Кўллари ва сув омборлари

9. Arashan ko‘llari. Baland tog‘ Arashan ko‘llari 2500 m balandlikda joylashgan va ular Namangan viloyatida Qirg‘iziston bilan chegarada joylashgan. Ushbu ko‘llarga boradigan yo‘l qiyin: siz dovonlarni yengib o‘tishingiz, Angren platosining daralariga tushib, yana ko‘tarilishingiz kerak bo‘ladi. Ammo Arashan ko‘llarining kengligida ochilgan ajoyib ko‘rinish bunga loyiqdir! Arashan ko‘llari - Arashan toshlari va tosh uyumlari bilan bezatilgan to‘rtta tog‘ ko‘llari. Tabiat bunday diqqatga sazovor joyni yaratish uchun juda yaxshi harakat qildi. Shunisi e‘tiborga loyiqki, yozda ham qor u yerda yotishi mumkin, shuning uchun bunday sayohatga tayyorgarlik ko‘rayotganda o‘zingizni yaxshilab yig‘ib oling, shunda yovvoyi tabiat bilan bog‘lanishingizga hech narsa xalaqit bermaydi.
10. Shovurko‘l- mamlakatdagi eng baland tog‘ ko‘lidir. Ushbu ko‘l Toshkent viloyatining shimoli-sharqida joylashgan. Uning mutlaq balandligi dengiz sathidan 2754 metr. Shovurko‘l g‘ayrioddiy shaklga ega, chunki ko‘l toshning qulashi natijasida paydo bo‘lgan va shu sababli u to‘g‘onga aylangan. Ko‘l vaqti-vaqti bilan yaqin atroflarni isitadi va shu bilan botqoqli hudud yaratadi. Tashqi ko‘rinishida Shovurko‘l boshqa ko‘l bilan adashtirib bo‘lmaydi - u juda o‘ziga xosdir. Uning suvlari, ayniqsa Tallas Alatau qorli tog‘lari fonida qattiq va dahshatli ko‘rinadi.
Oʻzbekiston Respublikasida 509 ta koʻl va suv omborlari mavjud boʻlib, ulardan 426 tasining maydoni 1 km² dan kam. Maydoni 10 km² dan kattaroq boʻlgan koʻllar soni 32 ta, 50 km² dan ortiq 12 ta koʻl mavjud. Oʻzbekiston hududida koʻllar bir maromda tarqalmagan. Gʻarbiy Oʻzbekistonga 42% toʻgʻri keladi, shimolda - 34%, boshqa hududlarda atigi 24%. Sirdaryo va Amudaryo sohillarida, Xorazm vohasi va Amudaryo deltasida juda koʻp koʻllar joylashgan. Oʻzbekiston koʻllarining umumiy maydoni 9673,20 km² ga yetadi. Suvning umumiy hajmi 47 km³. Oʻzbekiston koʻllarini joylashishiga qarab ikki turga boʻlish mumkin: togʻ koʻllari, pasttekislik koʻllari.
Togʻli hududlarda koʻllarning joylashishi iqlim va morfologik va gidrografik xususiyatlar bilan bogʻliq, chunki togʻlar daryolar oqimini hosil qiluvchi namlik akkumulyatori boʻlib xizmat qiladi. Togʻlarda ham qulay geomorfologik va geotektonik qulay sharoitlar mavjud. Togʻ koʻllariga misol sifatida Ixnach, Badak, Shabirkoʻl, Urungach, Koʻksu daryosidagi koʻllar va boshqalarni keltirsa boʻladi. Koʻllarning eng koʻp soni 2000-3000 m balandlikda joylashgan. Togʻ koʻllari kelib chiqichi odatda toʻgʻon yoki muzlik-morenali. Togʻli koʻllar toza, chuchuk suvning potentsial manbaidir.
Pastekislik koʻllari daryo burmalarida va sugʻoriladigan yerlar atrofida joylashgan. Soʻnggi paytlarda tekislik zonasining barcha koʻllari kollektor-drenaj suvlarining ifloslanishi ta'sirida. Pasttekislik koʻllarining tipik vakillari: Arnasoy, Dengizkoʻl, Sudoche, Zarafshon koʻllar tizimi va Qashqadaryoning patki qismidagi koʻllar.