Kurs ishi mavzu: “ingliz tili darslarida insonlarning mehnat faoliyatini o'rgatish ishlanma loyihasi”

I BOB. INGLIZ TILI DARSLARIDA INSONLARNING MEHNAT FAOLIYATI.
1.1 Ingliz tili darslarida xalq o‘yinlari bag‘rikenglik tarbiyasi vositasi sifatida
Ingliz tili darslarida xalq o‘yinlari bag‘rikenglik tarbiyasi vositasi sifatida, YUNESKO Bosh konferensiyasining yigirma sakkizinchi sessiyasida Birlashgan Millatlar Tashkiloti aʼzolari tomonidan qabul qilingan deklaratsiyada eʼlon qilingan bagʻrikenglik tamoyillari oʻtgan yillar davomida ham oʻz ahamiyatini yoʻqotmagan Qurolli to‘qnashuvlar, ekstremizm avj olishlari zamonaviy ko‘p madaniyatli jamiyat xalqlar uchun, etnik, diniy va til guruhlari o‘rtasidagi hamjihatlikka, o‘zaro tushunishga doimiy tahdiddir. Turli tillardagi "bag‘rikenglik" so‘zining etimologiyasini taqqoslash shuni ko‘rsatadiki, bu tushunchaning umumiy tushunchasi inson zotini yagona va o‘zaro bog‘liq holda qabul qilishdir. Tolerantlik fuqarolik jamiyatining normal faoliyat yuritishi mexanizmi va insoniyatning omon qolishi sharti sifatida xizmat qiladi. Tolerant ongni shakllantirish imperativ bo‘lishi kerak: axloqiy qadriyatlar, etnik dunyoqarashning o‘ziga xos xususiyatlari, boshqa xalqning madaniyati bilan tanishish.
Shaxsni shakllantirish va ijtimoiylashtirish, to‘plangan tajriba, bilim, qadriyatlar va me’yorlarni yangi avlodlarga o‘tkazish uchun yaratilgan davlat instituti sifatida ta’lim zo‘ravonlik va begonalashuvga qarshi kurashishda alohida rol o‘ynaydi. Gap o‘quv materiallari mazmuniga “boshqa madaniyatlarni idrok etishga ochiq, inson qadr-qimmati va individualligini hurmat qilishga, nizolarning oldini olishga yoki ularni tinch yo‘l bilan hal qilishga qodir bo‘lgan fuqarolarni tarbiyalashga qaratilgan materiallarni kiritish zarurligi haqida bormoqda. Chet tillarini o‘qitish maqsadining jihatlaridan biri bu madaniyatlararo kompetentsiyani shakllantirish, ya’ni madaniyatlar muloqoti doirasida o‘zini anglash qobiliyatidir. Chet tilini o‘rganish orqali talabalar nafaqat leksik va grammatik materialni, balki dunyoning o‘zlarining rasmiga qarama-qarshi bo‘lgan boshqa til jamiyati ongining tasvirini ham o‘rganadilar. Madaniyatlararo ta'lim doirasida turli xalqlarning ijtimoiy-madaniy tajribasini solishtirish va bu bilimlarni real muloqot sharoitida qo‘llash qobiliyati shakllanadi. Talabalar boshqa madaniyatga qo‘shilish orqali o‘z ona madaniyatini chuqurroq tushunadilar, “ma’lum bir etnik guruhga, yashash joyiga va umuman davlatga mansubligini” anglaydilar. Statistikaga ko‘ra, zamonaviy jamiyat ko‘p madaniyatli. 2010 yilgi aholini ro‘yxatga olish natijalariga ko‘ra, Tatariston Rossiyadagi eng ko‘p millatli hududlardan biri hisoblanadi. Respublika hududida 173 dan ortiq millat vakillari istiqomat qiladi. Haqiqat shundaki, darsda o‘rtacha 5 dan ortiq etnik madaniyat vakillari bor. Chet tili o‘qituvchisi uchun bu talabalarning o‘quv va kognitiv faoliyatini o‘rganilayotgan til mamlakatining lingvomadaniy chegaralari bilan cheklamaslik uchun sababdir. Ikki tillilik kontekstida madaniyatlararo kompetentsiya ikkidan ortiq til va madaniyatlar asosida shakllanadi. Ikkinchi tilni o‘rganayotgan o‘quvchilarning milliy milliy madaniyatiga munosib e’tibor qaratgan o‘qituvchi, bir tomondan, madaniyatlararo muloqot qilish qobiliyatini shakllantirsa, ikkinchi tomondan, bag‘rikenglik ruhida tarbiyalashga yordam beradi. Boshqa madaniyatning qadriyat yo‘nalishlarini o‘rgatish, uning o‘ziga xosligini ochib berish orqali o‘qituvchi etnotolerant ongni, voqelikning boshqa qiyofasiga hurmatni shakllantiradi. Tolerantlik tarbiyasining mazmuni hududning milliy tarkibi haqidagi bilimlarni, xalqlarning madaniyati va an’analari haqidagi bilimlarni, ko‘p madaniyatli jamiyatda bag‘rikenglik xulq-atvori ko‘nikma va malakalarini o‘z ichiga oladi.
