Курс иши mавзу: Ер полотноси Бажарди

Поезддан тушадиган муваққат юкламалар, доимий йўл юқори қурилмаси таъсири ҳамда кўтарма грунтининг ўзидан тушадиган ер полотноси “танаси”даги зўриқишларни аниқлаш
Зўриқишлар ҳисоби кўтарма грунтлари, кўтарма ва асослар чўкишлари, ўйиқлар асосий майдончаси ва кўтарма асосларининг грунтлари турғунлигини (шишиб чиқишга қаршилик кўрсатиши) аниқлаш учун амалга оширилади. Алоҳида ҳолларда ҳисоб-китоблар кесиклар ва ёнбағирламинг турғунлигини баҳолаш учун асос бўлиб хизмат қилиши мумкин. Шунингдек зўриқишларни ер полотносининг баъзи ҳимоя ва мустаҳкамлаш иншоотларини лойиҳалаштиришда ҳам билиш талаб этилади.
Кўтармалар ер полотноси, шунингдек ўйиқлар асосий майдончаси остидаги грунтнинг юқори қатламлари бугунги кунда юклама остида амалий қайишқоқ ишлашини таъминлайдиган даражага қадар зичлаш талаб этилади. Шунинг учун ер полотноси ва унинг асосида зўриқишни ҳисоб-китоб қилиш учун қайишқоқлик назариясига оид бази масалалар ечимларидан фойдаланиш мумкин. Ер полотноси ёки унинг асосига ҳар қандай ташқи таъсирларни тўғри бурчак ва учбурчак шаклдаги алоҳида полосали юкламалар йиғиндиси кўринишида тасаввур этиш ва шундан кейин ҳар бир элементар юкламадан тушадиган юкламалани жамлаш, бирлаштириш мумкин. Бизнинг ҳолда иккита юкламадан: локомотивдан тушадиган вақтинчалик ва йўлнинг юқори қурилмаси оғирлигидан тушадиган доимий юклама.
Қайишқоқлик назариясидан маълумки, бир текис полосали юкламалар учун (11-расм) «М» нуқтадаги кучланишлар (зўриқишлар) қуйидаги формулага биноан аниқланади:
σ_i=- [β₁ + sin²β₁-β₂- sin²β₂], кПа (20)

Расм 11 Ташқи тўғри бурчакли юкламаларнинг ярим бўшлиққа кўрсатадиган таъсир схемаси
«Минус» белгиси зўриқишлар сиқилувчан эканлигини кўрсатади. β₁ ва β₂ бурчаклар улар юкламани чеклаб турган вертикаллардан бошлаб соат стрелкаси бўйлаб ҳисобланганида мусбат ҳисобланади.
Амалий ҳисоб-китобларда, одатда, юқорида келтирилган тенгламадан эмас, балки ушбу тенглама асосида Р_i=1 учун тузилган J_i қийматлари жадвалларидан фойдаланадилар (9,10-жадв.). Бу ҳолда изланаётган:
σ_i =-J₂·P_i ; J_з = f ( y_i / b_i , J_i / b_i) (21)
бу ерда: J_з- бир текис тақсимланган юкламалар интенсивлиги бирлигига тўғри келадиган кучланиш (зўриқиш) вертикал таркибий қисми улуши;
y_i-тўғри бурчак полосали юкламалар оғирлик марказидан кучланиш (зўриқиш) аниқланадиган нуқтагача бўлган горизонтал бўйича масофа.
Ер полотноси грунтининг ўз оғирлигидан кучланиш (зўриқиш)лар σ_γ ярим бўшлиқда аниқланади:
σ_γ=γ h_i, кПа (22)
бу ерда: γ - грунтнинг солиштирма оғирлиги, кН/м³;
h_i - грунт қатлами қалинлиги, м.
Бизнинг ҳолда, қатламма-қатлам (кўп қатламли массивда) аниқлашда:
σ_γί= - Σγ_и h_i (23)
Шу тарзда, кўтарманинг исталган нуқтасидаги сиқадиган кучланиш (зўриқиш)лар. Қуйидаги формула бўйича аниқланади:
σ_οί=σ_ni+σ_bci+σ_γi (24)
бу ерда: σ_bc–йўлнинг юқори қурилмаси оғирлигидан тушадиган кучланиш (зўриқиш), кПа;
σ_ni-локомотив юкламаларидан тушадиган зўриқишлар, кПа;
σ_γi-кўтарма грунтининг ўз оғирлигидан тушадиган кучланиш (зўриқиш), кПа.
σ_ni ва σ_bci зўриқишлар ҳисоби 9-жадвалда белгилаб берилган. σ_γi зўриқиш­лар ҳисоби кўтарма грунти зичлигини ҳисоб-китоб қилиш жараёнида бажарилади.

Жадвал 9 Ер полотноси жисмидаги σ_bc ва σ_i кучланишлар ҳисоби

Ҳисобий нуқталар	м	Йўл юқори қурилмасидан тушадиган доимий юклар				Локамативдан тушадиган вақтинча юклар
0	0	0	0	1	16	19.36	0	0	1	19.36
1	3	0.65	0	0.731	11.696	11.36	1.11	0	0.509	5.782
2	6	1.3	0	0.454	7.264	11.36	2.22	0	0.278	3.158
3	9	1.96	0	0.313	5.008	11.36	3.33	0	0.194	2.204
4	12	2.61	0	0.235	3.76	10.41	4.44	0	0.147	1.53
5	14.5	3.15	0	0.202	3.232	10.41	5.37	0	0.123	1.28