Kirish. Ma’ruza rejasi: Kirish. Mexanikaning boshlang’ich tushunchalari va mexanik harakat

Masalan, Oy o’lchami Yer va Oy orasidagi masofaga nisbatan juda kichik, shuning Oyning Yer atrofidagi harakatini o’rganayotgan vaqtda Oyni moddiy nuqta deb qaraladi. Va shu singari Yerni ham Quyosh atrofidagi harakatini o’rganish vaqtida Yerning o’lchamlari hisobga olinmasdan, moddiy nuqta deb qaraladi.

Traektoriya va ko’chish
Jismning boshlang’ich va oxirgi vaziyatlarini tutashtiruvchi to’g’ri chiziq kesmasiga ko’chish deyiladi.
∆r = r2 – r1 – ko’chish
∆S – moddiy nuqta bosib o’tgan yo’l

Tezlik – birlik vaqt davomidagi ko’chish bilan ifodalanuvchi vektor kattalikdir.

Tezlikning oniy qiymati:

=

Tezlikning moduli yoki son qiymati:

υ =

Tezlanish – moddiy nuqta tezlik vektorining bir vaqt ichida o’zgarishini xarakterlovchi vektor kattalik bo’lib, u tezlik vektoridan vaqt bo’yicha birinchi tartibli yoki ko’chish vektoridan vaqt bo’yicha ikkinchi tartibli hosilaga teng.

= = = ( ) =

Tog’ri chiziqli tekis harakat Agar jism tezlik vektori moduli va yo’nalishi vaqt davomida o’zgarmasa, bunday harakatga .

Tog’ri chiziqli tekis o’zgaruvchan harakat. Jismning to’g’ri chiziq bo’ylab harakati davomida tezligining moduli bir tekis o’zgarib borsa, bunday harakatga tekis o’zgaruvchan harakat deyiladi.

Tekis tezlanuvchan harakat

• Tekis tezlanuvchan harakat
• V= V0 + at
• S = V0t +
• 2aS = V2 – V02
• Tekis sekinlanuvchan harakat
• V= V0 - at
• S = V0t –
• -2aS = V2 – V02

Aylanma harakat kinematikasi
Ixtiyoriy qattiq jismning OO1 o’q atrofida aylantiramiz. Agar vaqt ichida burilish burchagi bo’lsa, u holda oniy burchak tezlik quyidagicha aniqlanadi:
Agar jism aylana bo’ylab tekis harakat qilsa, (ω=const)
∆𝝋
S
O
Agar ω≠const, u holda notekis aylanma harakat kuzatiladi. Bunday holatda burchak tezlanish yuzaga keladi.