutug’i bo’lgan demokratik prinsiplar negizida yangitdan yaratilganligi shubhasiz. Konstitutsiyamizdan boshlab deyarli barcha qonunlarimiz tub o’zgarishga uchradi. Qonunlarimizda huquq mustaqil demokratik davlatning huquqi bo’lgan kun voqeligi hisobga olindi. O’zbekiston qonunlarida halqaro huquqning jahonda tan olingan prinsiplari va normalari o’z ifodasini topdi va mustahkamlandi. Ular rivojlangan mamlakatlar huquqiy tizimining ilg’or yutuqlarini davom ettirdi, qadimiy mamlakatimizning tarixiy-huquqiy tajribasini qamrab oldi.⁶
B) Huquqiy munosabatlar amaldagi huquqiy madaniyat
Yuridik adabiyotlarda huquqiy munosabat huquq normalari bilan tartibga solingan ijtimoiy munosabatlardir, degan fikr keng tarqalgan. Binobarin, huquqiy munosabat, birinchi navbatda, yuridik normalarni amalga oshirishning, huquq amal qilishning natijasidir. Aynan huquqiy munsobatlar orqali huquq "yashaydi", amal qiladi. Huquq subyektlarining huquqi imkoniyatlari va yuridik majburiyatini amalga oshirishning haqiqiy manzarasini aynan huquqiy munosabatlarning yuzaga kelishi ko’rsatadi. Huquqiy munosabatlar subyeklarining huquqiy pozitsiyasi va mo’ljallari , yuridik sohadagi tashabbuslari va faolliklari, hatti-harakatlari yuridik shakllarini afzal bilish darajasi birgalikda ularning huquqiy madaniyatini belgilab beradi.
V) Yuridik muassasalar. Huquqiy rivojlanish va huquqiy madaniyatning harakatlantiruvchi kuchi amaliyotchi yurist va huquqshunos olimlar hamda o’qituvchilardan iborat professional yuridik jamoadan iborat. Yuristlar huquqiy taraqqiyot egalari, jamiyatda yuz berayotgan huquq va erkinliklar rivojlanishi, huquqiy da’volar qilish jarayonlari, shaxsni va jamiyatni o’zboshimchalik va boshboshdoqlikdan himoya qilish talablarining ifodachilaridir. Oxir oqibatda huquqshunoslar qanday bo’lsa, huquq ham shunday bo’ladi. Huquq va huquqshunoslarning darajasi esa ularga berilgan huquqiy ta’limga bog’liq.
Yuridik muassasalar, ular faoliyatining samaradorligi nafaqat jamiyatning, balki davlatning ham huquqiy madaniyati darajasini belgilab beradi. Aynan konstitutsiyaga muvofiq tarzda halq irodasini ifodalovchi va uning manfaatlariga xizmat qiluvchi davlat ushbu muassasalarning faoliyatini tashkil etadi va ta’minlaydi. Jamiyat va davlatning demokratikligiga, rivojlanganlik darajasiga yuridik muassasalar qanday ishlayotganligiga qarab ham baho beradilar.
G) Huquqiy ong. Huquqiy ong shaxs ongida, jamiyat g’oyalarida namoyon bo’lgan huquqdir. Huquqiy ong huquq va qonuniylikka munosabatdagi e’tiqodlar, tassavurlar, boholar, his-tuyg’ular va ma’naviyatning boshqa tarkibiy qismlari tizimidir.
D) Huquqiy hatti- harakat. Huquqiy madaniyat darajasini ko’rsatuvchi indikator bo’lgan beshinchi elementi huquqiy hatti-harakatdir. Shunday holat yuzaga keldiki, yuridik fan asosan qonunga xilof hatti-harakatlar muammolari bilan, uning sabablari va shart- sharoitlarini o’rganish bilan shug’ullanib, huquqiy hatti-harakatning qonunga muvofiq shakli kam tadqiq etilgan. Ayni paytda huquqiy hatti-harakatning ijtimoiy foydali turlarini aniqlash, ta’minlash va rivojlantirish jamiyat huquqiy madaniyatini ko’tarishning qudratli vositasidir. Qonunga mos hatti- harakat huquqiy normalarda mavjud bo‘lgan ideal ahloq bilan mos keluvchi yuridik ahamiyatga ega harakatlarni amalga oshirishni taqozo etаdi.
Huquqiy madaniyat qonuniy hatti-harakatlarni shakllantirish uchun o’ziga xos start maydonchasi va ayni paytda uning mezoni bo’lib namoyon bo’ladi.
