Kurs ishi mavzusining dolzarbligi

Mavzuning o’rganilish darajasi. XI – XV asrlarda Gʻarbiy Yevropa mamlakatlarining xalqaro munosabatlarini oʻrganishda Oliy ta’lim muassasalari, nufuzli xorijiy adabiyotlar, xalqaro nashriyotlar, Amerika hamda Yevropa mamlakatlarining nufuzli hamda e’tiborga molik tarixiy adabiyotlari hamda nashriyotlari tomonidan tavfsiya qilingan adabiyotlardan foydalangan holda Gʻarbiy Yevropada yuz bergan siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlar hamda ularning xalqaro munosabatlar hamda diplomatiyaga koʻrsatgan ta’sirini chuqur oʻrganish.
Kurs ishining manbaviy asoslari: Oliy ta’lim muassasalari, akademik litseylarda amalda qoʻllanilayotgan darsliklar, tarix faniga oid tarixiy asarlar, shuningdek xorijiy nufuzli nashriyotlarning elektron sahifalari, enskliopediylar, xorijiy tadqiqotchilarning asarlari va maqolalari
Kurs ishi obyekti va predmeti: Kurs ishining obyekti hamda predmeti sifatida XI – XV asrlarda Gʻarbiy Yevropada yuz bergan xalqaro munosabatlar fonida yuz bergan siysiy madaniy, iqtisodiy-ijtimoiy jarayonlarga aloqador boʻlgan har qanday jarayonlar, tuzumlar, boshqaruv shakli, islohotlar asos qilib olinadi.
I.BOB. Salib yurishlari va uning diplomatik munosabatlarga ta’siri
1.1. Salib yurishlari hamda uning vujudga kelish sabablari
To‘qqiz yuz yil muqaddam Yevropa xristianlari musulmon dunyosiga qarshi bir qator muqaddas urushlar yoki Salib yurishlarini olib borib, ikkala din uchun ham muqaddas bo‘lgan hudud - Muqaddas zamin(Quddus) ustidan hukmronlik qilish uchun kurashdilar. Bu qonli kurash ikki asrdan ortiq davom etib, islom va G‘arb tarixini qayta shakllantirdi. Ushbu harbiy yurishlar davomida yuz minglab salibchilar ma'lum dunyo bo‘ylab sayohat qilib, hozirgi muqaddas Quddus shahriga to‘g‘ri keladigan alohida hududni zabt etishdi va keyin himoya qilishdi. Ularga Angliyaning jangchi qiroli Richard Sheryurak(Richard Lionheart) va Fransiyaning avliyo monarxi Lyudovik IX kabi mashhur Yevropa qirollari boshchilik qilib, mashaqqatli qamallarda va dahshatli janglarda qatnashgan; yam-yashil o‘rmonlar va qurg‘oqchil cho‘llardan o‘tib, ochlik va kasalliklarga chidab, Vizantiyaning afsonaviy imperatorlari bilan uchrashish va Tampilyerlar ritsarlari yonida yurishgacha. O‘lganlar shahidlar deb hisoblanar edi, tirik qolganlar esa, janglar bo‘roni va ziyorat sinovlari tufayli ularning ruhlari gunohdan tozalanganiga ishonishgan³.
Ushbu Yurishlar Gʻarbiy Yevropa olamini shu qadar katta kuch bilan harakatlantirdiki, umummiqiyosda din mafkurasi ostida, keng miqiyosdagi katta koʻlamli harbiy harakatlar amalga oshirilgan edi. Hamda bu yurishlar diplomatik munosabatlar tizimida keskin burilish yasadi.
