Kreativ fikrlash
Download 2.58 Mb. Pdf ko'rish
|
Kreativ fikrlash
|
1.3.1. Nazariya
Endi tanqidiy fikrlash uchun zarur bo’lgan nazariy bilimlarni ko’rib chiqamiz. Uni beshta asosiy yo’nalishga ajratish mumkin va ushbu mavzda biz ularning barchasini muhokama qilamiz: 1.1-rasm. Tanqidiy fikrlash uchun zarur bo’lgan nazariy bilimlar yo’nalishlari 2 Tabiiyki, ba’zi mavzular boshqalarga qaraganda qiziqroq bo’ladi. Ammo biz jang san’atlarini yoki fortepianoni o’rganyapmizmi, asosiy texnikalarni o’zlashtirishimiz kerak. Ular zerikarli bo’lishi mumkin, ammo ular so’nggi zamonaviy texnikaning asosini tashkil qiladi. Xuddi shu narsa 2 Mualliflar tomonidan tayyorlangan 16 tanqidiy fikrlashga ham tegishli. Ba’zi nazariyalar va prinsiplar ancha quruq va mavhum bo’lib tuyuladi, lekin shuni ta’kidlab o’tish mumkinki, o’quvchi va talabalar ularni qanday qo’llash mumkinligini tushunganlaridan so’ng, ularning kuchini va kundalik fikrlashga bo’lgan munosabatini qadrlashlari aniq. 1.3.2. Amaliyot Mahoratga ega bo’lish haqida gap ketganda psixologlar 10 yillik qoidani aniqladilar. Hatto iste’dodli shaxslar uchun ham ma’lum bir sohada jahon darajasidagi darajaga erishish uchun taxminan 10 yillik intensiv va tizimli amaliyot talab qilinadi - 10000 soatlik amaliyot. Ushbu qoida sport, musiqa, shaxmat, yozish yoki ilmiy izlanishlar bo’lsin, har qanday tajribaga tegishli bo’lishi kerak. Motsart singari daho ham o’zini ajoyib musiqachi bo’lgan otasining katta bosimi ostida yillar davomida musiqa asboblari bilan shug’ullangan va kichikroq asarlar yozgan. Motsartning bolalik asarlarining aksariyati boshqa bastakorlarning asarlaridan tashkil topgan yoki qisman otasi tomonidan yozilgan deb o’ylagan. Uning 9-sonli fortepiano kontserti ehtimol tanqidchilar tomonidan yuqori baholanadigan eng qadimgi asl asardir. Ammo o’sha vaqtga qadar Motsart 10 yildan ortiq vaqt davomida bastakorlik qilgan. Erta o’qitish yillari va fidoyi ota-onalar jahon miqyosidagi ko’rsatkichlarga erishish uchun ikkita odatiy mavzu. Tiger Voods barcha zamonlarning eng muvaffaqiyatli golfchilaridan biri bo’lgan. Uning otasi Graf unga 9 oyligida o’ynash uchun golf klubini sovg’a qildi. Tiger 18 oyligida golf maydoniga borishni boshladi va 4 yoshida murabbiy yollandi. Graf o’g’lini o’qitishni davom ettirdi va 10 yildan ko’proq vaqt 17 o’tgach, 1991 yilda Tiger AQShning eng yosh o’smirlar havaskorlari chempioniga aylandi. Albatta, barchamizning fikrlash tarzimizni yaxshilash uchun bir xil kuch sarflashimizni kutish haqiqatga to’g’ri kelmasa kerak. Ammo empirik tadqiqotlar shuni anglatadiki, yaxshi fikrlash bepul kelmaydi. Agar biz aqlimizni yaxshilashga jiddiy yondashsak, reja tuzib, ko’p vaqtni mashg’ulotlarga sarflashga tayyor bo’lishimiz kerak. Faqatgina ushbu sohadagi kitoblarni o’qib chiqish yetarli bo’lmaydi. Shuningdek, mashqlarni bajarishingiz va o’z bilimlaringizni kundalik hayotingizda qo’llashingiz kerak. Tanqidiy fikrlash vaqti-vaqti bilan qiladigan narsadan ko’ra, odatiy odat, turmush tarziga aylanishi kerak. Qanday qilib tanqidiy fikrlashni tabiiy odatga aylantiramiz? Mana, sinab ko’rishingiz uchun oddiy va amaliy usul. Biz buni yaxshi fikrlashning to’rtta yo’li deb ataymiz. Usulga rioya qilish uchun biz duch keladigan g’oyalar to’g’risida quyidagi to’rtta asosiy savollarni berishni odat tusiga kiritdik (1.1-jadval). Bu savollar sodda ko’rinishga ega, ammo ular aslida juda kuchli, chunki ular bizning tahlilimizni tashkil qilish uchun yaxshi tuzilishga ega. Misol tariqasida, hayvonlarni iste’mol qilish to’g’ri yoki yo’qligini muhokama qilyapmiz. To’rt yo’lni qanday qo’llashimiz mumkin: Birinchi savol - bu nimani anglatadi? - muhokama qilinayotgan da’voni yanada aniqroq tushunishimiz uchun asosiy tushunchalarni aniqlashtirish kerak. Hayvonlar deganda nimani tushunamiz? Itlar va tovuqlar hayvonlar ekanligi aniq. Ammo baliqlar, hasharotlar, bakteriyalar haqida nima deyish 18 mumkin? Ularni yeyish ham noto’g’ri emasmi? Qayerda chegara belgilaymiz? Agar hayvonlarni iste’mol qilish noto’g’ri bo’lsa, unda bu qanchalik noto’g’ri? Odamlarni o’ldirish kabi yomonmi? Download 2.58 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|