Konferensiyasi

 
FОYDАLANILGАN АDАBIYOTLАR: 
 
1. A. A. Abduhamidov, X. A. Nasomov, U. M. Nosirov, J. H. Husanov ―Algebra va 
matematik analiz asoslari‖ Akademik litseylar uchun darslik. T/ O‗qituvchi/ 2011 yil. 1-2 
qism 
2. Т. Азларов, Ҳ. Мансуров. ―Mатематик анализ асослари‖ 1-қисм 3-нашр 
Тошкент ―Университет‖ 2005 й. 
3. Г. М. Фихтенгольц. ―Математик анализ асослари‖ Т. Ўқитувчи 1972 йил. 
4. Т. Тўлаганов. ―Элементар математика‖. Ўқитувчи, 1997, Т 

---

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
274 
5. М.И.Башмаков, Б.М.Беккер, В.М.Гольховой. Задачи по математике. Алгебра и 
анализ. Наука. Москва 1882 г 
6. Тошметов Ў., Тургунбаев Р. Математик таҳлилдан мисол ва масалалар 
тўплами. 1-қисм. Т.ТДПУ. 2006 й 

---

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
275 
ERKIN VOHIDOV SHE‟RLARIDA ASSOTSIATIV MUNOSABATLARNING 
GRAMMATIK XUSUSIYATLARI 
 
Tursunova Dildora Abdurasul qizi 
2-bosqich magistranti 
Namangan davlat universiteti 
Lingvistika (o`zbek tili) yo`nalishi 
 
Аssotsiativ munosabat bir yoki bir necha sath birliklarining turli omillar bilan bogʻliq 
holda inson tafakkurida assotsiativ bogʻlanishini aks ettiradi. Bir til egasida biror til 
belgisiga nisbatan hosil boʻlgan assotsiatsiya boshqa til egasida yuzaga kelgan 
assotsiatsiyadan farqlanadi. Аtoqli tilshunos А.Nurmonov qayd etganlaridek, «…lisoniy 
birliklar nutq jarayonidan tashqari oʻzaro qandaydir umumiy belgi asosida xotirada 
muayyan guruhlarga birlashib turadi. Masalan, taʼlim soʻzi ongda maktab, kitob, muallim 
singari bir qancha soʻzlar bilan bogʻlanib turadi. Bunday munosabat assotsiativ munosabat 
hisoblanadi».(1.98) 
Badiiy matnning assotsiativ tadqiqi muammosi baʼzi tillar misolida maxsus 
oʼrganilgan, hatto matnni assotsiativ tahlil qilishning ilmiy-nazariy tamoyillari ham ishlab 
chiqilgan. (2.212;3.124;4.1999;5.24) Biroq oʼzbek tilshunosligida badiiy matn tahliliga 
assotsiativ yondashuv dolzarb muammolardan biri boʼlib qolmoqda. 
Tildagi leksemalar leksik-grammatik belgisi asosida ham oʼzaro aloqa-bogʼlanishda 
boʼlib, bu assotsiatsiyalarda ham oʼz aksini topadi. Masalan, ot turkumiga mansub 
leksemalar birlik yoki koʼplikni, erkalash, kichraytirish, hurmat kabilarni ifodalash-
ifodalamasligi, sifat va ravishlar belgi darajasi, feʼllar boʼlishli – boʼlishsizlik yoki qaysi 
nisbat, mayl, shaxs-son kabilarni ifodalashiga koʼra grammatik jihatdan farqlanadi va 
hokazo. Leksemalarning grammatik shakli asosida bir-biri bilan bogʼlanishi grammatik 
belgiga asoslangan assotsiatsiyalarni hosil qiladi. Masalan, qiz – qizaloq, qiz – qizlar, qiz – 
qizim; qizil – qip-qizil, toʼq qizil; aytsam – aytmasam, boray – boring, oʼqish – oʼqimaslik 
assotsiativ juftliklari leksemalarning oʼzaro bogʼliq grammatik belgilari asosida 
shakllanadi.(6.43) 
Yoshlarni eslar, 
Uf tortar sekin. 
Salgina chimrilar oq tushgan qoshlar. 
―Biz ham yosh bo`lganmiz bir mahal, 
Lekin 
Boshqacharoq chiqdi hozirgi yoshlar‖. 
―Hozirgi yoshlar‖ she`rida shoir yoshlarni, yosh, yoshlar so`zlarini garammatik shakl 
orqali bog`lab, grammatik belgiga asoslangan assotsiativ munosabatni hosil qilgan. 
- Ana, ko`ryapsanmi? 
Mening dadamlar! 
Dada!!! 

---