Ku sh ak ova., Abduvaxqbqv a. Stratigrafiya asoslari 0 ‘quv qo‘llanma Toshkent 2020

Stratigrafiyaning asosiy qoidalari
Vaqt, vaqt ketma-ketligi va geologik hodisalami davrlash 
haqidagi tushunchalar geologiya fanining fundamental asosi hisob- 
lanadi. Geologiyada vaqt muammosi stratigrafiya va geoxronologiya 
usullari yordamida yechiladi.
Stratigrafiya - Yer kesmasini tashkil etuvchi geologik jism lar- 
ning makon va zamondagi munosabatlari haqidagi fandir. Stratig­
rafiyaning o ‘rganish obyekti bo'lib geologik tanalar hisoblanadi. 
Ulami o ‘rganish makondagi birlamchi o ‘zaro munosabatlar va hosil 
bo ‘lishidagi vaqt ketma-ketligini tiklash imkonini yaratadi.
Stratigrafiya o ‘z tadqiqotlarida bir qator tamoyillarga tayanadi.
Birinchi tamoyii (N.Stenon tamoyili) yer po‘sti kesmasida 
geologik tanalar shakllanishidagi ketma-ketlikni belgilaydi va 
ularning munosabatini vaqt toifasiga o ‘tkazadi (yoshroq-qariroq). 
Shu orqali geologik vaqt to ‘g ‘risidagi tushunchaga asos yaratiladi. 
Bir vaqtning o ‘zida bu tamoyii birinchi stratigraflk operatsiyani har 
qanday 
kesmani 
tabaqalashni, 
undagi 
geologik chegaralami 
asoslashni va stratigraflk tabaqalarni ajratishni ta’minlaydi.
A
l-rasm .
I 
-...
4

---

шт/ад/ 'лцущй#-\ 
uatnii^t 
j+ytf tm/N{p 
ЦИ#ЭДДО
ялад>ц***й> 
ШШшфщ 
шшчщцл 
W
^ '/>*$* 
лй* siwftm. 
Ц*т m m
ш WtfVH
imfHufujW щр/и#*,
ЧР*Ч№
1ЫМфХ f 
*%* 
*W#i 
M J* аадюда 
имодиЙтмми 
^mmv«am#u?9
им i
Wt
ДМфгДМЙДО
гми; дшДОу/ад 
vfyWBKaam
mitpi# amu4 
4«k4i 
toqtuxiiSiH
j/pumqi
vrtm to t
Wpatf !V/jW
jw}u( 
#/«*? щшрт,
WHW Щ
&&Щ
, 
tJUtWf№fi
ифш wipm,
Щф*щи$WW 
мцквввЬ*) 
iW мртДОфД
<*щртЫ}&>умм, 
ПЯЦАШ
 Цр*Я#Щ
щмуму**1
UUK1? 1ф#ЦШЛК
иищшуф&ичс,
Mtyj
«*wt»awaw
,1
3
— 
.
------------------ *,
-------— ^
г
' i ? °
. | ! 4
i s ? s
j Я i g 3
ч г «л. 
r | | I 3“l
! 5 5 « S?
, 
2 *. n-o »
5
2
-r
a
sm
. 
P
a
le
o
g
e
n
b
io
st
ra
ti
g
ra
fi
k
u
st
u
n
, 
n
a
n
n
o
p
la
n
q
to
n
q
o
ld
iq
la
ri
b
o
‘y
ic
h
a
.

---

Ikkinchi 
tamoyii 
(T.Geksli 
tamoyili) 
bir-biridan 
uzoq 
joylashgan kesmalardagi paleontologik, litologik va boshqa ko‘plab 
belgilarni aynan ketma-ketligini oshib beradi. T.Geksli tamoyili 
stratigraflk tadqiqotlarning ikkinchi operatsiyasini - kesmalar va 
ularni tashkil etuvchi tabaqalarni (geologik tanalar) taqqoslash 
imkoniyatini ta ’minlaydi.
3-rasm.

---

Uchinchi tamoyii S.V.Meyen tomonidan taklif etilgan b o iib , u 
turli fatsiyadagi yotqiziqlami taqqoslash imkonini beruvchi hodisa- 
laming xronologik o ‘zaro o'rin bosish tamoyili deb nomlangan. 
Turli fauna va flora guruhlari, litologik va paleontologik, geofizik va 
boshqa belgilar birligining o‘zaro o ‘rinbosishi yordamida har qanday 
genezisdagi stratigraflk tabaqalarni, turli iqlimiy mintaqalarni, 
paleobiogeografik viloyatlarni planetar miqyosda ham taqqoslash 
amalga oshiriladi. Stratigrafiyaning bu tamoyili mintaqaviy stratig­
raflk jadvallarni ham o ‘zaro, ham xalqaro stratigraflk jadval bilan 
bog‘lash imkonini beradi.