Salib yurishlarining boshlanishi Islomni olamini harakatga undadi, jihod (muqaddas urush) ishiga fidoyilikni qayta uyg‘otdi. Suriya, Misr va Iroq musulmonlari shafqatsiz nasroniy dushmanlarni Muqaddas zamindan quvib chiqarish uchun kurashdilar. Yillar to‘qnashuvi muqarrar ravishda ko‘proq tanishuvni keltirib chiqardi, hattoki ba’zida sulh va savdo orqali o‘zaro hurmat va tinch aloqalar paydo bo'ldi. Ammo o‘nlab yillar o‘tishi bilan to‘qnashuvlar olovi yondi va oqim asta-sekin Islom foydasiga aylandi. Garchi nasroniylarning g‘alabasi orzusi saqlanib qolgan bo‘lsa-da, musulmon dunyosi g‘alaba qozondi va Quddus va Yaqin Sharqning abadiy egallashini ta’minladi.
Asrlar davomida salib yurishlari hayratlanarli darajada xilma-xil talqinlarga duchor bo‘ldi: diniy e’tiqodning ahmoqligi va inson tabiatining tuban vahshiyligi isboti sifatida ko‘rsatilgan yoki nasroniy ritsarligi va sivilizatsiyalashgan mustamlakachilikning ulug‘vor ifodasi sifatida ilgari surilgan. Ular Yevropa tarixidagi qorong‘u epizod sifatida taqdim etilgan - ochko‘z, g‘arbiy vahshiylarning qo‘pol to‘dalari islomning madaniyatli, begunoh insonlariga qarshi asossiz, o‘zboshimchalik bilan hujumlar boshlaganida - yoki musulmonlar tajovuzkorligidan kelib chiqqan adolatli urushlar sifatida himoyalangan va xristian hududini qaytarib olish uchun sudlangan⁴.
Salib yurishlari nafaqat o‘rta asrlar Yevropa tarixining, balki jahon tarixining eng ajralmas voqealaridan biri sifatida tarixda qolgan. Unda butun bir davr madaniyati, davlatlarning ijtimoiy-iqtisodiy, hayoti va harbiy holati kabi ma’lumotlar aks etgan. Salib yurishlari zamonaviy kuzatuvchilar uchun oddiy holatdek tuyuladi: xoh quvongan, xoh hayratda qolgan, xoh dahshatga tushishlari tabiiy hol albatta. Ammo bu urushning dahshatini o‘sha davrda yashagan insonlargina his qilgan desak mubolag‘a bo‘lmaydi.
Salib yurishlari o‘zi qanday yurish edi?
O‘rta asr Salib yurishlari ham so‘nggi voqealar va uzoq o‘tmish oʻrtasidagi zaif aloqalarni oʻrnatish orqali ham, tarixiy parallelizmning shubhali amaliyoti orqali ham zamonaviy dunyoning ko‘zgusi sifatida ishlatilgan. Shunday qilib, XIX asr davomida fransuzlar va inglizlar salib yurishlari xotirasini oʻzlarining imperiya merosini tasdiqlash uchun oʻzlashtirdilar; yigirmanchi va yigirma birinchi asrlarda musulmon dunyosining baʼzi qatlamlarida zamonaviy siyosiy va diniy kurashlarni toʻqqiz asr oldin guvohi boʻlgan muqaddas urushlar bilan tenglashtirish tendentsiyasi kuchayganiga guvoh boʻldi.
Muqaddas zamin uchun urushning kelib chiqishi va sabablari bilan bog‘liq masalalar fundamental ahamiyatga ega. Qanday qilib dunyoning eng yirik dini Xudo nomidan zo‘ravonlikni targ‘ib qilib, o‘z izdoshlarini o‘z e’tiqodlari uchun kurashishi jannat eshiklarini ochishiga ishontirishdi? Nega minglab nasroniylar va musulmonlar qattiq azob-uqubat va hatto o‘limga duchor bo‘lishlarini yaxshi bilgan holda salib yurishlari va jihodga chaqiruviga javob berishdi? Shuningdek, XI asrning oxirida boshlangan Birinchi salib yurishi nasroniylarning tajovuzkorligi harakati bo‘lganmi va keyingi ikki yuz yil davomida Yaqin Sharqda diniy zo'ravonlik davri nimaga davom etganini koʻrib chiqish zarur.
