Korxona bilan tanishish. Korxonalarning ichki nazorat bo‘limlari hamda ularning mutaxassislari bilan tanishish. Tahlil va audit ishlarini tashkil qilinishi va manbalar bilan ta’minlanishini o‘rganish

MCHJ «UZSUNGWOO» QK da umumiy moliyaviy natijalar darajasi va dinamikasi tahlili ( gorizontal tahlil)

Ko‘rsatkich	Satr	O‘tgan yildagi o‘xshash davr, ming so‘m	Hisobot davri, ming so‘m	O‘tgan yil ma’lumotlarig a nisbatan hisobot davrida % da
A	1	2	3	4
Sotishdan tushum	010	7478805	10051984	134,41
Sotilgan mahsulot tannarxi	020	6446321	8020464	124,42
Yalpi foyda	030	1032484	2031520	196,76
Davr xarajatlari	040	883701	1144712	129,54
Asosiy faoliyatdan boshqa daromadlar (xarajatlar)	070 090	1391	11072	795,97
Asosiy faoliyatdan foyda	100	150174	897880	597,89
Moliyaviy faoliyat bo‘yicha daromadlar va xarajatlar saldosi	110 - 170	-13900	-10103	72,68
Umumxo‘jalik faoliyatidan foyda	220	136274	887777	651,46
Favqulodda daromadlar va xarajatlar saldosi	230	0	0	-
Soliqlar to‘langunga qadar foyda	240	136274	887777	651,46
Daromad (foyda) solig‘i	250+260	45547	184204	404,43
Sof foyda	270	90727	703573	775,48

11. 
    Debitorlik va kreditorlik qarzlarining tahlili.
    

Debitorlik va kreditorlik qarzi sotib olingan tovar-moddiy qimmat- liklar, xizmatlar va boshqa xo‘jalik operatsiyalari uchun hisob-kitob- larni amalga oshirish jarayonida korxornalar o‘rtasida vujudga keladi. Korxonaning yetkazib beruvchilar va xaridorlar bilan o‘z vaqtida hisoblashishi uning moliyaviy-xo‘jalik faoliyatiga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi.

Debitorlik qarzi korxona aylanmasidan mablag‘larni chiqarish va ulardan boshqa korxonalar foydalanishini anglatadi. Kreditorlik qarzi korxona tomonidan o‘z xo‘jalik aylanmasiga boshqa korxona va tashkilotlarning mablag‘lari jalb qilinishini anglatadi. Debitorlik qarzini boshqarish san’ati uning umumiy miqdorini optimallashtirish va o‘z vaqtida inkassatsiyasini ta’minlashdan iborat.
Debitorlik qarzi va uning joriy aktivlarda ulushi keskin ortishi korxonaning xaridorlarga nisbatan oqibati o‘ylanmagan kredit siyosatidan, sotish hajmi ortganligidan yoki xaridorlarning bir qismi to‘lovga qobil emasligi va bankrotligidan guvohlik beradi. Debitorlik qarzi, bir tomondan, hisoblashishlarni tezlashtirish evaziga, boshqa tomondan – xaridorlarga jo‘natishni qisqartirish evaziga kamayishi mumkin. O‘z navbatida, debitorlik qarzining o‘sishi har doim ham salbiy, kamayishi esa ijobiy baholanavermaydi.
Tahlilda muddati o‘tgan qarzdorlik vujudga kelish sabablarini batafsil o‘rganish zarur. Muddati o‘tgan debitorlik qarzi mavjudligi moliyaviy qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi, chunki korxonada ishlab chiqarish zaxiralarini xarid qilish, mehnat haqi to‘lash va boshqalar uchun moliyaviy resurslar yetishmasligi yuzaga keladi. Bundan tashqari, mablag‘larning debitorlik qarzida “o‘lik pullarga aylanishi” kapital aylanuvchanligi sekinlashishiga olib keladi. Muddati o‘tgan debitorlik qarzi qarzlar qaytarilmasligi va foyda kamayishi riski o‘sganligini ham anglatadi.
Tahlil vazifalari quyidagilardan iborat:

• 
  moliyaviy-hisob-kitob intizomi natijasida yuzaga kelgan qarz- dorlikni aniqlash. Ushbu qarzdorlik miqdori, yuzaga kelish sabablarini aniqlash hamda mavjud kamchiliklarni bartaraf etish va kelgusida bunday xatoliklarga yo‘l qo‘ymaslik chora-tadbirlarini ishlab chiqish zarur;
  
• 
  Amaldagi hisob-kitoblarning ayrim shakllariga xos xususiyatlar tufayli yuzaga keluvchi debitorlik-kreditorlik qarzlari miqdori va dinamikasini aniqlash;
  
• 
  to‘lov intizomini mustahkamlash, yetkazib beruvchilar va xaridorlar bilan o‘z vaqtida hisoblashishlarni amalga oshirish bo‘yicha korxona tomonidan olib borilayotgan chora-tadbirlarni oydinlashtirish.
  

Debitorlik va kreditorlik qarzi tahlili buxgalteriya balansi va ichki hisob ma’lumotlari asosida amalga oshiriladi.

12.