Yuqorida biz huquqiy madaniyatning asosiy elementlarini ko’rib o’tdik. Quyida biz hozirgi vaqtdagi eng dolzarb muammolardan biri bo’lib turgan "Shaxs huquqiy madaniyatini shakllantirish muammolari"ni ko’rib o’tmadan Shaxs huquqiy madaniyatini shakllantirish muammolari. Shaxs huquqiy madaniyatini shakllantirish muammolarini o’rganishga jiddiy ravishda O’zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan keyingina kirishildi. Shaxs huquqiy madaniyatini shakllantirish masalasiga O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov o’zining ma’ruzalarida doimo to’xtalib o’tadi, shuning bilan birga doimo shaxs huquqiy madaniyati deb Prezident I.A. Karimov qabul qilgan qonunlarning soni emas, balki bu qonunlarni shaxslar tomonidan qanchalik darajada o’zlashtirish, amaliyotga tatbiq etishi, o’zlari rioya qilishi va boshqalardan ham qonunlarga rioya qilishni talab qilishida ko’rinadideganini barchamiz bilamiz.
Shaxs huquqiy madaniyatini shakllantirish va bu muammoni bizga kengroq tushunishimizga yordam beradigan va suyanadigan tog’imiz hisoblangan bu mustaqillikdan keyin qabul qilingan birinchi Qomusimizdir. Chunki bu qomusimizni jahon sivilizatsiyalarining beshigi bo’lgan davlatlarning olim-ekspertlari o’qib, jahon andozasiga to’g’ri kelishini bir necha bor ta’kidlab o’tishgan va bu "qomus" shaxs uchun ⁷ xizmat qilishini biz bilamiz. Masalan qomusning 128ta moddadan 60 dan ziyodi shaxsning huquqiy maqomiga va fuqarolarning erkinligiga bag’ishlanadi.
Qomusimizning uchinchi-"Jamiyat va shaxs" bo’limida shaxs fuqaroviy jamiyatning erkin, ongli, mustaqil a’zosi sifatida ta’riflangan. Shaxsning manfaatlari hamma narsadan ustundir, shu bosh qomusimiz shaxsni jamiyatda eng asosiy boylik shaxs deb biladi. Boshqacharoq qilib aytganda halq, davlat va huquq uchun emas, balki davlat va huquq halq uchun xizmat qiladi. Bundan kelib chiqib shahs huquqiy madaniyatini shakllantirish faqat shaxslarning o’ziga bog’liq bo’lmay, balki davlanga uning rahbarligiga ham bog’liqdir. Shaxsni huquqiy madaniyatni shakllantirish jarayoni quruq shior yoki, "sarob" bo’lmasdan balki aniq shakllantiradigan aniq hodisadir.
Shuning uchun ham mustaqillik qomusimizning huquqiy konsepsiyasi inson huquqlarini hurmat qilish, fuqarolar erkinligi, huquqiy davlat va milliy davlatga xos xususiyatlar kabi umumiy qadriyatlarimizning uzviy birligini o’zida aks ettiradi desak adashmaymiz.
Shaxs huquqiy madaniyatini shakllantirish jarayonida, shaxslarimiz qator qoidalarga rioya qilishi lozim bo’ladi.
Birinchidan qabul qilingan, yangi qabul qilinayotgan qonunlarda va me’yoriy hujjatlarda asrlar davomida halqimiz ongiga singib kelgan va singib borayotgan millatimizning an’analari, urf odatlari, tarixiy meroslarimizda albatta aks etilishi kerak.⁸
Ikkinchidan, barcha qonun loyihalarini tayyorlashda, muhokama qilishda yurist olimlarimiz va amaliyotchilarimiz bilan birgalikda shaxslarning o’zlari xuquq ijodkori, faol qatnashchilar sifatida ishtirok etishi ijobiy samara berishi mumkin.
Uchinchidan, har bir shaxsning xuquqiy onglilik darajasi, xuquqiy madaniyati ularning qomusimizga va amaldagi qonunlarimizga nisbatan chuqur hurmat bilan qarashlarida ko’rishimiz mumkin va ularni shunga o’rgatishimiz zarur, chunki bunday qonunlar qachon yashaydi, qachonki hamma hurmat bilan rioya qilsa, xurmat bilan tilga olinsa. Har bir shaxsning xuquqiy madaniyatini shakllanganligi juda zarur fazilat bo’lib, bu fazilat davlatimizning tayanchi hisoblanadi.
Zero jamiyatda qonun ustunligi xuquqiy madaniyat bilan mustahkamlanadi.
Shaxs halol, nomusli, pok qalbli, o’ziga talabchan bo’lmasdan turib, o’zining xuquqiy madaniyatini shakillantira olmaydi. Chunki har bir shaxs muayyan vaziyatlarda o’zini qanday tutishi kerakligini, qabul qilingan qonun - qoidalarga, ahloq normalariga muvofiq yoki xilof harakat qilish kerakligini ma’lum darajada mustaqil hal qiladi va o’z hatti - xarakatlariga o’zi baho beradi. Har bir shaxs ma’naviy-xuquqiy qiyofasining, jumladan, odobining ahloqining shakllanishi va takomillashuviga ijtimoiy shart- sharoitlar hal qiluvchi ta’sir ko’rsatadi.
