Компьютер арxитектурасининг асосий тушунчалари, рақамли ва мантиқий асослари

2.4.1. Халқаро бирликлар тизимининг ҳосилавий бирликлари SI нинг ҳосилавий бирликлари
SI нинг когерент ҳосилавий бирликларини ҳосил қилиш қоидаларига мувофиқ келтириб чиқарилади.
SI нинг асосий бирликларидан фойдаланиб келтириб чиқарилган SI нинг ҳосилавий бирликларининг намуналари 2- жадвалда келтирилган.
2.2-жадвал – Номлари ва белгилари асосий бирликлар номларидан ва белгиларидан ташкил топган SI нинг ҳосилавий бирликлар намуналари.

Катталик		Бирлик
Номи	Ўлчамлиги	Номи	Белгиси
Майдон	L2	метрнинг квадрати	m2
Ҳажм сиғдирувчанлик	L3	метрнинг куби	m3
Тезлик	LT-1	секундига метр	m/s
Тезланиш	LT-2	метр тақсим секунднинг квадрати	m/s2
Зичлик	L-3M	килограмм тақсим метрнинг куби	kg/m3

2.2-жадвал – Номлари ва белгилари асосий бирликлар номларидан ва белгиларидан ташкил топган SI нинг ҳосилавий бирликлар намуналари (давоми)

Катталик		Бирлик
Номи	Ўлчамлиги	Номи	Белгиси
Тўлқин сон	L-1	метрнинг даражаси минус бир	m-1
Солиштирма ҳажм	L3 M-1	метрнинг куби тақсим килограмм	m3/kg
Электр токининг зичлиги	L-2I	ампер тақсим метрнинг квадрати	А/m2
Магнит майдонининг кучланганлиги	L-1 I	ампер тақсим метр	А/m

2.2-жадвал – Номлари ва белгилари асосий бирликлар номларидан ва белгиларидан ташкил топган SI нинг ҳосилавий бирликлар намуналари (давоми)

Катталик		Бирлик
Номи	Ўлчамлиги	Номи	Белгиси
Компонентнинг моляр концентрацияси	L-3 N	моль тақсим метрнинг куби	mol/m3
Равшанлик	L-2J	кандела тақсим метрнинг квадрати	cd/m2

SI нинг махсус номига ва белгиланишига эга бўлган ҳосилавий бирликлари 2.3-жадвалда кўрсатилган.
SI нинг электр ва магнит катталикларининг бирликларини электромагнит майдони тенгламаларини рационаллаштирилган шаклига мувофиқ ҳосил қилиш лозим.
Бу тенгламаларга вакуумнинг магнит доимийлиги μ0 киради. Уни аниқ қиймати 4 π10- 7 H/m ёки 12,566 370 614...-10-7 H/m (аниқ).
Ўлчовлар ва тарозилар XVII Бош конфернциясининг - ЎТБК (1983 й.) қарорларига мувофиқ узунлик бирлиги - метрни янги таърифи бўйича, текис электромагнит тўлқинларининг вакуумда тарқалиш тезлигини қиймати с0 - 299792458 m/s (аниқ) га тенг деб қабул қилинган. Бу тенгламага шунингдек қиймати 8,854187817 10-12 F/m тенг деб қабул қилинган вакуумнинг электрик доимийлиги ε0 киради.
Электр бирликлари ўлчамларининг аниклигини Джозефсон эффекти ва Холл квант эффекти асосида ошириш мақсадида Ўлчовлар ва тарозилар халқаро комитети (ЎТХК) томонидан 1990 йил 1 январидан бошлаб Джозефсон константасининг шартли қиймати Кj-90 = 4,835791014 Hz/V (аниқ) [ЎТХК 1 - тавсияси, 1988 й] ва
Клитцинг константасини шартли қиймати Rk-90 = 25812,807 Ω (аниқ) [ЎТХК, 2- тавсияси, 1988 й] деб киритилди.
Изоҳ : ЎТХК нинг 1 ва 2 тавсиялари электр юритувчи куч бирлиги вольт ва электр қаршилик бирлиги – Ом таърифи Халқаро бирликлар тизимида қайта кўриб чиқилган деган маънони билдирмайди.
2.3-жадвал. SI нинг махсус ном ва белгиланишга
эга бўлган ҳосилавий бирликлари