Kurs ishi mavzu: Turlarni almashtirish operatorlari. Toshkent-2023

Re`eat operatorining yozilish formasi quyidagicha bo`ladi:


re`eat S1; S2; ... SN until B;

bu yerda re`eat (takrorlamoq), until ( gacha) - xizmatchi so`zlar;

S1, S2, ..., SN lar esa tsikl tanasini tashkil etuvchi operatorlar;
B - tsikldan chiqish sharti (mantiqiy ifoda).

Operatorning ishlash printsipi juda sodda, yahni tsiklning tanasi B mantiqiy ifoda rost qiymatli natija bermaguncha takror - takror hisoblanaveradi. Misol sifatida, yana yuqoridagi yig`indi hisoblash misolini olaylik.

program Sum2;
var i, n: Byte;
S: real;
begin
readln(n);
S: =0; i:=1;
re`eat
S:= S+1_i;
i:=i+1;
until i>n;
writeln (S)
end.

Ayrim takrorlanish jarayonlarida tsikldan chiqish shartini ifodalovchi mantiqiy ifoda hech qachon True (rost) qiymatga erishmasligi mumkin. Bu xolda programmaning takrorlash qismi cheksiz marta qaytadan hisoblanishi mumkin, yahni dasturchilar tili bilan aytganda «programma osilib qoladi» shuning uchun, operatordagi shartni tanlashda ehtiborli bo`lish lozim.

Ehtiboringizga yahna bir, ismni qidirib topish programmasini xavola qilamiz:


program ism;
Var
a,b:String[20];
Begin
a:=`Jamshid`;
Re`eat
Writeln(`Tanlagan ismingizni kiriting`);
Readln(B);
if a<>b Then writeln(`Notugri`) else writeln(`Yashang tugri topdingiz`);
Until A=B;
End.


3. While takrorlash operatori

Ahamiyat bergan bo`lsangiz, re`eat operatorida tsiklning tana qismi kamida bir marta hisoblanadi. Lekin, ayrim paytlarda, shu bir marta hisoblash ham yechilayotgan masalaning mohiyatini buzib yuborishi mumkin. Bunday hollarda, quyidagi formada yoziluvchi while tsikl operatoridan foydalanish maqsadga muvofiqdir:

while B do S;

bu yerda while (hozircha), do (bajarmoq) - xizmatchi so`zlari;

B - tsikldan chiqishni ifodalovchi mantiqiy ifoda;
S - tsiklning tanasini tashkil etuvchi operator.
Bu operatorda oldin V sharti tekshiriladi, agar u false (yolg`on) qiymatli natijaga erishsagina tsikl o`z ishini tugatadi, aks holda tsiklni tana qismi qayta - qayta hisoblanaveradi.
While operatoriga misol sifatida, yana yuqorida berilgan yig`indi hisoblash misolini ko`rib chiqaylik:


program sum3;
var i, n: byte;
S: real;
begin
readln(n);
i:=1; S:= 0;
while i<=n do
begin
S:= S + 1_i;
i:= i+1;
end;
writeln (S)
end.

4. Bo`sh operator

Bu operator o`zidan keyingi operatorni aniqlab beradi xolos. Operatorlar ketma-ketligi orasida boshqa operatorlardan ";" belgisi bilan ajratilib turiladi. Bundan tashqari, bo`sh operator metka bilan jixozlangan ham bo`lishi mumkin.
Misol:

1.