Shuning uchun shaxs ijtimoiy xayotga qadam qo’yishi bilan faqat tayyor holdagi muayyan ijtimoiy munosabatlarga, ishlab chiqish munosabatlarigagina emas, balki davlat jamoat tashkilotlari, xuquq ahloq va hakazolar bilan bog’liq tartib qoidalarga ham duch keladi. Ma’lumki shaxs xuquqiy madaniyatini shakllanishiga, xuquqiy ongiga uni o’rab turgan atrofidagi ijtimoiy muhit ta’sir qiladi. Shaxs mavjud dunyoqarashni, odat-ko’nikmalar, odob va ahloq qoidalarini o’zlashtirish bilan birga, aniq ijtimoiy voqea hodisalarga, kishilarning hatti xarakatlariga, qonunni buzish yoki unga rioya qilishiga va muomalalariga muayyan mavqeda turib va muayyan qonunlarga suyangan holda ish ko’radi va baho bera boshlaydi.
Har qanday xuquqiy madaniyatni shakllantirish va uni amalga oshirish jarayoni davlat tayanchiga ishonadi⁹, chunki "Hech bir davlat organi, mansabdor shaxs va inson qonunga bo’ysunishi majburiyatidan ozod qilinishi mumkin emas". Bunday o’ta mu¹⁰him mas’uliyatli ishni amalga oshirishda jamoatchilik tuzulmalarini kuchaytirish orqali qonunlarni ro’yobga chiqarishning ta’sirchan mexanizmini yaratish muhim ahamiyat kasb etadi.
Shaxs xuquqiy madaniyatini shakllantirish muammolarini yechishda aholiga differensional yondashuv zarur, chunki aholining turli qatlami, qonunlarining mohiyatini turlicha tushunishi mumkin.
Milliy dasturda bu o’rinda shunday deyiladi "Ta’lim va tarbiya muassasalariga dahldor bo’lmagan shaxslarning ( ishchi, xizmatchilar, uy bekalari, pensionerlar, harbiy xizmatchilar) xuquqiy tarbiyasi va xuquqiy ta’limi tizimini takomillashtirish. Bu ishga yuridik o’quv yurtlari, xuquqni muhofaza qiluvchi organlar, ilmiy tadqiqot institutlari, xuquqshunos olimlar va boshqalarni jalb qilish" kerak deyiladi. Har qanday shaxsni xuquqiy madaniyatini shakllantirish o’z-o’zidan yuzaga keladigan jarayon emas, balki ijtimoiy tarbiyaviy institutlar faoliyatiga yordamiga suyangan holda amalga oshiriladigan jarayon hisoblanadi. Bu jarayon ko’p kuch, vaqt, mablag, qunt va bilim talab qiladi, bu kuch, vaqt, qunt va bilim bo’lishi ham mumkin, lekin shaxsning o’zini xohishi, istak irodasi bulardan ham muhimroq deb hisoblaymiz, shaxsning o’zida xoxish, istak iroda bo’lmas ekan xuquqiy madaniyatni shakllantirish jarayonida samara bo’lishi gumondir.
Shaxs xuquqiy madaniyatini shakllantirishda milliy mafkuraga to’xtalmasdan o’tishga xaqqimiz yo’q, chunki xuquqiy madaniyat, siyosiy madaniyat bilan uzviy bog’liq bo’lib bir- birini to’ldirishadi, lekin bu hali halqning siyosiy xuquqiy ongiga ta’sir etadi yoki etdi degani emas, balki siyosiy tutqinlikdan qutilish deganidir. Mafkura har bir millatning ma’naviy, moddiy yutuqlarini ifodalovchi kuchdir. Har qanday mafkura shaxslarning ma’naviy hayotini tarkibiy qismi hisoblangan, hisoblanadi ham.
Shaxs xuquqiy madaniyatini shakllantirish muammolarini yechishda Respublikamizda barmoq bilan sanab bo’lmaydigan darajada ishlar qilinmoqda, masalan: barcha yuridik adabiyotlar davlat tilida tayyorlanmoqda, aholini xuquqiy savodini chiqarish uchun xuquqiy jurnal va ro’znomalar yetarli, ammo axborot vositalari orqali yurist olimlar va amaliyotdagi ichki ishlar organlari, sud, prokuratura xodimlari bilan bevosita uchrashuvlar o’tkazilmoqda. Umuman olganimizda Respublikamizdagi barcha sohada olib borayotgan ishlarning maqsadi bitta, ya’ni o’zligimizni anglash, tariximizni qayta o’rganish, shaxs xuquqiy ongini shakllantirishdan ibiboratdir.

2.