Kirisiw II. Tiykarǵı bólim

2. 2. Testologiya pániniń rawajlanıw basqıshları, onıń iskerlik
tarawları.
- Test tapsırmalarınıń rawajlantıratuǵın funktsiyası. Test tapsırmaları studentleriniń iyelegen bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerin bekkemlew, rawajlandırıw, erisilgen nátiyjelerde óziniń úlesi zárúrli orın tutıwın itibarǵa alǵan halda shaxs hám kelesi iskerligindegi juwapkershilikin seze otirip óz-ózin rawajlandırıwǵa odaydı.
Joqarıdaǵı pikirlerdi itibarǵa alǵan halda, test tapsırmaları didaktik material retinde tómendegi talaplarǵa juwap beriwi kerek:
1. Hár bir test tapsırig'i tiyisli tálim túri boyınsha oqıw rejeden orın alǵan oqıw kursları boyınsha Mámleket tálim standartı hám oqıw programması tiykarında dúzilisi shárt. Integrativ testler de óz-ara ajıralmas baylanısqan baylanıslı pánler Mámleket tálim standartı hám oqıw programması mazmunınan kelip shıqqan halda dúzilisi maqsetke muwapıq.
2. Test tapsırig'i ulıwma qabıl etilgen atamalar tiykarında tuzilib, ol jaǵdayda leksikadan shıǵıp ketken, sonıń menen birge, kem isletiletuǵın yamasa kóp mánisti ańlatatuǵın sózler, sóz dizbegiler, belgiler, sapalar hám ma'joziy mánisti beretuǵın túsinikler bolmawi kerek.
3. Test tapsırmaları ilimiy tiykarlanǵan maǵlıwmatlar tiykarında, birden-bir oqıw maqset: oqıw processinde studentler tárepinen arnawlı bir bilim yamasa kónlikpeni ózlestirganlik dárejesin anıqlawdı názerde tutqan halda dúzilisi kerek.
4. Tálim-tárbiya processinde paydalaniletuǵın test tapsırig'i tórt qıyınlıq dárejesi tiykarında dúzilisi hám hár bir tapsırmanıń qıyınlıq dárejesi tapsırma pasportında kórsetiliwi kerek:
- Ańsat (reproduktivlik) (I)-studentler tárepinen oqıw materialı qayta islenbesten, olardıń xotirlash qábiletin anıqlawshı, hádiyse, waqıya, nızam hám atamalardıń mánisin biliwdi talap etetuǵın dáreje;
- Ortasha qıyın (produktiv) (II)-studentlerden ob'ektlerdi analiz qılıw, sintezlash, salıstırıwlaw, bir neshe nızam hám nizamlıqlardı bir waqıtta qollap, ulıwmalastırıw arqalı juwmaq soǵıwdı talap etiwshi dáreje;
- Qıyın (bólekan-izertlewli) (III)-studentler tárepinen aldın ózlestirilgen bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerdi jańa qápelimde jaǵdaylarda qóllaw, ob'ektlerdi analiz qılıw, sintezlash, salıstırıwiy salıstırıwlaw, nızam hám nizamlıqlardı qollap, ulıwmalastırıw arqalı juwmaq soǵıwdı talap etiwshi dáreje;
- Eń qıyın (kreativ) (Iv)-studentler tárepinen aldın ózlestirilgen bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerdi qápelimde jaǵdaylarda vujudga keltirilgen oqıw mashqalalardi sheshiwde qóllaw, analiz, sintezlash, salıstırıwiy salıstırıwlaw, ulıwmalastırıw, juwmaq soǵıw sıyaqlı intellektual operatsiyalardı orınlawdı talap etiwshi dáreje;
- Test tapsırig'ining sorawı anıq, qısqasha, qısqa kórsetilgen bolıwı, ol jaǵdayda zárúrli zárúrli maǵlıwmatlar keltirilishi, kereksiz, artıqsha sózlerdi isletmaslik, sonıń menen birge, soraw eki qıylı mánisti anglatmasligi kerek.
- Standart test tapsırig'ining juwabı tórtew bolıp, olardan birewi tolıq tuwrı bolıwı, alternativ juwaplar arasında “juwaplardıń barlıǵı tuwrı”, “juwaplardıń barlıǵı nadurıs”, “tuwrı juwap joq”, “tuwrı juwap A hám V” yamasa “tuwrı juwap S hám D” sıyaqlı sóz dizbegiler isletilmasligi kerek.
- Test tapsırig'ining juwapları da, nadurıs juwapları da bir tema sheńberinde bolıwı, forma tárepinen bir-birine jaqın bolıwı, tuwrı juwap formaan ajralıp túrmesligi, alternativ juwaplar variantlarında sózlerdi kereksiz tákirarlamaslik, sonıń menen birge, túsinikli, anıq hám qısqa bolıwı, tıyanaqlı túrde tańlanıwı talap etiledi.
- Test tapsırig'i sorawında tuwrı juwaptı tabıwǵa járdem beretuǵın sóz hám sóz dizbegiler isletilmasligi, orfografik hám grammatik qátelerge jol qoyılmawı kerek.
- Oqıw kursları boyınsha DTM tapsıriletuǵın test tapsırmalarınıń sanı 200 den kem bolmawi, formaan hár túrlı hám mazmunan birdey test tapsırmaları bolmawi hám tákirarlanmasligi zárúr. Test tapsırmalarınıń materialları Microsoft Word programmasına kirgiziwde klaviatura daǵı belgilerden paydalanıw, sızılma hám súwretli testlerdi kirgiziw úzil-kesil túrde qadaǵan etiledi.
