Konstruktsiyalari va

yon
- polimerning yonish issiqligi; ye - polimerdagi 
aloqalar soni.
3.1-jadval
Polimer olovdan himoya qiluvchi tarkiblarning ba’zi 
xususiyatlari
Polimer
Tarkibi ,%.
T
er
, °S
Zichligi, g/
sm
3
Molekular 
og‘irlik
R
Galogen 
miqdori
EXG: FK 
8,74
12,60
155
1,374
44*10
4
EBG: FK 
6,80
14,01
149
1,399
51*10
4
Izoh: “Maksam-Ammofos” chiqindilariga asoslangan FK-fosfor 
kislotasi
Barcha olimlar tomonidan keng qo‘llaniladigan tenglamalar [159; 
534 b] yordamida polimerdagi bog‘lanish energiyasining yig‘indisi 
yoki D
sv
ga teng bo‘lgan o‘rtacha bog‘lanish energiyasining o‘zga-
rishi bilan o‘rtacha bog‘lanish energiyasining intensivligi simbatik 
ravishda o‘zgarishini ko‘rsatish mumkin:

---

49
Shu sababli, D
sv
qiymatidan polimer antipirenlardagi aloqalarni 
uzish kuchini taxminiy baholash uchun foydalanish mumkin, 
chunki odatda bog‘lanish energiya qiymatlari to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
termal barqarorlikni va ba’zi hollarda polimerlarning yong‘inga 
chidamliligini taqqoslash uchun ishlatiladi.
Lipatov Yu.S tomonidan [159; 534 b,], eksperimental va hisob-
langan ma’lumotlarga ko‘ra, biz tomondan sintez qilingan yuqori 
molekular og‘irlikdagi antipirenlarning tabiiy polimer bo‘lgan 
yog‘och materiali tarkibiga kiritilishi ularning yonuvchanligini ka-
maytirishi va olovga chidamlilik chegarasini oshirishi mumkin deb 
taxmin qilish mumkin.
Ma’lumki [159; 534 b, 160; 326 b], polimerning jismoniy tu-
zilishi va zichligi, kristalligi, eruvchanligi, bo‘kishi, shishishi va 
boshqalar kabi xususiyatlari fizik strukturaning namoyon bo‘lishi 
diffuziya jarayonlariga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Fizik tuzilish po-
limerning kimyoviy tuzilishi, uning tarkibi va tayyorlash usuli bi-
lan belgilanadi, u molekulalararo o‘zaro ta’sir kuchlariga bog‘liq va 
berilgan sharoitlarda makromolekulalarning eng qulay shakllanishi-
ni anglatadi. Tadqiqotlar natijasida tabiiy polimer va sintetik polim-
erlarning fizik-kimyoviy xossalari bilan ularning yonuvchanligi va 
kokslanish qobiliyati o‘rtasida bog‘liqlik aniqlandi.
3.5-rasmdan ko‘rinib turibdiki, polimer antipirenlarning yonu-
vchanligi va molekular og‘irligining o‘zgarishi nosimmetrik tarzda 
(ya’ni, simbatik ravishda) sodir bo‘ladi.
Eruvchanlik parametrini hisoblashda odatda jarayon energiyasi-
ning funksiyasi bo‘lgan shishish darajasi qo‘llaniladi [146; 242-263 
b]. Jarayon energiyasining eng kichik qiymatlari alifatik guruhlarga 
kiradi va ular bog‘lovchi tugun guruhlar uchun ham kamroqdir.
Qizig‘i shundaki, galogen molekulasini o‘z ichiga olgan bir qa-
tor guruhlarda Vg dan Cl ga o‘tish bilan yig‘indi energiya miqdori 
kamayadi, bu esa ushbu seriyadagi yonuvchanlikning o‘zgarishiga 
mos keladi.

---

50