Chet tillarni o‘qitishning boshlang‘ich bosqichidagi etnopedagogik vositalardan biri xalq o‘yinlaridir. O'yin shaxsning dunyoqarashini shakllantirishning samarali omili deb ataladi. Chet tili darslarida ijtimoiy-madaniy, kommunikativ funktsiyalarni bajarish, o‘yin texnologiyalari faol qo‘llaniladi. Xalq o‘yinlari ma'lum bir etnik-lingvistik jamiyat madaniyatining manbai bo‘lib, millatlararo muloqot vositasi sifatida ishlaydi. Milliy o‘yinlar xalqaro, umuminsoniydir. Turli xalqlar o‘yinlarining umumiy xususiyati ularning ijtimoiy tabiatidir. O'yinlarni taqqoslab, siz shunga o‘xshash uchastkalar va qoidalarni topishingiz mumkin. Darslarda o‘yin texnologiyalaridan foydalanishning bir qator shartlari ko‘rib chiqiladi:
a) o‘yinning darsning ta'lim maqsadlariga muvofiqligi;
b) ma'lum yoshdagi talabalar uchun foydalanish imkoniyati;
v) sinfda o‘yinlardan foydalanishda moderatsiya.
Aksariyat xalq oʻyinlari ommaviy, harakatchan, ochiq maydondagi oʻyinlar deb tasniflanganligi sababli, ularni darsdan tashqari mashgʻulotlarda, “Ochiq havoda ingliz tili darslari” deb nomlangan oʻquv-tarbiyaviy sinfdan tashqari mashgʻulotlarda qoʻllash maqsadga muvofiqdir. O‘yinlar quyidagi mezonlar bo‘yicha tanlangan:
1) mintaqaning etnik xilma-xilligini hisobga olgan holda;
2) kommunikativ yo‘nalish;
3) boshlang‘ich maktabda chet tillarini o‘qitish dasturining predmetiga muvofiqligi. Kompleks O‘zbekiston Respublikasida yashovchi xalqlarning o‘yinlaridan iborat edi. Bunga tatar, rus, chuvash, oʻzbek, udmurt, arman xalq oʻyinlari kiradi. Tanlangan o‘yinlarning didaktik maqsadi - nutq ko‘nikmalarini takomillashtirish, ingliz tili faniga kognitiv qiziqishni rag‘batlantirish. Umuman olganda, xalq o‘yinlarida og‘zaki matn kam. Biroq, mavjud repertuarda chet tillarini o‘qitishning dastlabki bosqichida o‘rganish uchun majburiy bo‘lgan bunday nutq namunalari, odob-axloq dialoglari mavjud.
Masalan, boshlang‘ich sinflarda o‘quvchilar “Tanish” mavzusidagi nutqiy klişelarni o‘zlashtirishlari kerak, grammatik aylanma egalik munosabatlarini hozirgi zamonda, modal fe’llarda (mumkin - qodir, qodir) ifodalashi kerak. har xil turdagi savollarda tasdiqlovchi va inkor gaplar; 1 dan 12 gacha bo‘lgan asosiy raqamlarni, nominativ va ob'ekt holatlarida shaxs olmoshlarini bilish. Xalq o‘yinlarining til mazmuni kichik o‘quvchining kommunikativ ehtiyojlariga mos keladi. Tanlangan o‘yinlarni hayvonlar, o‘simliklar, raqamlar, ranglar, shakllar kabi mavzularga ko‘ra tasniflash mumkin. Mana shunday o‘yinlarga misollar.