Kirisiw II. Tiykarǵı bólim

Professor -oqıtıwshılar óz zimmalariga júkletilgen kurs mazmunni studentler sanasına jetkiziw maqsetinde studentlerdiń oqıw -biliw iskerligin quraydı. Studentlerdiń arnawlı bir bir oqıw stul boyınsha oqıw -biliw iskerligin shólkemlestiriw ushın uyreniletuǵın tema mazmunına uyqas halda oqıtıw quralları, metodların maqsetke muwapıq tańlawı, tálim mazmunına uyqas oqıtıw quralları, oqıtıw metodları oqıtıw formalarında sáwlelengenlesedi.
Joqarı tálim mákemelerinde oqıtıw formalarına : lekciya, laboratoriya, ámeliy hám seminar shınıǵıwları, ǵárezsiz tálim, oqıw, atız, pedagogikalıq hám islep shıǵarıw ámeliyatları, pitkeriw qaniygelik jumıslar kiredi.
Professor -oqıtıwshılar usı oqıtıw formalarında pedagogikalıq hám informaciya texnologiyalardan paydalanıw jolların proektlestiriwi zárúr.
Tálim-tárbiya processinde teris baylanıstı ámelge asırıw ushın, yaǵnıy alınǵan nátiyjelerdi analiz etiw ushın studentlerdiń ózlestirgen bilim, kónlikpe, ilmiy tájriybeleri hám kompetentsiyalarini baqlaw hám o'z- o'zini baqlaw procesi jolǵa qoyılıwı kerek.
Professor -oqıtıwshılar tárepinen shólkemlestirilediǵan tálim-tarbiya procesiniń natiyjeliligin úyreniw hám analiz qılıw nátiyjesi studentlerdiń ózlestirgen bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerin qadaǵalaw qılıw júzeki, yaǵnıy standart oqıw hám test tapsırmaları tiykarında alıp barılıp atırǵanlıǵı, ulıwma hám jeke kompetentsiyalarni baqlaw itibardan shette qalıp atırǵanlıǵı, studentlerdiń óz-ózin baqlaw procesi tashkil etilmeyotganligini kórsetdi.
Jáhándıń rawajlanǵan mámleketlerinde professor -oqıtıwshılar tárepinen oqıw stul mazmunı boyınsha test tapsırmaları bankin tuzib, usı testlerden My test programması jardeminde adaptiv test tapsırmaların jaratıp, studentlerdiń óz-ózin baqlaw procesi dúzilip atır jáne bul process tálim natiyjeliliginiń artıwına tikkeley hám tikkeley bolmaǵan tásir kórsetip atırǵanlıǵı málim boldı.
Sonı atap kórsetiw zárúr, studentlerdiń ózlestirgen bilim, kónlikpe, ilmiy tájriybeleri hám kompetentsiyalarini baqlaw hám óz-ózin baqlaw procesi joqarı tálim mákemelerinde shólkemlestirilediǵan tálim-tárbiya procesiniń jıralmaytuǵın ajıralmas bólegi bolıp, usı processni maqsetke muwapıq dúziliwi tálim natiyjeliligin arttırıwǵa jay tayarlaydı.
Hár bir oqıw stuldıń tálim mazmunın analiz qılıw ushın tómendegi teoriyalıq tıykarǵa tayanish kerek.
I. Ya. Lerner tárepinen tálim mazmunınıń strukturalıq bólimlerine:
1. Bilimler (ilimiy túsinikler, ideyalar, nızamlar, ilimiy
teoriyaler);
2. Iskerlik usılları (kónlikpe hám ilmiy tájriybeler);
3. Dóretiwshilik iskerlik tájiriybeleri;
4. Qádiriyatlar sisteması kiritilgen.
Ámeldegi qadaǵalaw túrlerinde kóbisi jaǵdaylarda bilimlerge pát berilip, tálim mazmunınıń keyingi ush strukturalıq bólimleri: iskerlik usılları (kónlikpe hám ilmiy tájriybeler), dóretiwshilik iskerlik tájiriybeleri, qádiriyatlar sisteması itibardan shette qalıp atır.
Oqıw kursları boyınsha dúzilgen test tapsırmalarınıń kóbisi reproduktivlik dárejedegi test tapsırmaları bolıp, jumısshı programmada kórsetilgen bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerdiń tek bilimdi anıqlaw imkaniyatın beredi. Kónlikpe hám ilmiy tájriybelerdi anıqlaw ushın usınıs etilgen tapsırmalardıń kóbisi bólegi birdey tárzde dúzilgen bolıp, studentlerdiń ǵárezsiz hám dóretiwshilik oylaw kónlikpelerin rawajlandırıw itibarda shette qalıp atırǵanlıǵın kórsetdi.
Professor -oqıtıwshılar pedagogikalıq iskerliginde vujudga kiyatırǵan usı qıyınshılıqlar studentler tárepinen ózlestiriwi kerek bolǵan bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerdi anıqlaw hám olardı bahalaw ushın paydalaniletuǵın qadaǵalaw tapsırmaların túrme-túrlastırıw processinde vujudga kiyatırǵanlıǵı sebepli, sol mashqalanı jaqtılandıriw kerek dep tapildi.
Sonı atap kórsetiw kerekki, professor -oqıtıwshılar tárepinen studentlerdiń ózlestirgen bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerin anıqlaw ushın tayarlanǵan test tapsırmaları sol kurs sabaqlıǵınan alınǵan bolıp, olardıń qıyınlıq dárejesi reproduktivlik, yaǵnıy oqıw materialı qayta islenbesten, intellektual operatsiyalar atqarılmastán, yadta saqlanǵan maǵlıwmatlar tiykarında juwap qaytarılatuǵın test tapsırmaları esaplanadi.
