Kurs ishi mavzusining dolzarbligi

Puate jangi 1356 - yilda sodir bo'ldi Fransiya allaqachon Qirol Ioann II tomonidan boshqarilardi. 30 000 kishilik ingliz armiyasi Puate jangida Fransiyani yirik mag'lubiyatga uchratdi. Jang Fransiya uchun ham fojiali bo'ldi, chunki fransuz otlarining oldingi saflari o'qotar qurollardan qo'rqib, orqaga yugurishdi, ritsarlarni yiqitishdi, tuyoqlar va zirhlar o'z askarlarini ezishdi, ezilish aql bovar qilmaydigan bo'lib chiqdi. Ko'plab askarlar hatto inglizlar qo'lidan emas, balki o'z otlarining tuyog'i ostida halok bo'ldilar. Bundan tashqari, jang inglizlar tomonidan Qirol Ioann II Yaxshining qo'lga olinishi bilan yakunlandi,
Qirol Ioann II Angliyaga mahbus sifatida yuboriladi va Fransiyada tartibsizlik va tartibsizlik hukm suradi. 1359 - yilda London tinchligi imzolandi, unga ko'ra Angliya Akvitaniyani qabul qildi va qirol Ioann yYaxshi ozod qilindi. Iqtisodiy qiyinchiliklar va harbiy muvaffaqiyatsizliklar xalq qoʻzgʻolonlari – Parij qoʻzgʻoloni (1357-1358) va Jakker (1358) qoʻzgʻolonlariga olib keldi. Katta sa'y-harakatlar bilan bu tartibsizliklar tinchlandi, ammo bu yana Fransiyaga katta yo'qotishlarga olib keldi.
Ingliz qo'shinlari Fransiya hududi bo'ylab erkin harakatlanib, aholiga fransuz qudratining zaifligini ko'rsatdi.
Fransiya taxtining vorisi, bo'lajak qirol Karl V Donishmand Bretignida (1360) o'zi uchun haqoratli tinchlik o'rnatishga majbur bo'ldi. Urushning birinchi bosqichi natijasida Edvard III Brittani, Akvitaniya, Kale, Puatyening yarmini va Fransiyaning vassal mulklarining qariyb yarmini qo'lga kiritdi. Shu tariqa fransuz taxti Fransiya hududining uchdan bir qismini yo‘qotdi³⁸.
Fransuz qiroli Jon yana asirlikka qaytishga majbur bo'ldi, chunki qirolning kafili bo'lgan o'g'li Lui Anju Angliyadan qochib ketdi. Jon ingliz asirligida vafot etdi va xalq Dono deb ataydigan qirol Charlz³⁹ V Fransiya taxtini egallaydi.
Afsuski, Karl V Donishmand vafot etadi va uning o'g'li Karl VI Fransiya taxtini egallaydi. Dastlab bu podshohning harakatlari otasining dono siyosatini davom ettirishga qaratilgan edi.
Ammo bir oz vaqt o'tgach, Charlz VI noma'lum sabablarga ko'ra aqldan ozdi. Mamlakatda anarxiya boshlandi, hokimiyatni qirolning amakilari, Burgundiya va Berri gersoglari egallab oldilar. Bundan tashqari, Fransiyada qirolning ukasi Orlean gersogi (Armanyaklar Orlean gersogining qarindoshlari) oʻldirilishi sababli burgundiyaliklar va armanyaklar oʻrtasida fuqarolar urushi boshlandi. Bu vaziyat inglizlardan foydalanmay qololmadi.
Angliya qirol Genrix IV tomonidan boshqariladi; ichida Azinkur jangi 1415 - yil 25 - oktyabrda inglizlar fransuzlarning ustun kuchlari ustidan hal qiluvchi g'alabaga erishdilar.
Ingliz qiroli Normandiyaning katta qismini, jumladan Kan (1417) va Ruan (1419) shaharlarini egallab oldi. Burgundiya gertsogi bilan ittifoq tuzib, besh yil ichida ingliz qiroli Fransiya hududining qariyb yarmini o'ziga bo'ysundirdi. 1420 yilda Genrix aqldan ozgan qirol Charlz VI bilan muzokaralarda uchrashdi va u bilan Troyada shartnoma imzoladi. Ushbu shartnomaga ko'ra, Genrix V qonuniy Dofin Charlzni (kelajakda - qirol Charlz VII) chetlab o'tib, Charlz VI ning vorisi deb e'lon qilindi. Keyingi yili Genri Parijga kirdi, u yerda shartnoma Bosh shtatlar (Fransiya parlamenti) tomonidan rasman tasdiqlandi.
