“kriminаlistikа”

Nima  uchun  raqamli  fotografiya  va  videoyozuv  hozirgi  kunda  ham 

“yangilik” hisoblanadi?. Fikrimizcha, buning sabablari quyidagilardir: 

– kriminalistik  va statistik  ma’lumotlarni  yig‘ish (to‘plash), qayta  ishlash  va 

saqlash bo‘yicha yagona metodologiyasi oxirigacha shakllanmagan; 

–  mavjud  ma’lumotlar  bazasi  juda  ko‘plab  me’yoriy-huquqiy  hujjatlar 

asosida, asosan qog‘oz tashuvchilar asosida yuritiladi; 

–  ekspert-kriminalistika  xizmatlarining  quyi  bo‘g‘inlarining  yetarlicha 

kompyuterlashtirilmagan; 

–  turli  darajadagi  va  turli  mintaqalarda  joylashgan  o‘rta  va  quyi  bo‘g‘in 

tizimlarining axborot almashinuv jarayoni kompyuterlashtirilmagan. 

Ushbu,  ekspert-kriminalistik  faoliyatni  ma’lumotlar  bilan  ta’minlashda 

kompyuter  texnologiyalaridan  foydalanishga  oid  muammolarni  bartaraf  etish  bir 

qator  huquqiy  va  tashkiliy-texnik  masalalarni  hal  etish  yordamida  amalga 

oshirilishi  mumkin.  Binobarin,  tergov  va  ekspertlik  faoliyatida,  kerakli  tasvirlarni 

olish va qayta ishlashda raqamli texnologiyalarni qo‘lash uchun  quyidagilar zarur: 

— “raqamli”  fotografiya  va  videoyozuvdan  foydalanish  natijalarinng 

huquqiy maqomini aniqlash; 

— an’anaviy  (oq-qora  va  rangli)  fotografiya  va  videoyozuv  bilan 

noan’anaviy (raqamli) fotografiya va videoyozuvning samaradorligi (vaqtga oid va 

moddiy)ni o‘zaro solishtirish; 

— kriminalistik  fotografiya  va  videoyozuv  uchun  namunali  kompyuter 

vositalarining majmuini ishlab chiqish; 

— ekspert kadrlarni tayyorlashda kompyuter texnologiyalaridan foydalanish 

va amalda qo‘llash ko‘nikmalarini shakllantirishga alohida e’tibor qaratish; 

— ichki ishlar idoralarining,  o‘z ish faoliyatida “raqamli” texnologiyalardan 

samarali  foydalanib  kelayotgan  xizmatlarining  ilg‘or  tajribalarini  keng 

ommalashtirish. 

                                                             

19

 http://www.dissercat.com/content/ispolzovanie-tsifrovoi-fotografii-v- kriminalisticheskikh-ekspertizakh# 

ixzz48dbdT6re 

---

36 

 

Yuqoridagi  vazifalarni  bajarish  maqsadida,  ekspert-kriminalistik  faoliyatda 

kompyuter  texnikasidan  foydalanib  amalga  oshirilishi  mumkin  bo‘lgan  vazifalar 

doirasi 

o‘rganildi. 

Ekspert-kriminalistika 

xizmatlari 

faoliyati 

kompyuter 

texnologiyalaridan foydalanib bajariladigan vazifalarning juda keng qamrovini o‘z 

ichiga oladi. Bu kabi ishlar: 

– kriminalistik hisoblarni yuritish; 

–  kriminalistik  ekspertizalarni  bajarishda  va  rasmiylashtirishda  matn 

muharrirlari bilan ishlash; 

–  kriminalistik  obyektlarni  qayd  etish  va  tadqiq  qilish  (ravshanligini 

o‘zgartirish, yaxshi ko‘rinmaydigan izlar yoki belgilarni aniqlash va h.k.z.); 

–  laboratoriya  metodlari  (zamonaviy  analitik  qurilmalar  IQ-,  UB-, 

xromatomasspektrometr  va  shu  kabilarning  tarkibiy  qismlari)dan  foydalanib 

obyektlarni tadqiq qilish; 

–  hodisa  sodir  bo‘lgan  joyni  ko‘zdan  kechirish  tergov  harakatining  va 

ekspertiza xulosalarining fotojadvallarini tayyorlash

20

. 

