Kirish. Yer taraqqiyoti davomida to'rtlamchi muzliklarning kelib chiqish tarixi

Hayvonot dunyosi.Shimoliy Amerikaning tropik qismidan boshqa joylarning faunasi Yevrosiyo faunasiga koʻp jihatdan oʻxshash boʻlib, faqat Shimoliy Amerikaga xos bir qancha endemik turlarni oʻz ichiga olgan Golarktika zoogeografik oblastiga kiritilgan. Shimol bugʻusi, oq ayiq, qutb tulkisi, oq quyon, oq yapaloqqush, kaklik tundra zonasi uchun xos. Qoʻyhoʻkiz faqat Kanada Arktika arxipelagi shim.da va Grenlandiyada yashaydi. Tayga zonasida los, bugʻu, amerika suvsari, qoʻngʻir ayiq, kanada silovsini, rosomaxa, bobr, daraxt jayrasi, ondatra, qizil tiyin, katta uchqur tiyin eng koʻp uchraydi. Aralash oʻrmonlarda virginiya bugʻusi, badboʻy, kulrang tulki, qizil silovsin, kulrang tiyin, krot, olaxurjun, yerqazir, oʻrmon sugʻuri, yovvoyi kurka koʻp. Materikning subtropik qismida alligator, kayman toshbaqalari, ibislar, qizil gʻoz, saqoqushlar, kolibri, karolina toʻtisi, dasht va oʻrmonlidasht zonasining hayvonlari (bizon, antilopa, mazam bugʻusi, koyot, preriya tulkisi va boshqalar) yashaydi. Kemiruvchilar, boʻrsiq va qush koʻp. Kordilyera togʻlarining oʻrmonli joylarida qor qoʻyi, grizli ayigʻi, qor echkisi, choʻldasht landshaftli yassitogʻliklarda sudralib yuruvchilar (kaltakesak, zaharli va boʻgʻma ilonlar) uchraydi. Markaziy Amerika, VestIndiya, qisman Meksika togʻligining jan. Neotropik fauna oblastiga kiritilgan. Bu yerda zirhlilar, maymunlar, koʻrshapalaklar, kolibri, toʻtilar, toshbaqalar, timsohlar, kaltakesaklar va boshqalar yashaydi. Shimoliy Amerika oʻsimlik va hayvonot dunyosini muhofaza qilish uchun juda koʻp milliy bogʻ va qoʻriqxonalar tashkil etilgan. Ulardan eng yiriklari: Yellouston, Katta Kanon, Yosemit, Banf, Jasper, Sekvoyya, Evergleyds.

XULOSA
Shuni qayd qilish zarurki qadimgi muzliklarning paydo bo’lishi va ularning boshqa muammolari fan olamida xozircha to’liq xal qilinmagan.Bular xaqida olimlar xar xil ba’zida bir-biriga butunlay qarama-qarshi fikrlarni aytib kelmoqdalar.Qadimgi muzliklar masalasi geologiya fanining eng murakkab muammolaridan biri xisoblanadi.Qadimgi muzliklar tarqalgan rayonlarni topish ularning qachon paydo bo’lganligini ,paydo bo’lish sabablarini,nechta muzlik davrlari bo’lganligi,ularning turlari fanning jumboq masalalaridan biri bo’lishi bilan bir qatorda juda qiziq va katta axamiyati ham bor.
Muzlik Yer tarixida kam uchraydigan hodisadir , lekin paleozoy erasi oxirida (300 dan 200 miln yil gacha) va kechki prekembriyda (ya'ni, neoproterozoy erasida, 800 dan 600 miln yil gacha) muzliklarning keng tarqalganligi haqida dalillar mavjud .
Taxminan 2,6 million yil oldin boshlangan to'rtlamchi davrda bir qator muzliklar va muzliklar oraliqlari mavjud. Faqat oxirgi 740 000 yil ichida kamida sakkizta muzlik davri sodir boʻlgan. Oxirgi muzlik davri (PGP) - oxirgi muzlik davridan oldin sodir bo'lgan muzlik davri . U taxminan 194 000 yil oldin boshlangan va 135 000 yil oldin, Eemian interglasialining boshlanishi bilan tugagan .
Oxirgi muzlik davri to'rtlamchi muzlik davridagi eng so'nggi muzlik davri edi . Bu taxminan 110 000 yil oldin boshlangan va taxminan 15 000 yil oldin tugagan pleystosenda sodir bo'lgan.
Shimoliy Amerika hududining 60% dan ortig'i to'rtlamchi davrda muzlik qatlami bilan qoplangan. Muz qatlami to'rtta ulkan muzlikdan iborat bo'lib, ular muzlik davrlarida bir-biriga bog'langan va muzliklararo davrlarda ular ajralib ketgan. Bular Grenlandiya, Labrador, Kyuetinskiy va Kordilyer muzliklari edi. Zamonaviy g'oyalarga ko'ra, Shimoliy Amerikada bir nechta muzliklar bo'lgan. Ba'zi tadqiqotchilar ularning to'rttasi, boshqalari esa oltitasi borligiga ishonishadi. Oxirgi Viskonsin muzlashi Shimoliy Amerika qit'asi shimolidagi zamonaviy relyefning shakllanishiga katta ta'sir ko'rsatdi. Bir qator joylarda oldingi muzliklarning izlari - Nebras, Kanzas va Illinoys maksimallari ham saqlanib qolgan.
Shimoliy Amerikaning Yevroosiyo bilan solishtirganda nisbatan kattaroq muzlashi ichki qismdagi namlikning ko'pligi bilan bog'liq. Materikning shimoliy yarmida allaqachon kontinental iqlimga ega bo'lgan .Alyaskaning shimoliy qismida, shuningdek, Kanada Arktika arxipelagining g'arbiy qismida muz bo'lmagan. Yevrosiyoda bo'lgani kabi, Shimoliy Amerikada ham muz qayta-qayta ko'tarilib, orqaga chekindi va Viskonsindagi so'nggi muzlik taxminan 10-15 ming yil oldin tugadi. Muzlik keng maydondagi tuproq va o'simlik qoplamini yo'q qildi. Oxirgi muzlik davrida okean sathi hozirgiga qaraganda ancha past edi, materikning shimoli va janubidagi qoʻltiq va boʻgʻozlar quruqlik edi.
To’rtlamchi muzliklarning Shimoliy Amerika materigi tabiatiga ta’siri turlicha bo’lgan .Bunda muz bosish davrida o’simliklarning,hayvonot olamining ,tuproq qatlamining yo’q bo’lib ketishiga olib klegan. Ilgari mavjud bo'lgan yog'ochli o'simliklar va dashtlar "hayot panohlari" saqlanib qolgan materikning janubiy hududlariga chekindi: Janubiy Appalachi mintaqasida - keng bargli flora, Kordilyeraning janubi-g'arbiy qismida – ignabargli o’simliklar saqlanb qolgan. Muzlik davrida materikdan asosiy oqim janubga yo'naltirilgan. Oxirgi muzlik davrida okean sathi hozirgiga qaraganda ancha past edi, materikning shimoli va janubidagi qoʻltiq va boʻgʻozlar quruqlik edi. O'sha paytda Bering va Chukotka dengizlarining quruq qismlari Amerika va Yevroosiyoni bog'lagan ular orqali nafaqat ko'plab o'simliklar va hayvonlar materikga kirib kelgan.