- Hár bir test tapsırig'i óz pasportına ıyelewi olardı rásmiylestiriwde tómendegi kesteden paydalanıw usınıs etiledi.
- Ol jaǵdayda oqıw stuldıń atı, bap hám bólim nomeri, test tapsırig'ining qıyınlıq dárejesi, tuwrı juwap variantınan aldın “*” belgisi qoyılıwı, tuwrı juwap bolsa juwap variantlarınıń birinshi ústininde jaylasıwı kerek.
Testologiya-(anglichan sózden alınǵan bolıp, test-sınaq ), grekshe logos-bilim) sózleri birikpesinen ibarat.
Testologiya pánlerara pán bolıp, ilimiy tiykarlanǵan hám sapalı diagnostik ólshew metodikası haqqındaǵı pán esaplanadi.
Psixologiyada testologiyaning mazmunı tiykarınan siyasiy gruppalastırılgan psixometriyaning mazmunına sáykes keledi.
Testologiyaning principleri hám metodları psixologiyaning shegarasınan shıǵıp, házirgi kúnde pedagogika, medicina, texnika, menedjment tarawlarında da tabıslı qollanıp kelinip atır.
Testologiyani qóllawda ulıwma ayrıqshalıqlar : test tapsırmaların dúziw metodikası, nátiyjelililik, variativlik, isenimlilik, validlik menen bir qatarda hár bir pán salasınıń ayriqsha qásiyetleri, atap aytqanda, pánniń tálim mazmunı, testlerdiń logikalıq dúzilisi, test sınaqınıń ótkerilish maqseti, kásiplik hám ulıwma bilim beriw bilimlerdi baqlaw hám bahalaw tártibi hám ólshewi de itibarǵa alınıwı kerek.
Házirgi zaman testologiya páni ámeliy pán bolıp, izertlewshilerdiń aldına teoriyalıq máseleler, matematikalıq jantasıwlar, model hám metodlardı usınıs etpekte.
Test metodınıń keń tarqalıwı, rawajlanıwı hám rawajlanıwlashuviga onıń tómendegi abzallıqları:
- Test tapsırmaları izertlew maqsetine muwapıq respondentlerdiń bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerine anıq bahalaw imkaniyatın beredi;
- Social sorawlarda qatnasqan ko'psonli respondentlerdiń pikir hám oy-pikirlerin anıqlaw hám ulıwmalastırıw múmkinshiligi mav jud;
- Studentlerdiń bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerin anıqlaw hám bahalaw procesi ob'ektiv ámelge asıriladı, bahalaytuǵın tárepinen sub'ektivizmga jol qoyıw aldın aladı.
- Túrli gruppa respondentlerinen alınǵan maǵlıwmatlardı salıstırıwiy-statistikalıq analizin ótkeriw múmkinshilik beriwi sıyaqlılar jay jaratqan.
Test tapsırmalarınıń jalpı engiziwden aldın, saylanǵan maqsetli gruppada sınaqtan ótkeriw, alınǵan nátiyjeler hám bahalawdıń ob'ektivligi analiz etiliwi kerek.
Alınǵan nátiyjeler hám testlerdiń maqsetke muwapıqlıǵı tómendegi kriteryalar boyınsha analiz etiledi:
Test tapsırmalarınıń qıyınlıq dárejesi kriteryası.
Test tapsırmalarınıń qıyınlıq dárejesi kriteryası úyrenilip atırǵan ob'ekttiń qásiyetlerin ózinde tolıq sáwlelendirip, ol studentler tárepinen usı ayrıqshalıqlardı anıqlaw ushın atqaratuǵın intellektual operatsiyalarına kóre:
- Reproduktivlik dáreje;
- Produktiv dáreje;
- Bólekan-izertlewli dáreje;
- Dóretiwshilik (kreativ) dárejede bolıwı múmkin.
Reproduktivlik dárejedegi test tapsırmaları studentlerdiń tárepinen yodda saqlanǵan bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerdi tanıs ádetiy jaǵdayda informaciyalardı qayta islemesten juwap qaytarıwdı talap etedi.
Bul dárejede dúzilgen testler studentler tárepinen ózlestirgen bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerdi anıq bahalaw imkaniyatın bermeydi.
Produktiv dárejede dúzilgen test tapsırmaları studentler tárepinen úyrenilgen ob'ektlerdi salıstırıwlaw, uqsawlıq hám ayırmashılıqlardı anıqlaw, ulıwma juwmaq shıǵarıw arqalı juwap beriwdi talap etedi.
Bólekan-izertlewli dárejedegi test tapsırmaları studentler tárepinen úyrenilgen ob'ektlerdiń qásiyetlerin basqa ob'ektke kóshiriw, usı ob'ektlerdi salıstırıwlap, keyingi ob'ekttiń ayriqsha qásiyetleri haqqında juwmaq shıǵarıw, bólekan izertlew aparıwdı talap etedi. Studentler tárepinen usı dárejedegi test tapsırmalarına juwap beriwde aldın ózlestirilgen bilimler jańa jaǵdaylarǵa kóshiriledi.
Dóretiwshilik (kreativ) dárejede dúzilgen test tapsırmaları studentler tárepinen dóretiwshilik oylaw kónlikpelerine ıyelew, usı test tapsırmaların orınlaw processinde studentler tárepinen aldın ózlestirilgen bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerdi jańa qápelimde jaǵdaylarda qóllawdı talap etedi.
Dáslepki reproduktivlik hám produktiv dárejedegi test tapsırmaları oqıw pán boyınsha tastıyıqlanǵan DTS ining minimal dárejesine, bólekanizlanishli hám dóretiwshilik (kreativ) dárejedegi test tapsırmaları DTSining maksimal dárejesine uyqas dúzilisi zárúr.