"Kompyuter injiniring" kafedrasi at-servis yo’nalishi 21-06 gurh talabasi Karimov Abdullatifning

Elektr energiya iste’molchilari. Elektr energiyasi turli-tuman elektr qurilmalari, asboblari va iste‘molchilari orqali qabul (iste‘mol) qilinadi va har xil texnikaviy ishlarni bajaradi. Barcha elektrotexnik qurilma va asboblarda umumiylik shundan iboratki, ular iste‘molchilar hisoblanadi va qabul qilish (turg’unlashgan rejimdagi nominal quvvat) quvvati bilan xarakterlanadi. Iste‘molchilarda elektr energiyasi boshqa tur energiya, ya‘ni issiqlik energiyasiga aylanadi. Quvvatning ta‘rifiga asosan t vaqtda o’tkazgichda yoki qarshilikda issiqlikka aylangan elektr energiya miqdori
t
W= | P(t)dt = ji²Rdt
0
O’zgarmas tokda (i =I= const ) energiya W=I² R t
Bu bog’liqlik rus akademigi E. X. Lens va ingliz olimi D. Joul tomonidan aniqlangan va Joul-Lens qonuni deyiladi:
O’tkazgichdan I tok utganda ajralib chiqadigan issiqlik miqdori tokning kvadratiga, o’tkazgichning qarshiligiga va tok utish vaqtiga tug’ri proporsionaldir.
Joul-Lens qonuni saqlanish va aylanish qonunining bevosita mahsulidir.
Misol 1.7. Televizorda badiiy filmlar namoyish etilganda Toshkent shahri xonadonlarida yashovchi oila a‘zolarining 60-70% televizor bor xonada tomosha qilishadi.Etiborsizlik oqibatida boshqa xonalardagi elektr chiroqlari o’chirilmasdan qoladi. Bir Toshkent shahri misolida mumkin bo’lgan elektr energiyani tejalishi baholansin, agar 1 kVt soat elektr energiya narhi 67 so’m hisoblansin.
Yechish. Statik ma‘lumotlarga asosan Toshkent shahri xonadonlari 2.5 mln ga yaqin. Faraz qilaylik har kuni kechqurun 1 soat davomida quvvati 100 vatt bo’lgan elektr chiroqlari o’chirilmasdan qoladi. Joul-Lens qonuniga asosan iqtisod qilish mumkin bo’lgan elektr energiyani hisoblaymiz
10
W = ^Pdt = (\00Bm) x (2.5 x 10⁶ )x (lx\0coam) = 2.5x 10.⁹ - 2.5x 10⁶ tcBmx coam
0
Tejaladigan summa 2,5 10⁶ kVt soat 67 sum =16,75 10⁷ sum.
Elektr zanjirini ish rejimlari
Elektr zanjiirning elementlari aniq bir elektrotexnik qurilmalar bo’lib, ular har xil rejimlarda ishlashi mumkin. Butun elektr zanjirini yoki uni alohida elementlarini ish rejimlari tok va kuchlanishni kattaligi bilan xarakterlanadi.
Tok va kuchlanish istalgancha o’zgargani uchun ish rejimlari ham istalgancha bo’lishi mumkin.
Elektr zanjirining asosiy ish rejimlari: salt, nominal, qisqa tutashuv va moslashtirilgan rejimlar hisoblanadi.