Ushbu muqaddas urushlarning natijalari va ta’siri bir xil darajada muhimdir. Salib yurishlari davri muqarrar “sivilizatsiyalar to'qnashuvi”ning mahsuli bo'lgan noaniq kelishmovchiliklar davrimi yoki xristian olami va islom o'rtasida birgalikda yashash va konstruktiv madaniyatlararo aloqani ochib bergan davrmi?
Rim papasi Urban II ning Fransiyaga kelishida Vizantiya imperatori Aleksey I ning ham ta’siri katta edi. Papaning va’zlari va imperatorning qattiq kun tartibiga asoslangan harbiylari bo‘lajak yurishlar uchun tayanch vazifasini o‘tashi kerak edi.
Rim papasi Urban II 1095-yilning iyulida Fransiyaga keladi va 1096-yil sentyabrigacha bo‘lgan vaqtini vatani Fransiyada o‘tkazdi. U o‘z vataniga birinchi navbatda cherkov islohotini o‘tkazish uchun qaytgan edi. U mamlakat bo‘ylab harakatlanar ekan, nufuzli shaxslar bilan uchrashdi. Rim papasi o‘z maqsadlarini kuchli va qayta-qayta bayon qildi: turklarni quvib chiqarish va shu bilan sharqdagi nasroniy aholini hamda Quddus shahrini ham ozod qilish⁵. Qaysidir ma’noda Urbanning Klermon Kengashidan oldin va undan keyin qilgan murojaatlari juda noaniq bo‘lganligi javobning kuchliligini tushuntirishga yordam beradi. Quddusga qurolli ziyoratga qo‘shilish harbiy kampaniyaning rejasi emas, balki imon masalasi sifatida taqdim etildi. Ishtirok etish uchun to‘plangan ritsarlar Xudoning ishini bajarishga yoki ko'p hollarda gunohlari uchun tavba qilishga ishtiyoq bilan harakat qilishgan. Ammo logistikani bir chetga surib qo‘yishning kuchli siyosiy sababi ham bor edi: bu bilan Konstantinopolda imperator shug‘ullanishi kerak edi. Aleksey I turklarga qarshi harbiy ekpetidsiyani rejalashtirishi va amaliy jihatdan shug‘ullanishi kerak edi⁶. U kelganidan ko‘p o‘tmay kelganligi haqida Le Puy yepiskopi Monteillik Adhemar xabar topganligi va u bilan gaplashanligi haqida ma’lumotlar uchraydi. Adhemar bilan birga uning armiyadagi vakili va Tuluza gafi Sent Gilli Raymond ham bu uchrashuvda ishtirok etgan bo‘lishi kerak dagan tahminlar mavjud. Urban II shuningdek, Burgundiyalik Eudes va kuchli Lion arxiyepiskopi Xyu bilan janubiy Fransiya bo‘ylab sayohat paytida uchrashdi. Uning shimolga qilgan safarida Valens, Sen-Jil va Nimes kabi shaharlarga tashrif buyurdi.
1095-yilning 27-noyabrida Urban II Klermon shahrida katta, ammo asosan ruhoniylar ishtirok etgan yig‘ilishda Yevropaning o‘rta asrlar tarixidagi eng mashhur nutqlaridan birini so‘zladi. Papa Urban II cherkov minbaridan turib: “Aziz birodarlar, men Urban, oliy pontifik va butun dunyo bo'ylab Xudoning ruxsati bilan shu kunlarda keldim. Sizlarga, bu hududlardagi Xudoning xizmatkorlariga, ilohiy pand-nasihat uchun xabarchi sifatida zudlik bilan zarurat tug‘iladi⁷”. Rim papasi harbiy tajribaga ega bo‘lgan odamlarni minglab chaqirimlar yo‘lni bosib o‘tishga chaqirmoqchi bo‘lib, keskin qurollanishga chaqirmoqchi edi. Nutq xabardor qilish va qo‘zg‘atish, nasihat qilish va g‘azablantirish uchun mo‘ljallangan edi; misli ko‘rilmagan miqyosdagi reaksiyani va to‘rt yildan kamroq vaqt o‘tgach, g‘arbiy ritsarlar Iso Masih xochga mixlangan shahar devorlari yonida, Xudo nomi bilan Quddusni egallashga qaror qilishdi. Papaning Klermondagi nutqidan ta’sirlangan Muqaddas shaharni ozod qilishga ahd qilgan aholi to‘rt tomondan uylarini tashlab yig‘ila boshlashdi. Shuningdek papa musulmonlarni “begona xalq va Xudo rad tgan xalq⁸” deya ta’riflab, ularni nasroniylarga tegishli bo‘lgan yerlarga bostirib kirganlikda, mahalliy aholini talaganlikda va yerlarni xarobaga aylantirganlikda ham ayblar edi. Uning nazdida Quddus va unga tutash bo‘lgan hududlar aholisi shafqatsizlarcha o‘ldirilgan, qolganlari esa asrlikka olib ketilgan edi. Rim papasi Sharqda “forslar”(turklarni nazarda tutgan) tomonidan sodir etilayotgan vahshiyliklarni tasvirlab berdi. “Ular qurbongohlarni o‘zlarining iflosliklari bilan bulg‘aganlaridan keyin uloqtiradilar...qurbongohlarda yoki suv idishlarida qon... Ular ba’zilarini chinakam og‘riqli o‘limga olib kelmoqchi bo‘lganlarida, kindiklarini teshadilar, ichaklarining uchini tortib olishadi, ularni xodaga bog‘laydilr va butun ichaklari tashqariga chiqquncha, jonsiz yerga yiqiladilar. Ular qoziqqa bog‘langan boshqalarga o‘q otadilar...⁹”
Urban II nng Klermonda aytgan so‘zlari haqidagi turli rivoyatlar Rim papasining nutqi notiqlik san’atining durdonaligi, uning nasihatlari puxta o‘ylanganganligi, “turk zulmi”ning dahshatli namunalari mukammal tanlanganligiga shubha qoldirmaydi. U qo‘liga qurol olganlarni kutayotgan mukofotlrni ham tasvirlab berdi: “Kim Sharqqa sayohat qiladigan bo‘lsa, baraka topadi ”. Hammani bu taklifni qabul ilishga undadi. Firibgarlar va o‘g‘rilar "Masihning askarlari" bo‘lishga da’vat etilgan bo‘lsa, ilgari o‘z birodarlari va qarindoshlariga qarshi kurashganlarga endi kuchlarni birlashtirib, vahshiylarga qarshi qonuniy kurashish kerakligi aytilgan. Pul yoki shon-shuhrat uchun emas, balki sadoqatidan ilhomlanib, sayohatga chiqsa, barcha gunohlari kechiriladi. Bu, bir kuzatuvchining so'zlariga ko'ra, “najotga erishishning yangi yo‘li” edi.
“Deus vult! Deus vult!” — Xudo xohlasa! Xudo xohlasa! Xudo xohlasa! Olomon Papaning keyingi gaplarini eshitish uchun diqqat bilan tinglashdi. “Bu urushda siz uchun urush faryodi bo‘lsin, chunki bu Xudodan kelgan dushmanga hujum qilish uchun yig‘ilganingizda, Xudo yuborgan bu hayqiriq hammaning faryodi bo‘ladi”,- deya qo‘shib qo‘ydi Urban II.
Urban o‘z tinglovchilaridan harakat qilishni iltimos qildi: “Shunday ekan, orangizdagi barcha nizolar to‘xtasin, janjallar jim bo‘lsin, janglar tugasin va barcha kelishmovchiliklar to‘qnashuvi barham topsin. Muqaddas qabristonga boradigan yo‘lga boring va u yerni yovuz irqdan qutqaring¹⁰.” Buni qilishga tayyor bo‘lganlarga, kiyimlariga shoyi, oltin yoki oddiyroq materiallardan Xoch tasvirini to‘qish buyurildi.
Papaning nutqini eshitganlar tayyorgarlikni boshlash uchun uylariga qytib ketishdi. Din peshvolari esa ushbu “xushxabar”ni boshlarga ham yetkazish uchun tarqalib ketishdi.
Rim papasi ishini tugatgandan so‘ng, yuqori zodagon odam bo‘lgan Le Puy yepiskopi tabassum bilan va tizzasini bukkan holda Urbanning yoniga bordi va sayohat qilish uchun ruxsat va marhamatini so‘radi. Rim papasi Flandriyaning dindorlariga ko‘p o‘tmay, u “o‘z o‘rniga sayohat va mehnat rahbari, bizning eng aziz o‘g‘limiz, Le Puy yepiskopi Adhemarni tayinladi¹¹” deb yozganida, Le Puyning ahamiyati naqadar katta ekanligi ta’kidlangan.
Papa bu ekspeditsiyani targ‘ib qilish uchun Fransya qirolining qo‘l ostidagi hududlari, ya’ni markaziy, g‘arbiy va janubiy hududlarini kezib, mahalliy aholini Salib yurishlariga chorladi. U Rojdestvo bayramida (1095-yil dekabr) Limogesda, 1096-yil fevral oyida Anju va Man hududlarida o‘tgan kengashlarda Salib yurishiga va’z qilganligi haqida dalillar mavjud(ammo u boshqa joylarda ham va’z qilgan bo‘lishi kerak).
Oradan ko‘p vaqt o‘tmasdan Fransiyani salibchilar to‘lqini bosib ketdi. Yetakchi zodagon va ritsarlar ekspeditsiyaga qo‘shilishga shoshilib ketardilar. Yevropaning eng boy va qudratli shaxslaridan biri bo‘lgan Tuluzalik Raymond, Lotaringiya gersagi Godfri kabi mashhur odamlar ham ishtirok etishga rozi bo‘lishgandi. Godfri shu darajada ishtiyoqmand ediki, yo‘lga chiqmasidan oldin “GODEFRIDUS IEROSOLIMITANUS¹²” afsonasi tushirilgan tangalar zarb qildi .
Urbanning Klermondagi nutqi butun Yevropani to‘lqinlantirib yubordi, chunki Quddusga sayohat qilishni xohlaydiganlar o‘rtasida yaqinlashib kelayotgan qurolli ziyorat haqidagi xabarlar tez tarqaldi. Loire vodiysida voizlik qilishi buyurilgan Arbrissellik Robert kabi g‘ayratli ruhoniylar qiziqish bilan o‘z ishiga kirishdi. Dijonlik Sent-Benning abboti Jarento ham avval Normandiyaga, keyin esa Angliyaga jo‘nab, munosib shaxslarni yollash uchun yuborilgan. Fransiyadagi Limuzin kabi hududlarda salib yurishlari haqidagi xabar aholi tomonidan katta ishtiyoq bilan qabul qilindi. Ruhoniylar hamma joylarda papaning xabarlarini tarqatish uchun ishga kirishdi.
Ekspeditsiyada qatnashish gunohlarning kechirilishi bilan mukofotlanadi, degan g‘oya salib yurishining jozibadorligini yanada kengaytirish uchun mo‘ljallangan edi. Agar Gregoriy VII tomonidan oldingi qurollanish chaqiriqlarida nasroniylarning bir-birlari oldidagi majburiyatlari va muhtojlik paytlarida ular birdamlik ko‘rsatishi kerakligi haqida so‘z yuritilgan bo‘lsa, Rim papasi va Aleksey I taklif qilgan narsa umuman ko‘proq edi. Ishtirok etganlar faqat o‘z burchlarini bajarsalargina najot topishlari mumkin edi. Bu najot esa “abadiy jannat” edi…
Urban II Boloniyadagi tarafdorlariga maktub yozar ekan, Boloniya aholisining katta qismi Quddusga bormoqchi ekanligini bilganidan xursand ekanligini bildirib: “Sizlar ham shuni bilishingiz kerakki, – dedi u, – agar sizlardan birortangiz dunyo mol-mulki uchun emas, balki ruhingizni qutqarish va jamoatni ozod qilish uchun sayohatga chiqsangiz, albatta tavbadan qutulasiz. Barcha gunohlaringiz uchun siz to‘liq va mukammal iqror bo‘ldingiz deb hukm qilinadi.”
Yana bir yilnomaga ko‘ra “Agar kimdir Xudo va birodarlarining sevgisi yo‘lida ekspeditsiyada halok bo‘lsa”, — deb yozadi Urban Besalu, Empuriya, Russillon va Serdana graflariga yo‘llagan maktubida, “U shubhasiz, albatta, shunday qilishiga shubha qilmasin. Uning gunohlari kechiriladi va Xudoyimizning rahmdilligi tufayli abadiy hayotda ishtirok etadi.” Urban “o‘z xalqiga qarshi sodir etgan son-sanoqsiz jinoyatlari uchun munosib tavba qila olmaydigan ba’zi fransuz knyazlariga” qasamyod qilish va sayohat qilish to‘g‘ri tavba qilish ekanligini taklif qilgan. Shu kabi vajlar orqali yana ko‘plab qatnashchilarni o‘z tomoniga og‘dirishga muvaffaq bo‘lgan edi.
Papaning undovchi va’zlaridan tashqari yana bir undovchi kuch vositasi ham bor edi. Papa Fransiya bo‘ylab harakatlanar ekan , ko‘plab cherkovlarning qurbongohlarini(altar) ko‘zdan kechirdi. Vendomedagi Trinity cherkovi(The Church of Trinity in Vendome ) va Marmouiter va Moissak(Marmouiter and Moissac)dagi abbatlik cherkovlariga Muqaddas Xoch (Holy Cross)ning qismlaridan berib, ularni muqaddaslashtirdi(To‘g‘riroq qilib aytadigan bo‘lsak Muqaddas Xoch parchalarining Konstantinopoldagi imperator xazinasida saqlangangiligini hisobga oladigan bo‘lsak, xoch parchalarini Aleksey tarqatganligi haqiqatga yaqin edi. Muqaddas Xoch Vizantiya xalqaro diplomatiyasining eng katta hal qiluvchi omollaridan biri edi.). Yurishlarda qatnashganlar bejizga xoch yo‘li belgisini kiyimlariga tikishmagan edi(shuning uchun bu yurishlar Salib yurishi deyiladi).
Cherkov hokimiyatining kuchliligiga yana bir sababi sharqqa sayohat qilayotganlarni kerakli bo‘ladigan barcha mablag‘lar bilan ta’minlagan edi. Uzoq masofaga safar qilishning o‘ziga yarasha harjatlari bo‘lishligi barchaga ma’lum. Oziq-ovqat, transport, asbob-uskuna va qurol-aslaha uchun bo‘lgan talab kundan-kunga oshib bordi. Tabiiyki bunday katta miqdordagi harajatni cherkov qoplab berolmas edi. Shunday sharoitda odamlar o‘z mablag‘lari hisobidan, qarz olib yoki uy-joylari, chorvalarini sotib bo‘lsada bu yurishlarda qatnashishga kirishdi. Huddi shunday ishni Normandiya gersogi Robert ingliz qiroli Uilyam Rufus(William Rufus)dan 10 000 marka miqdorida katta qarz olganligi manbalarda qayd etilgan.
Rim papasining chaqirig‘iga binonan Fransiyaning turli burchaklaridan kelgan erkaklar Normandiyalik Robert, uning qayniukasi Stiven Blois(Stephen of Blois) va Tuluzalik Raymond qo‘mondonligi ostida bir qo‘shinga birlashtirila boshlandi. Shuningdek, katta qo‘shinni Bouillonlik Godfri(Godfrey of Bouillon) va uning ukasi Bolduin(Baldwin), 1093-yilda otasining o‘rnini egallagan Flandriya grafi Robert II lar ham to‘planishgan edi.
Yana ekpeditsiyaga qo‘shilish majburiyatini olgan muhim shaxslardan biri Fransiya qiroli Filipp I(Philip I) ning ukasi Vermanduallik Xyu(Hugh of Vermandois) ham bor edi. 1096-yilning boshida oy tutilishi natijasida qizil tusga kirganligi Xyuning ushbu yurishlarga qo‘shilishiga turtki bo‘ldi. Fransuz qiroli xonadonidan Xyuning ishtirok etishi bu yurishning naqadar muhim ekanligining yana bir belgisi edi.
Xyu kabi mashhur shaxslarning ekpeditsiyaga qo‘shilishi qo‘shindagi rahbarlik masalasining chalkashib ketishiga olib keldi. Boshqa bir necha mashhur sarkardalar qo‘shinda o‘zlarini boshliq deya o‘ylay boshlashadi. Huddi shunday sarkardalardan biri Tuluzalik Raymond birinchi navbatda , o‘zini Quddusni bosib olish uchun yo‘l olgan nasroniy ritsarlarning rahbari deb atagan. Vermanduallik Xyu ham o‘zini ekpetidsiyaning rhbari hisoblagan va o‘zi bilan birga papaning bayrog‘ini olib yurgan. Bu esa papaning ekspetidsiyadagi vakili ekanligini anglatar edi. Yana ba’zi toifa odamlar Stiven Bloisni butun armiya kengashining rahbari hisoblashgan va uning rafiqasi Adelaga va knyazlar uni butun qo‘shinning qo‘mondoni etib saylanganliklari manbalarda qayd etilgan. Darhaqiqat qo‘shinga rahbarlik qilish masalasi uzoq yurish paytida muhim edi. Yevropaning ba’zi mashhur kishilari o‘zlarini papaning vakili deb hisoblab, buni suiste’mol qilmaslikka harakat qilishgan. Urban II ning ekspeditsiyaga yagona boshliq tanlamaganligining yana bir sababi ham bor edi. G‘arbliklar Vizantiyaga kelishganida imperator Aleksey qo‘mondonligi ostida bo‘lishlari kerak edi. Papa yagona boshliq tayinlashi ham mumkin edi, ammo, bu vazifani Vizantiya imperatoriga topshirdi. Shuningdek Vizantiya imperatoriga yurishlar vaqtida qaysi shaharlarni bosib olish, yurishlarda qanday harakat qilish kabi muhim masalalar ham topshirilgan edi. Nima bo‘lganda ham salibchilarning yurishlardan maqsadlari aniq edi: sharqda xristian cherkovini himoya qilish, butparast turklarni haydash. Salib yurishi uchun Alekseyga ma’naviy yordamdan ko‘ra harbiy yordam ko‘proq kerak edi. Shuning uchun u turklarga qarshi yurish uchun jangovar tajribaga ega bo‘lgan shaxslarni jalb qilish muhimligi papa tomonidan tinimsiz ravishda ta’kidlanib kelingan.
O‘sha zamon ruhoniylaridan biri shunday yozadi: “Men papa Urbanning oddiy odamlarni Quddusga ziyorat qilishga undagan so‘zlarini eshitgan odam sifatida shuni aytishim mumkin-ki, u “jangga mos bo‘lmaganlarni” ekpeditsiyada qatnashishlarini ta’qiqlagan.” Papaning nimjon odamlarga sayohat qilishni ta’qiqlaganligining sababi bor , chunki bunday ziyoratchilar yordam berishlaridan ko‘ra ko‘proq o‘zlari yordamga muhtoj bo‘lishadi va boshqalarga ham yuk bo‘lishlari tabiiy hol.