Yuqorida  sanab  o‘tilgan  vazifalar  ko‘lami  ekspert-kriminalistik  xizmatlar 

uchun  zarur  kompyuter  vositalarining  zaruriy  ro‘yxatini  aniqlab  beradi.  Zarur 

kompyuter vositalari sifatida esa tegishli dasturiy va texnik (printer, skaner, video- 

va  telekamera,  raqamli  fotokameralar)  bilan  ta’minlangan  zamonaviy  kompyuter 

texnikalari maydonga chiqadi. 

Ekspert-kriminalistika  xizmatlarining  ushbu  faoliyat  sohasi,  ko‘rgazmali 

materiallar olish, moddiy axborotlarni qayd etish, ularni jo‘natish, saqlash va qayta 

ishlash  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  ikki  turdagi  yo‘nalishga  ega:  bu  ekspertizalarni 

o‘tkazish va tergov harakatlarida ishtirok etishdir. 

Agar  kompyuter  texnikasining  rivojlanish  istiqbollarini  tahlil  qilinsa,  yaqin 

vaqtlarda  uni  ichki  ishlar  idoralarining  barcha  faoliyat  sohalariga  tatbiq  etilishini 

kutish  mumkin.  Faoliyatni  bu  darajada  kompyuterlashishi  jarayonida  texnik 

jihozlanish  darajasi  miqdoriy  ko‘rsatkich  sifatida  saqlanib  qolmaydi,  chunki  bu 

                                                             

20

 Колдин В. Я., Поташин Д. П. Информационные основы экспертно–криминалистического анализа // 

Вестник Московского Университета. Сер. 11. Право. – 2007.  

---

37 

 

jarayonda  texnikaning  o‘zining  darajasi  va  imkoniyatlari  ham  muhim  ahamiyat 

kasb etadi. Bu jarayonda  mavjud kompyuter texnikasining zamonaviylashuvi  ham 

asosiy o‘ringa ko‘tariladi. Bu holda esa, ichki ishlar idoralari faoliyatni kompyuter 

texnologiyalari  bilan  qayta  jihozlash  va  ta’minlash  miqdor  ko‘rsatkichlarini  sifat 

ko‘rsatkichlariga quyidagi ikki asosiy yo‘nalishda o‘tishini nazarda tutadi: 

— kompyuter tizimlari majmuini yaratish; 

— kriminalistik  obyektlarni  fotografik  usulda  qayd  etish  va  tadqiq  qilish 

bo‘yicha  maxsus  vazifalarni  bajarish  uchun  maxsus  avtomatlashtirilgan  ish 

joylarini tashkil etish. 

Ta’kidlash  joizki,  O‘zbekiston  Respublikasi  xukumati  va  IIV  rahbariyati 

tomonidan  hozirgi  davrda  ekspert-kriminalistika  xizmatlari  faoliyatiga  kompyuter 

texnikasini  kirib  kelishining  yana  bir  chorasi  joriy  etilgan.  Bu  ekspertiza 

tadqiqotlari  o‘tkazishga  mo‘ljallangan  maxsus  qurilma  (xromatograflar,  mass-

spektrometrlar  va  h.k.z.)larning  majburiy  tarkibiy  qismi  bo‘lgan  kompyuterlardir. 

Hozirgi  kunda  ushbu  qurilmalar  zamonaviy  kompyuterlar  bilan  jihozlangan.  Bu 

kabi  texnik  majmualardan  tegishli  ma’lumotlarni  saqlash  yoki  qayta  ishlash, 

ko‘rgazmali ilovalar tayyorlash maqsadlarida ham foydalanish mumkin. 

Ushbu 

kabi 

ta’minot 

natijasida 

ekspert-kriminalistika 

xizmatlari 

xodimlaridan yangi dasturiy va amaliy tizimlarni alohida o‘rganishni talab etadi. Bu 

ta’mint  natijasida  ekspertlarning  kompyuter  texnikasi  bo‘yicha  nazariy  bilim  va 

amaliy ko‘nikmalari shakllanib bormoqda.  

Ichki  ishlar  idoralarining  kompyuter  texnikasi  bilan  ta’minlaganlik  darajasi 

ko‘rgazmali  ma’lumotlarni  qayd  etish  va  raqamli  qayta  ishlash  uchun  kompyuter 

texnologiyalaridan  foyalanish  bo‘yicha  aniq  obyektiv  va  subyektiv  qoidalar 

tizimini  yaratilishiga  turtki  bo‘ldi.  Undan  tashqari,  kompyuter  texnologiyalari 

sohasidagi  yangi  yutuqlardan  foydalanish,  jinoyatchilikka  qarshi  kurashni  yangi 

yuqori darajaga ko‘tarmoqda.