Корхонанинг айланма маблағлари (2 соат)

R_с.о
О_м= ——— .
М_қув

Бу ерда: R_с.о. - соф оғирлик, у металл деталлар ва машина қисмлари оғирлигининг йиғиндисига тенг, т, кг; М_қув – машинадан асосий фойдаланиш тавсифи бирлигининг миқдори (трактор қуввати - от кучи; автомобилнинг юк кутарувчанлиги - т).

Кимё саноатида айланма фондлардан фойдаланиш кўрсаткичларини ҳисоблаганда ўзига хос хусусиятлар мавжуд. Кимё саноати тармоқларида, (шунингдек моддаларга кимёвий йўл билан ишлов берадиган ишлаб чиқаришларда) кўп ҳолларда “маҳсулот соф оғирлиги” тушунчаси йўқ. Бу тармоқларда кимёвий технология хусусиятлари сабабли кўпинча бошланғич хом ашёлардан ҳеч бири тайёр маҳсулот таркибига ўзининг асл кўринишида кирмайди. Шу сабабли кимёвий жараёнга ёки ишлаб чиқариладиган маҳсулот бирлигига материаллар харажати тасдиқланган технологияга (рецептурага) мувофиқ белгиланади ва назарий деб аталади. Материалларнинг назарий харажатига чиқиндилар ва қайтарилмайдиган йуқотишлар кирмайди.
Кимё саноатида материаллардан фойдаланиш кўрсаткичи бўлиб муайян кимё маҳсулоти бирлигини ишлаб чиқаришга ёки кимёвий жараёнга материаллар назарий харажатининг истеъмол қилинадиган материалларнинг ҳақиқий сарфига нисбати ҳисобланади. Ҳақиқий харажат назарий харажатдан кимёвий жараёнларда вужудга келадиган йўқотишлар катталигига кўпдир. Ҳақиқий ва назарий харажатлар ўртасидаги фарқ қанчалик кам бўлса, у шунчалик тараққий бўлади.
Айланма маблағларни нормалаш Н­_ам қуйидагича ифодаланади:
Н_а.м.=Н_и.ч.з. + Н_т.и.ч. + Н_т.м.
Бу ерда; Н_ичз - ишлаб чиқариш заҳираларини нормалаш;
Н_т.и.ч - тугалланмаган ишлаб чиқаришни нормалаш;
Н_т.м. - тайёр маҳсулот заҳираларини нормалаш.
Саноат корхоналарида айланма маблағлардан самарали фойдаланишни учта асосий кўрсаткич тавсифлайди.
Айланувчанлик коэффициенти улгуржи нархларда маҳсулот сотилиши ҳажмини корхонада айланма маблағларнинг ўртача қолдиғига бўлиш йўли билан аниқланади: