Kompyuterlərin hesabi və məntiqi əsasları

Səkkizlik say sistemi.
Səkkizlik say sistemi ilə bağlı maraqlı bir fakt var. Belə ki, İsveç kralı XII karl öz hakimiyyəti dövründə (XVIII əsr) bu sistemə xüsusi maraq göstərmiş və onu onluq say sistemindən önə keçirmişdir.
Səkkizlik say sistemində 8 rəqəm iştirak edir: 0,1,2,3,4,5,6,7. Burada hər bir mərtəbənin qiyməti özündən əvvəlkindən 8 dəfə böyük olur və bütün ədədlər 0 -7 rəqəmlərinin kombinasiyası ilə təsvir olunur. Səkkizlik ədədləri onluq say sisteminin ədədlərindən fərqləndirmək üçün onların indeksində 8 yazılır. Səkkizlik say sistemi üçün yuxarıdakı düstur belə yazılar:


D = d_n * 8^n-1 + d_n-₁ * 8^n-2 + d_n-₂ * 8^n-3... + d₁ * 8⁰

Burada D – səkkizlik ədəddir. 145₈ ədədinə bu düsturu tətbiq edək. Burada n=3.

145₈= 1* 8 ² + 4 * 8 ¹ + 5 * 8 ⁰= 64 + 32 + 5 = 101
Tam ədədləri onluq say sistemindən səkkizlik say sisteminə keçirmək üçün qayda ikilik sistemdə olduğu kimidir. Lakin burada ədəd 8-ə bölünür və qismət 0-7 rəqəmlərindən birinə bərabər olanadək proses davam etdirilir. Nəticə olaraq sonuncu qismət və qalıqlar axırıncıdan başlayaraq soldan sağa yazılır.

Nümunə: 1587 ədədinin səkkizlik təsvirini tapaq.

1587 : 8 = 198 3
198 : 8 = 24 6
24 : 8 = 3 0

3 0 6 3


On altılıq say sistemi.

On altılıq say sistemində 9 rəqəm və xüsusi simvollar iştirak edir. Burada hər bir mərtəbənin qiyməti özündən əvvəlkindən 16 dəfə böyük olur və bütün ədədlər 0 -9rəqəmlərinin və həmin simvolların kombinasiyası ilə təsvir olunur. On altılıq say sisteminin simvolları aşağıdakılardır:

Onluq	10	11	12	13	14	15
On altılıq	A	B	C	D	E	F

On altılıq ədədləri onluq say sisteminin ədədlərindən fərqləndirmək üçün onların indeksində 16 yazılır. On altılıq say sistemi üçün yuxarıdakı düstur belə yazılar:

ACF₁₆ 101215