Usı test tapsırmaları studentlerdiń ózlestirgen bilimlerin júzeki anıqlaw imkaniyatın beredi, bul jaǵdayda tálim natiyjeliligin anıqlaw talay qıyınshılıqlı.
Sonıń menen birge, joqarıda belgilengen qıyınlıq dárejesine iye testler studentlerde quram taptirilgan kónlikpe hám ilmiy tájriybelerdi anıqlaw múmkinshiligine iye emes.
Joqarıda suwretlengen jaǵday joqarı tálim mákemelerinde tálimtarbiya procesiniń ajıralmaytuǵın bólegi bolǵan teris baylanıs, yaǵnıy qadaǵalaw hám óz-ózin qadaǵalaw procesi talap dárejesinde tashkil etilmeyotganligidan dárek beredi.
Oqıtıwda tálim mazmunınıń strukturalıq bólimleri hám olardı ózlestiriw dárejesin anıqlaw keste formasında berilip atır.
Studentler tárepinen tálim mazmunınıń tiykarǵı strukturalıq bólimlerinen biri bolǵan dóretiwshilik iskerlik tájiriybelerin anıqlawda paydalaniletuǵın qadaǵalaw túrleri studentler tárepinen intellektual operatsiyalar : analiz, sintez, salıstırıwlaw, salıstırıwlaw, ulıwmalastırıw hám juwmaq soǵıwdı, yaǵnıy dóretiwshilik oylawdı talap etedi.
Studentlerde dóretiwshilik iskerlik tájiriybelerin quram taptırıw hám rawajlandırıwda oqıw kursları mazmunınan orın alǵan Keys-stadi tapsırmaları hám qıyınlıq dárejeleri produktiv, bólekan-izertlewli hám dóretiwshilik (kreativ) testler zárúrli orın tutadı. Sonı atap kórsetiw kerekki, professor -oqıtıwshılar tálim-tárbiya processinde studentlerdiń ózlestirgen bilim, kónlikpe, ilmiy tájriybeleri hám kompetentsiyalarini qadaǵalaw qılıw hám bahalawda kvalimetriyaning tiykarǵı metodlarınan biri, test tapsırmalarınan paydalanıw, qadaǵalaw quramına standart hám standart bolmaǵan test tapsırmaları kirgiziwi kerek.
Joqarıdaǵı pikirler itibarǵa alınǵan halda studentler tárepinen tálim mazmunınıń barlıq strukturalıq bólimlerin ózlestiriw dárejesin anıqlawda standart test tapsırmaları menen bir qatarda standart bolmaǵan test tapsırmalarınan paydalanıw zárúrshiligi kelip shıǵıp atır.
Studentler tárepinen tálim mazmunınıń tiykarǵı strukturalıq bólimlerin anıqlawda paydalaniletuǵın qadaǵalaw túrlerinen biri test tapsırmaları bolıp, olardı maqsetke muwapıq hola qáliplestiriw hám óz ornında paydalanıw ushın usı processtiń teoriyalıq tiykarların biliw zárúr.
Tálim-tárbiya procesiniń dúziliwi jáne onıń natiyjeliligin anıqlawda ótkeriletuǵın qadaǵalaw jáne onıń túrlerin túrme-túrlastırıw zárúrli áhmiyetke iye boladı.
Tálim-tárbiya procesi pútin sistema bolıp, onıń dúziliwi, barıwın baqlaw, alınǵan nátiyjelerge muwapıq áwele oqıtıwshınıń pedagogikalıq iskerligin analiz etiw, Reyting sistemasına muwapıq studentlerdiń ózlestirgen bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerindegi tipik kemshiliklerdi anıqlaw hám olardı korrektsiyalaw jolların belgilewdi taqoza etedi.
Studentlerdiń oqıw rejeden orın alǵan kurslar boyınsha ózlestirgen bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerin anıqlaw hám bahalawda qadaǵalaw túrlerinen biri test tapsırmaları esaplanadi. Test tapsırmaları didaktik materiallar taypasına tiyisli bolıp, ol tómendegi funktsiyalardı ámelge asıradı :
- Test tapsırmalarınıń bilimlendiriwge tiyisli funktsiyası. Test tapsırmaları studentlerdiń ózlestirgen bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerindegi tipik kemshiliklerdi anıqlaw esesinde, olardı óz bilimlerin arttırıw maqsetinde úzliksiz hám sistemalı pán tiykarların úyreniwge odaydı.
- Test tapsırmalarınıń tárbiyalıq funktsiyası. Test tapsırmaları studentler tárepinen tuwrı juwaptı tabıw processinde arnawlı bir biliw qıyınshılıqların sezim etiwi, mashqalanı sheshiw maqsetinde intellektual operatsiyalar : analiz, sintez, salıstırıwlaw, ulıwmalastırıw hám juwmaq soǵıw sıyaqlılardı orınlawı arqalı olarda bárkámallıqqa jay tayarlaytuǵın sapalar : shıdamlılıq, sanalı ıntızam, arnawlı bir oqıw máselelerin sheshiwge saparbarlik, shıdamlılıq, taqat, jetiskenliklerge erisiw ushın bilimi hám kúshin sarp etiw etiwi arqalı shaxs retinde rawajlanıwına múmkinshilik jaratadı.