Korxonada byudjetlashtirish tarkibi va tashkil etilishi

ishlab chiqarish byudjeti - sotish rejasini hisobga olgan holda sotish, ishlab chiqarish va inventarizatsiya hajmini sozlash imkonini beradi.

kompaniyaning ish haqi bo'yicha xarajatlari byudjeti - ish haqining to'liq va qat'iy qismlarini hisobga oladi.

biznes xarajatlari byudjeti - bularga marketing xarajatlari, sheriklik to'lovlari, transport va boshqalar kiradi.

boshqaruv xarajatlari byudjeti - bu soliqlar, kommunal xizmatlar, kreditlar bo'yicha foizlar, buxgalteriya hisobini yuritish va hokazolarni o'z ichiga oladi

2. Balans byudjeti. Ushbu byudjet hujjatda hisobot davri uchun aktiv va passivlarning rejalashtirilgan summalarini aks ettiradi.
3. Moliyaviy byudjet. U mumkin bo'lgan mablag' manbalarini va kompaniya ulardan qanday foydalanishni rejalashtirayotganini ko'rsatadi. Shuningdek, u quyidagilarni o'z ichiga oladi:
- investitsiya byudjeti - hujjatda korxona biznesini rivojlantirishga yo’naltiriladi, investitsiyalarni rejalashtiradi. Masalan, yangi uskunalar sotib olish yoki yangi filialni ochish xarajatlarini bildiradi.
- kassa byudjeti – bu hisobot davridagi moliyaviy tushumlarning kutilayotgan kirimi va xarajatlari smetasidir.
Yana byudjetlar qat'iy va moslashuvchan bo'ladi. Birinchi holda, moliyaviy ko'rsatkichlar qayta ko'rib chiqilmaydi (qat'iy ko'rinish byudjetlashtirishning klassik shakli hisoblanadi). Moslashuvchan byudjetlarni esa qayta ko’rib chiqish mumkin.
Noaniqlik sharoitida kompaniyalar o'rta variantni - "aylanuvchi" byudjetlarni qo'llashadi. Ular har chorakda yangilanib boradi. Rejalashtirilgan qiymatlar qayta hisoblab chiqiladi, bu korxonaga iqtisodiyotdagi o'zgarishlarga tezda javob berishga imkon beradi.
Korxonada byudjetlashtirishni qanday boshlash lozim?
Korxonada byudjetlashtirish tizimi bosqichma-bosqich quriladi va bu jarayon byudjetlar shakllanishidan ancha oldin strategik rejalashtirishdan boshlanadi. Shuningdek, korxonaning moliya bo'limini to'g'ri yo'lga qo'yilgan ishi va kompaniyaning barcha bo'limlari uchun aniq belgilangan samaradorlik ko'rsatkichlari byudjetlashtirishni joriy etishning asosiy sharti bo'ladi.
Korxonada byudjet tizimini joriy etishga tayyorgarlik shunday ko'rinadi:
1. Strategiyani ishlab chiqish. Strategik reja uzoq muddatli istiqbolda korxona faoliyatining qiyofasini va maqsadini aniqlash imkonini beradi.
2. Tashkilotning moliyaviy tuzilmasi. Avvalo mazkur tuzilma umuman ishlayaptimi va qanday ishlashini tushunish kerak. Agar u xaotik holatda bo'lsa, uning ishi qayta tashkil qilinishi kerak.
3. Ko'rsatkichlar va hisobot. CFO va bo'limalar uchun ko'rsatkichlarni va ular bo'yicha hisobot qanday tuzilishini aniqlashtish.
4. Byudjet tuzish to'g'risidagi nizom. Byudjet reglamentini tashkil qilish va uni tashkilotning hisob siyosati bilan bog'lash.
5. Korxonada byudjetlashtirishni avtomatlashtirish. Budjetlash tizimi to'g'rilangandan so'ng boshlanadi va nosozliklarsiz ishlaydi.
Byudjetlashtirish tizimining eng muhim jihati u byudjetni tuzishdan oldin hisobga olinishi kerak.
- O'tgan davr uchun ko'rsatkichlarni tahlil qilish. Menejerlar ma'lumotlarni to'playdi va hisob-kitoblar uchun moliya bo'limiga taqdim etadi. Odatda, moliya bo'limi quyidagi ma'lumotlarni doim so'raydi:

• 
  muntazam tahlil qilish uchun olingan daromadlar, jo'natmalar, qarzlar to'g'risidagi ma’lumotlar;
  
• 
  byudjet davri oxirida xarajatlarning asosiy ko’rsatgichlari bo'yicha ma'lumotlar (foyda va zararlar, investitsiyalar, ish haqi fondi) - va boshqa ma'lumotlar.
  

Masalan, moliya bo'limi ishlab chiqarishni kengaytirish yoki yangi asbob-uskunalar sotib olishga investitsiya qilishning maqsadga muvofiqligini hisoblashi kerak. Yo’nalish boshlig’idan ishlash ko'rsatkichlari alohida hujjatda so'ralishi mumkin.

• 
  Ko'rsatkichlarni tanlash. Hisobotlar juda kata hajmli bo'lmasligi uchun rejalashtirilgan ko'rsatkichlar hajmini aniqlash muhimdir.
  
• 
  Operativ rejalashtirish. Birinchidan, yo'nalishlar uchun qisqa muddatli xarajatlar byudjeti tayyorlanadi.
  
• 
  Byudjetlar ijrosini nazorat qilish. Bu yerda moliyaviy rejalarda tasvirlangan aniq ko'rsatkichlar va cheklovlar yordam beradi.
  

Ba'zida bo'limlar o'rtasida rejalarni muvofiqlashtirish bosqichida qiyinchiliklar paydo bo'ladi. Misol uchun, xarid bo'limi mahsulot ta'minoti bo'limidan batafsil rejani so'raydi, lekin uni tezda taqdim eta olmaydi. Muammoni hal qilish uchun har bir bo'lim bilan byudjet turi va hisobot berish muddatlarini kelishib hujjatlarni muvofiqlashtirish kerak.