G‘arbdan yo‘lga chiqqan yurish ishtirokchilari Vizantiya poytxti Konstantinopol orqali Muqaddas Yer – Quddusga o‘tishlari belgilab qo‘yilgan edi. Katta qo‘shinning Vizantiya orqali o‘tishi mahalliy aholi vakillariga xavf tug‘dirishini tushungan imperator Aleksey o‘z qo‘shininin ba’zi boshliqlarini Dyrraxion(Dyrrakhion) va Avlona(Avlona) hududlari atroflariga jo‘natib, kelayotgan sayohatchilarni xushmuomalalik bilan kutib olish va yo‘l bo‘ylab oziq-ovqat bilan ta’minlashlarini belgilab beradi. Qo‘riqchilar salibchilarni diqqat bilan kuzatib borishi kerak edi, agar sayohatchilar qo‘shni tumanlarni talon-taroj uchun bosqin uyushtirganligini ko‘rib qolsalar, ularga qarshi qurolli harakat qilishlari mumkinligi haqida ko‘rsatma berilgan. Imperator vakillariga lotin tilini biladigan kishilar hamrohlik qilishgan. Ularning vazifasi vujudga kelishi mumkin bo‘lgan har qanday muammoni bartaraf etishdan iborat bo‘lgan. Salibchilarning Vizantiya hududidan o‘tishlari uchun har qanday choralar imperator tomonidan ko‘rilgan. Bunga misol tariqasida Bulonlik Godfri Vizantiya chegarasiga yetib kelgach, unga mahalliy aholi uchun yopiq bo‘lgan bozorlardan oziq-ovqat sotib olish uchun maxsus litsenziya bergan. Shuningdek, imperator Aleksey I g‘arbliklar Vizantiyaga yetib kelishganida ularga katta miqdorda pul berishni buyurdi. Ularga pul berilishining sababi imperiya bilan birinchi martta aloqada bo‘layotgan odamlarning xayrixohligini qozonish ko‘zda tutilgan. O‘sha zamon odamlaridan biri ta’kidlaganidek, bu ham aqlli bir iqtisod edi: imperator tomonidan berilagan barcha mablag‘lar salibchilar tomonidan soib olinayotgan hukmdorning odamlariga tegishli bo‘lgan mahsulotlarni sotib olish uchun ishlatilgan. Oqibatda esa impertor tomonidan to‘langan pullar yana imperiya xazinasiga kelib tushgan. Natijada Aleksey g‘arbliklarga yaxshi ko‘rinib olgan, ham o‘z mahsulotlarini sotgan.
1096-yilning ikkinchi yarmida juda ko‘p odamlar sharqqa yo‘lning birinchi to‘xtash joyi bo‘lgan Konstantinopolga yo‘l olishdi. Hisob-kitoblarga ko‘ra, birinchi salib yurishlarida 80 000 ga yaqin aholi ishtirok etgan bo‘lishi mumkin. Ilgari hech qachon Yevropa aholisining bunday uzoq masofaga qisqa vaqt ichida bunday katta va uyushgan harakati kuzatilmagan. Qo‘shin tarkibi shu darajada xilma-xil va ko‘p tilli edi-ki, ular orasida franklar, fleminglar, frizlar, gallar, lotaringlar, alemanlar, bavariyaliklar, normanlar, yunonlar va armanlar kabi xalq vakillari bor edi.
Hatto o‘sha zamonda “G‘ayridinni o‘ldirish qotillik emas, balki arshi aloga olib boruvchi yo‘l”, degan gap ham tarqalgan. Bu gapdan ko‘rinib turibdi-ki, g‘arbliklar o‘zlari “butparast, majusiy” deb atagan musulmon aholisini qirg‘in qilish orqali jannatga yetishish mumkinligiga ishonishgan.
Bu yurishlar natijasida yuzaga kelgan siyosiy jarayonlar oʻz vaqtida diplomatik aloqalar va xalqaro munosabatlarni yuzaga keltirib turdi. Ushbu diplomatik munosabatlarning markazida Gʻarbiy Yevropa monarxlari turar edilar.