Konferensiyasi

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
199 
Inson borligiga muayyan bir ijtimoy gurux, tabaqa, sinfga mansublik, o‗ziga xos 
manfaatga ega bo‗lgan o‗zligini anglay biladigan shaxslar kiradi. 
«Olam-borliqning odam nazarda tutgan unsurlardan tashkil topgan odam tomonidan 
bilingan, anglangan qismi. Olam to‗g‗risida turlicha, xatto bir biriga qarama-qarshi 
qarashlar mavjuddir. 
Olam tushunchasi keng qamrovli va keng yunalishli tushuncha bo‗lib , ma‘lum 
ma‘noda, voqe‘likka tizimli yondashishni eslatadi. M: oddiy zaralar olam va inson. 
Materiya. Materiya xaqida faoliyatida va tabiat ilmida kungina chuqur fikrlar 
aytilganligini ko‗rsatib o‗tish joizdir. Bu avvalo barcha xadislarning umumiy substansial 
negizi bo‗lgan materiya xaqidagi, uni yaratib va yuk qilib bo‗lmasligi, zamonida abadiy
mavjudligi va makonda nixoyasizligi, uning ob‘ektivligi, xaqidagi qoidalardir. Ular 
tabatning xamma xodisalarini o‗zaro aloqadorlikda va bir-birini takozo qilishda, tabiiy va 
o‗zgarmas qonuniyatlarga bo‗ysinishida olib qarar edilar. 
Ilmiy falsafa «birlamchi materiya» dan eng so‗nggi o‗zgarmas mohiyati sifatida 
majudligini rad etib, materiyaning substansiyaviyligini xuddi (u ong emas, biron bir 
gayritabiiy narsa) xodisalarning turli xildagi xossalarining birma-bir umumiy negizi 
ekanligi va tevarak atrofimizdagi olamning birligini belgilab beradi. Vokelikning eng
umumiy qoidalarini inson ongida aks ettirib xakikatga erishishning asosiy maksadi inson 
dunyokarashini, falsafiy tafakkurlash madaniyatini shakllantirib, uni ma‘naviy etuk, fozil 
va fidoiy inson etib kamol toptirishdir. 
«Insonning ichki ma‘naviy dunyosi, uning qiziqishlari, e‘tiqodi, tushunchalari ming 
yillar mobaynida shakllanadi, ongda mustaxkamlanib bordi. SHunga ko‗ra iktisodiy, 
ijtimoiy, siyosiy munosabatdagi tub o‗zgarishlar maxsuli bo‗lgan. Inson ongida bo‗lgan 
o‗zgarishlar, birmuncha murakkabrok kechib, ma‘lum vakt ichida sodir bo‗ladi. Ob‘ektiv
olamda sodir bo‗lgan yoki bo‗layotgan xodisalar, ularning umumlashmalari asosida inson 
tushunchalari, ongi, fikri shakllanadi. Inson ruxiy dunyosini o‗zgartirish yulida bo‗lgan 
zo‗ravonliklar, tazyiklar so‗zsiz ravishda ichki, yashirin qarama-qarshiliklarni keltirib 
chiqaradi.»
16
Inson o‗z xayoti davomida tana va rux ejtiyojlarini qondirishga intiladi. Tana 
ejtiyojlarini qondirish inson borligining birlamchi sharti xisoblanadi. Biroq inson ruxi ham 
o‗ziga xos oziqaga extiyoj sezadi. SHu bois unda ma‘rifatparvar, odamiylik, raxm-shafkat, 
diyonat, vijdon, oliyximmatlik, vatanparvarlik kabi ma‘naviy fazilatlar shakllanadi. 
Inson tabiatni-g‗oyat murakkab. Unda xayvoniy va iloxiy sifatlar mujassamlashgan. 
Ammo u xayvon xam, farishta xam emas. Insoniy rux va ma‘naviyat uni boshka 
mavjudotlardan yuqori darajaga ko‗taradi. 
16
O’zbekiston Faylasuflari Milliy Jamiyati, «G’arb falsafasi» . 558 – b. 

---