KiRisiw FilosofiYA, onin’ mashqalalari ha’m funktsiyalari adamnin’ aldmda tek g’ana o’mir, o’ndiris h t. b menen baylarusli ma’seleler turmaydi. «01 qorshag’an du’nya ne?»

san o’zgerislerinin’ sapa o’zgerislerine o’z ara o’tiw nizami;

qarama-qarsihqlardin’ birligi ha’m gu’resi nizami;

biykarlawdi biykarlaw nizami.


Sotsialhq-filosofiyahq kontseptsiyalar tarawinda Gegel tariyxtin’ ma’nisi, tariyxiy nizamlihqti tu’siniw, tariyxta insanrun’ roli haqqmdag’i bahali ideyalann aytadi. A’sirese Gegel o’zinin’ ta’sirin ma’mlekct filosofiyasi ha’m tariyx filoso­fiyasi tarawina tiygizedi. Uliwma du’nya ju’zlik tariyx du’nyahq ruwxtin’ o’zin o’zi tu’siniw protsesi sipatinda, bug’an qosimsha «erkinlik sanasindag’i progress» sipatinda ahp qaraladi. Erkinlik adamnin’ absolyut penen barabar ekenligin tu’siniwde ha’m o’zin obektivlik ruwxtin’ (ma’mlekettin’ ha’m huqiqtin’) payda boliwi menen bir ahp qarawinda ko’rinedi.
Gegeldin’ isin dawam ettiriwshiler onin’ dialektikahq metodi menen qurallanadi, olardi mladogegelyantslar dep ataydi. Olar ma’mleketlik du’zimdi o’zgertiwdi, ma’mleketlik reformalardi o’tkeriwdi qa’ledi. Turmistin’ bunng’i go’ne formalarm saqlap qahwdi qa’legenlerdi starogegelyantslar dep atadi. Olar feodalhq-sosloviyaliq ma’mlekettin’ haqiyqathg’in aqilg’a say keledi dep tu’sindirdi.
Mladogegelyantslardin’ mektebine o’zinin’ filosofiyaliq iskerliginin’ da’s­lepki basqishinda L.Feyerbax (1804-1872-jj.) kirdi.
Feycrbax nemets filosoflannin’ ishinde materialistlik bag’dardin’ wa’kili boldi. idealizmdi kritikalap, ol du’nyanin’ materialistlik kartinasin do’retedi. Ol materiyani du’nyanin’ ta’biyathq obektivlik baslamasi sipatinda alip qaraydi, onin’ ha’reket, ken’islik, waqit siyaqh qa’siyetlerin teren’nen analizlcydi. Biliw teoriyasin islep shig’adi, bul tarawda ol o’zin biliwde seziwlerdin’ rolin ulig’law, joqan bahalaw arqali sensualist sipatinda ko’rsetedi. Onin’ pikirinshe, adam du’nyani o’zinin’ sczimleri arqali biledi, al sezimler bolsa ta’biyattin’ ko’rinisi
sipatinda alip qaraladi. Feyerbax biliwde seziwlcrdin" rolinin’ ju’da' joqan ekenligin da’lilleydi. 01 du’nya sistemasinda adamnin’ obektivlik bahaliqqa iye ekenligin moyinlaydi. Adamdi qudaydin’ do’retpesi sipatinda alip qaraytug’in diniy ko’zqaraslardi a’shkaralaydi. Adamdi ta'biyattin’ jetik bo’legi sipatinda alip qarap, gumanizmnin’ tiykarg’i printsiplerin islep shig'adi.
Feyerbax antropologiyaliq materializmnin’ tiykann saladi, biraq ol ja’miyetti tu'sindiriwdc idealistlik ko’zqarastan qutila almaydi. Onin’ pikirinshe, tariyxiy da’wirler diniy sanadag’i o’zgerislerge baylamsli bir birinen panqlanadi. Xristian dinin muhabbatti moraldi, adamnin’ adamg’a qatnasm o’zgertetug’in bash do’retiwshi ruwxiy ku’sh sipatinda alip qaraydi. Feyerbaxtin’ pikirinshe, qudayg’a bolg’an muhabbat adamg’a bolg’an muhabbatti da an’latadi, sebebi quday adamnm’ bo’leklengen tiykan. Din arqali adam ma’n’gilikke umtiliwshi o’zinin’ muhabbat sezimin sa’wlelendiredi. Bul ruwxiy umtiliwda adamnin’ teklik tiykan da, teklik tiykardan kelip shig’atug’in idealliq tiykan da o’z sa’wlesin tabadi. Adamlardin’ a’dep-ikramliliq jaqtan qayta tuwiliwi (tazalamwi) Feyerbax ushin ja’miyetlik rawajlamwdi alg’a ilgeriletiwshi ku’shti beredi. Onin’ filosofiyasi nemets fiiosofiyasinin’ klassikaliq basqishin tamamlaydi ha’m nemets materializminin’ tiykarm saladi.
Ta’kirarlaw ushin sorawlar:

1.