Книга узб испр! gjck!indd

2 MAVZU. INFORMATION ERTAKLAR, YOKI FEYK BU NIMA
Internetda rolikni yoki televideniyeda ko’rsatuvni tomosha qilamiz, – bu 
ham axborotning bir turi. Ya’ni, yangiliklar, xabarlar, videolavhalar, roliklar, 
fotosuratlar, ijtimoiy tarmoqlardagi postlar, internetdagi yoki nashrlardagi
maqolalar – bularning hammasi turlicha ko’rinishdagi axborot.
Biz dalillar va fikrlar haqida gapirganimizda, ishonchli, rost, yolg’on, aniq, 
ishonchli bo’lmagan kabi so’zlarni ko’p marotaba takrorladik. Dalillar va 
fikrlar axborotning elementlari bo’lgani uchun, axborot haqida ham, umuman 
olganda, huddi shuni ayta olamiz. U ham yolg’on va rost, aniq va aniqmas, 
o’ylab chiqilgan bo’lishi mumkin.
Barchamizga ertaklar, uydirmalar, afsonalar tanish. Ularni o’qish va eshitish 
bizga yoqadi. Shunday bo’lsa ham, biz ular o’ylab chiqilgan axborot ekanligini 
tushunamiz: bu ertaklar va afsonalarning hammasini qachonlardir kimdir 
o’ylab topgan. Bu muallif yoki xalq ertaklari haqida gap ketganda, xalq, jamiyat 
bo’lishi mumkin. Muhimi, bularning barchasi uydirma. Shu bilan birgalikda, 
biz bu o’ylab chiqilgan axborotni xavfli deb bilmaymiz. Aksincha- ertaklarni 
bolalarga o’qishadi, ertaklar asosida ijobiy ishlarga o’rgatishadi.
Lekin biz boshqa, bizga zarar keltirishi mumkin bo’lgan, uydirma axborotning 
boshqa shakli bilan to’qnashib qolsakchi? Keling, bu qanday axborotligini 
ko’rib chiqamiz. Unga xos xususiyatlar, nomi bormi; uni qanday aniqlash, 
qurboniga aylanmaslik uchun nima qilish kerak.

---

56
МP 1
Тrener auditoriyaga “Hikoyani gapirib ber” topshirig’ini bajarishni taklif 
qiladi.
Ishtirokchilarning har biri 5 daqiqada juda qisqa ravishda, 5-6 jumla 
ichida, hayotidagi istalgan bir kichik voqeani tasvirlaydi. Bu biron bir 
harakat, hodisa, vaziyat yoki voqea bo’lishi mumkin.
Vaqt o’tganidan keyin trener 3-4 ishtirokchini mini-hikoyalarini o’qishga 
taklif qiladi. (Trener izoh berishi mumkin, biroz hazillashishi mumkin. 
Tomoshabinlarda ijobiy hissiy muhitni yaratish juda muhimdir. Bu 
asosiy fikrlardan biri).
Ishtirokchilarning chiqishlaridan so’ng, murabbiy ma’ruzachilarning 
biridan (Ishtirokchi A) hikoyasi yozilgan varaqni so’raydi va ushbu 
hikoyani o’ziga xos tarzda o’qish uchun ruxsat so’raydi. (Eng aniq faktli 
hikoya tanlanadi. Buning uchun bilvosita tanlov qilish imkoniyati paydo 
bo’lishi uchun bir nechta ishtirokchilarning oldindan taqdimoti zarur. 
Ushbu payt muhim hisoblanadi, chunki darsning keyingi bosqichi 
tanlangan hikoya asosida quriladi) .
Trener tinglovchilarga tafsilotlarni eslatib turish uchun yana 
ishtirokchining haqiqiy hikoyasini o’qiydi va Ishtirokchi A kabi tarzda 
e’tiborni qaratadi.
Masalan, haqiqiy voqeaning versiyasi shunday ko’rinishi mumkin (trener 
voqeani birinchi shaxsda emas, balki uchinchi shaxsda o’qiydi):
«Temur skeytbordga qiziqishni boshladi va o’zi uchun professional 
skeytbord sotib olishga qaror qildi. Ota-onasidan qo’shimcha mablag’ 
so’ramaslik uchun u cho’ntak pullarini tejab, promouter yoki kuryer 
sifatida ishlay boshladi. Yig’ish uchun ozgina miqdor qolganida, 
qo’shimcha ishlari yaxshi yurishmay qoldi.
Bir marta Temur do’konda xaridorlardan birining hamyoni qanday 
tushib ketganini ko’rdi. Buni odamning o’zi ham, boshqa xaridorlar ham 
payqamadi. Temur hamyonni oldi. Ichida katta miqdorda pul bor ekan. 
Birinchi bo’lib hayoliga hammasini o’ziga qoldirish fikri keldi. Skeytbord 
uchun shunda mablag’i yetib qolardi. Ammo u shubhalandi va Temur 
xaridorga yetib borib, hamyonini qaytarib berdi. U juda xursand bo’ldi 
va shu zahotiyoq minnatdorchilik belgisi sifatida hamyonidan pulni 
chiqardi. Ushbu pul kerakli skeyt sotib olish uchun etarli edi».
 

---

57