Курс иши mавзу: Ер полотноси Бажарди

Кўтарма танасини зичлашга ҳисоблаш
Кўтарма индивидуал лойиҳа бўйича тиклашда улар грунтларининг зичлиги белгиланган меъёрларга мувофиқ қабул қилинади. Бироқ, баъзи ҳолларда индивидуал лойиҳалаштириш, айниқса баланд кўтармалар лойиҳаси ёки ортиқча намланган ва шу каби ўзига хос жиҳатли грунтли лойиҳасини ишлаб чиқишда грунтлар зичлиги ҳисоб-китоб бўйича кўтармада амал қилаётган сиқиладиган зўриқишлар функсияси сифатида ҳам қабул қилиниши мумкин. Қуруқ грунтнинг минимал зичлиги талаб қилиниб, p_d, т/м³, у зичланаётган кўтарманинг исталган қатламида қуйидагича аниқланиши мумкин:
ρ_d=
ρ_d =
ρ=ρ_д (1+W)= (1+W)
бу ерда:ρ_s-грунт заррачалари зичлиги, т/м³ ;
ρ - грунтнинг тузилиш зичлиги, т/м³ ;
W - грунтнинг бирлик улушларидаги вазн (оғирлик) намлиги;
е_оi- грунтнинг мазкур нуқтадаги ғоваклилиги ҳисобий коеффитсиенти. Қуйидаги нисбатлар мавжуд:
, ρ_д= ,
бу ерда: g - эркин тушишнинг тезлашиши, м/с²;
γ – грунтнинг солиштирма оғирлиги, кН/м³;
γ_d-қуруқ грунтнинг солиштирма оғирлиги, кН/м³;
γ_с – грунтнинг солиштирма оғирлиги, кН/м³.
Кўтарма грунтининг қаватма-қават зичлигини ҳисоблаб аниқлашда дастлаб кўтарма грунтининг ўз оғирлигидан тушадиган, грунт солиштирма оғирлигига боғлиқ бўлган зўриқишлар аниқлаб топилади:
γ_i= , (25)
γ_i=
е_оi ва γ_i ҳисобий қийматлари зичлаштириш ва зичликни назорат қилишни соддалиги ва қулайлиги учун зичлаштирилаётган кўтарма қатламини бутун эни бўйича бир хил деб олинади. е_оi ҳисобий қийматлари грунтнинг компрессион эгри чизиғига кўра тахминан топилади (12-расм):
е_оi = e_аni - к_е (∆ е_аi - ∆ е_оi) (26)
е_оi =0,736–1,5·(0,114- 0,102)=0,718
бу ерда: e_аni -кўтарманинг мазкур нуқтасидаги доимий босимдан тушадиган юклама грунт σ_аи ва грунтнинг ғоваклилик коеффитсиенти. Бунда
σ_аi=σ_всi +σ_γi , кПа (27)
Δе_а-σ=σ_аi бўлганида юклама олинишидаги юкламалар ординаталари орасидаги фарқ;
к_е - вақтинчалик юкламаларнинг кўп марталиги, давомийлиги ва қўйилиш усулини ҳисобга олган коеффитсиент, к_е=1,1-1,6.Лойиҳада к_е=1,5 қабул қилинди.
е_оi ва γ_i ни аниқлашда уламинг кўтарма грунтлари вақтинчалик поезд юкламалари таъсири остида деярли қайишқоқ босқичда (муайян яқинлаштириш билан) ишлайдиган қийматлари топилади.
Талаб этилган зичликнинг ҳисоб-китобини ер полотносининг ўқи бўйлаб амал қиладиган, яъни авалроқ зўриқишлар аниқланган жойлардаги зўриқишлар бўйича амалга оширамиз. Ҳисоб-китоб жадвал 10 да бажарилган.
Жадвал 10 Кўтарма жисмидаги грунт талаб этилган солиштирма огирлиги (зичлиги)нинг ҳисоби

Ҳисобий нуқталар
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
0	16	0	16	0.736	0.114	19.36	35.36	0.102	0.718	14.787
1	11.696	44.361	56.057	0.705	0.094	5.782	61.839	0.091	0.701	14.935
2	7.264	89.61	96.874	0.674	0.074	3.158	100.032	0.072	0.671	15.203
3	5.008	136.827	141.835	0.653	0.061	2.204	144.039	0.060	0.652	15.378
4	3.76	184.536	188.296	0.631	0.049	1.53	189.826	0.048	0.630	15.586
5	3.232	225.997	229.229	0.617	0.041	1.28	230.509	0.04	0.616	16.103

Расм 12 Кўтарма ва асос грунтларининг компрессион егри чизиқлари
Кўтарма турғунлиги бўйича ҳисоб-китобларни бажариш учун кўтарма танаси грунтининг ғоваклилиги солиштирма оғирлигининг ўртача қийматини билиш зарур.
, кН/м³
,
бу ерда: H_н - кўтарма баландлиги, м; H_н=14,5 м; е_оо, е_о1, е_оп-1- кўтарма грунтининг ҳар бир ҳисобий қатлами юқори сатҳининг грунт ғоваклилиги; (жадвал 10 га қар.).
Зўриқишлар юкламаларининг, кўтарма грунти солиштирма оғирлиги ва ғоваклилигини кўргазмали таҳлил қилиш учун 9 ва 10-жадвал маълумотлари асосида ушбу тавсиф эпюралари қурилган (13-расм).

Расм 13 Зўриқишлар юкламаларининг эпюраси


Қайирли баланд кўтарма кесиги турғунлигининг графоаналитик
ҳисоби
Қайирли кўтармалар мураккаб табиий ва эксплуататсия шароитларида ишлайдиган муҳандислик иншоотлари ҳисобланиб, бу кучлар қаторига сув тошқини, сейсмик кучлар, ўтаётган поездларнинг динамик таъсири киради. Шу сабабли қайирли кўтармалар турғунлигига сув тошқинлари ва динамик ҳолатининг таъсири уларнинг эҳтимолий оқибатларини тўғри баҳолаш ва уларнинг турғунлигини таъминлаш учун чоралар қўллашда катта ўрин тутади. Темир йўл ер полотносидан фойдаланиш тажрибаси кўрсатишича, унинг турғунлиги кўп жиҳатдан уни ташкил қилган грунтлар зичлиги ва намлигига боғлиқ бўлади.
Кўтармаларни сув босишини келтириб чиқарадиган омиллар икки турга ажратиш мумкин:

1. 
   гидрогеологик - сув тошқинлари гидрографлари (сувнинг максимал дара- жалари, сув тошқини пасайиш вақтлари), кўтарма кесикларига гидростатик босим;
   
2. 
   гидрогеологик - кўтарма танасидаги сувнинг капилляр кўтарилиши, филтратсион босим.
   

Филтратсион ва гидростатик босимлар кўтарма турғунлигига таъсир кўрсатади. Динамик ҳолатда кўтарма ўз турғунлигини анча пасайтиради.