Koreyashunoslik

2.1. 1-rasm. Mehnat migrantlarining hududlar bo‘yicha ulushi (2022-yil)¹³

Ikkinchi jahon urushi va mustamlakachilik tizimining tugashi Yevropaga Afrika mamlakatlaridan, asosan musulmon aholi, arzon ishchi kuchi kirib kelishi uchun boshlanish nuqtasi bo‘ldi.

Nihoyasi yo‘q harbiy harakatlar, hayotga doimiy taxdid, yerlarni cho‘llanishi bilan bog‘liq ekologik ofatlar, ichimlik suvi etishmasligi, tabiiy ofatlar, ocharchilik, kasallik, qashshoqlik, aholisonining ortishi o‘z uylarini tark etishga va o‘z baxtini boshqa joylardanizlashga majbur qilmoqda. Va, albatta, bu sharoitda "eng zaif bo‘g‘in" ayollar, bolalar va qariyalar bo‘lmoqda.
Xalqaro Mehnat Tashkiloti maʼlumotlariga koʻra, 2022-yilda dunyo boʻylab taxminan 169 million mehnat muhojiri boʻlgan. Barcha mehnat muhojirlarining uchdan ikki qismidan ortig‘i yuqori daromadli mamlakatlarda to‘plangan va taxminan 60,6 %i uchta kichik mintaqada joylashgan: 24,2 %i Shimoliy, Janubiy va G'arbiy Yevropada; Shimoliy Amerikada 22,1 %; Arab davlatlarida esa 14,3 %ni tashkil etadi. Vaqt o‘tishi bilan ular qabul qilgan xalqaro mehnat muhojirlari soni bo‘yicha ushbu uchta eng yaxshi submintaqalarning ahamiyati pasaymagan.
2021-yilda butun dunyo bo‘ylab mehnat muhojirlarining 70 millioni yoki taxminan 41,5 %i ayollardir. Erkak mehnat muhojirlari umumiy sonining 99 millionini yoki 58,5 %ini tashkil etdi. Xotin-qizlar xalqaro mehnat muhojirlarining umumiy sonida kichikroq ulushni tashkil qiladi, chunki ular ham umumiy xalqaro migrantlarning ulushini (47,9%) tashkil qiladi va erkaklarga nisbatan mehnat bozorida ishtirok etish darajasi nisbatan pastroq (59,8% ga nisbatan 77,5%). Biroq, jami mehnat muhojirlari orasida ayollar ulushida ba'zi muhim mintaqaviy farqlar mavjud edi. Shimoliy, Janubiy va G‘arbiy Yevropada ayollar barcha mehnat muhojirlarining 50,0 %dan ortig‘ini tashkil etdi; arab davlatlarida ulush 20,0 %dan past edi.
Katta yoshdagi kattalar (25-64 yosh) barcha mehnat muhojirlarining 86,5 %ini tashkil qilgan. 2021-yilda barcha mehnat muhojirlarining taxminan 10 %ini 15 yoshdan 24 yoshgacha bo‘lgan yoshlar tashkil etdi. Mehnat migrantlari orasida keksa ishchilarning (65 yosh va undan katta) ulushi 3,6 %ni tashkil etdi.
Xizmat ko'rsatish sohasi mehnat muhojirlarining asosiy ish beruvchisi bo‘lib, butun dunyo bo‘ylab mehnat migrantlarining 66,2 %ini va jami ayol mehnat migrantlarining deyarli 80 %ini ish bilan ta’minlagan. Ishchi kuchi asosan ayollardan iborat bo‘lgan parvarishlash iqtisodiyotida (shu jumladan sog'liqni saqlash va uy ishlarida) ishchi kuchiga ortib borayotgan talab xizmat ko‘rsatish sohasida mehnat muhojirlari ayollarning yuqori ulushini qisman tushuntirishi mumkin. Qolgan mehnat muhojirlariga kelsak, 26,7 %i sanoatda va 7,1 %i qishloq xo‘jaligida faoliyat yuritadi.
Mehnat migratsiyasini ‒ Oʻzbekiston uchun iqtisodiy jihatdan zararli, mamlakat ravnaqi yoʻlidagi eng katta toʻsiqlardan biri sifatida baholash lozim. Maʼnaviy jihatdan esa boy tarixga, ibratli anʼanalarga, xalqlar oʻrtasida oʻziga xos obroʻ-eʼtiborga ega boʻlgan xalqimizning shon-shuhrati va shaʼniga tamoman mos kelmaydigan voqelik sifatida qarash lozim. Shu sababli mehnat migratsiyasida yurganlarni oʻz yurtiga qaytarishning samarali mexanizmlarini ishlab chiqib, ularni amaliyotga joriy qilish maqsadga muvofiq. Nazrimizda, ushbu strategiyani amalga oshirish juda ogʻir jarayon boʻlib, katta safarbarlikni va albatta uzoq vaqtni talab qiladi.