Harbiy harakatlarni davom ettirib, 1428 - yilda inglizlar Orlean shahrini qamal qildilar. Ammo 1428 - yil Fransiya milliy qahramoni Joan d'Arkning siyosiy va harbiy maydonda paydo bo'lishi bilan belgilandi⁴⁰.
Orleanni qamal qilib, inglizlar o'zlarining kuchlari shaharni to'liq blokada qilishni tashkil qilish uchun нetarli emasligini tushundilar. 1429 - yilda Janna d'Ark Daupin Charlz bilan uchrashdi (o'sha paytda u o'z tarafdorlari bilan yashirinishga majbur bo'lgan) va uni Orlean qamalini olib tashlash uchun o'z qo'shinlarini berishga ishontirdi. Suhbat uzoq va samimiy edi. Karl yosh qizga ishondi. Janna o'z jangchilarining ruhiyatini ko'tarishga muvaffaq bo'ldi. Qo'shinlarning boshida u ildi va qamalni shahardan olib tashladi. Shunday qilib, Jannadan ilhomlangan fransuzlar Luaradagi bir qator muhim mustahkamlangan nuqtalarni ozod qilishdi. Ko'p o'tmay, Jan va uning qo'shini Patda ingliz qurolli kuchlarini mag'lubinglizlarning qamal istehkomlariga hujum qildi, dushmanni chekinishga majbur etib, Reymsga yo'l ochdi, u yerda Daupin qirol Charlz VII nomi bilan toj kiydi.
Afsuski, 1430 - yilda xalq qahramoni Janni Burgundiyaliklar qo'lga olib, inglizlarga topshirdilar. Ammo hatto 1431- yilda uning qatl etilishi ham urushning keyingi borishiga ta'sir qila olmadi va fransuzlarning jangovar ruhini tushura olmadi.
1435 - yilda Burgundiyaliklar Fransiya tomoniga o'tishdi va Burgundiya gertsogi qirol Charlz VII ga Parijni egallashga yordam berdi. Bu Charlzga armiya va hukumatni qayta tashkil etish imkonini berdi. Fransuz qo'mondonlari konstebl Bertran Dyu Guesklinning strategiyasini takrorlab, shaharlarni ingilizlardan ozod qilishdi. 1449 - yilda fransuzlar Normanning Ruan shahrini qaytarib oldilar. Formigny jangida fransuzlar ingliz qo'shinlarini butunlay mag'lub etib, Kan shahrini ozod qildilar. Ingliz qo'shinlarining ingliz tojiga sodiq qolgan Gaskoni qaytarib olishga urinishi muvaffaqiyatsizlikka uchradi: ingliz qo'shinlari 1453 - yilda Kastillonda qattiq mag'lubiyatga uchradilar. Bu jang Yuz yillik urushning oxirgi jangi edi. Va 1453 - yilda Bordodagi ingliz garnizonining taslim bo'lishi Yuz yillik urushga chek qo'ydi.
Urush natijasida Angliya Fransiyadagi barcha mulklaridan mahrum bo'ldi, 1558 - yilgacha Angliyaning bir qismi bo'lgan Kale shahridan tashqari (lekin keyin u Fransiya bag'riga qaytdi). Angliya Fransiyaning janubi-g'arbiy qismida 12-asrdan beri egalik qilgan ulkan hududlarni yo'qotdi. Ingliz qirolining aqldan ozishi mamlakatni anarxiya va o'zaro mojarolar davriga olib keldi, bunda Lankaster va Yorkning urushayotgan uylari asosiy qahramonlar edi. Qizil va oq atirgullar urushi Angliyada boshlandi. Fuqarolar urushi munosabati bilan Angliyada Fransiyadagi yo'qotilgan hududlarni qaytarish uchun kuch va vositalar yo'q edi. Bularning barchasiga qo'shimcha ravishda, g'azna harbiy xarajatlar bilan vayron bo'ldi⁴¹.
Urush harbiy ishlarning rivojlanishiga sezilarli ta'sir ko'rsatdi: jang maydonlarida piyoda qo'shinlarning roli ortdi, bu katta qo'shinlarni yaratishda kamroq xarajatlarni talab qildi va birinchi doimiy qo'shinlar paydo bo'ldi. Bundan tashqari, yangi turdagi qurollar ixtiro qilindi, o'qotar qurollarni rivojlantirish uchun qulay sharoitlar paydo bo'ldi. Ammo urushning asosiy natijasi Fransiyaning g'alabasi edi. Yurt o'z kuchini, ruhining kuchini his qildi!⁴²
XULOSA:
Umumiy xulosalalar asosida shuni aytish mumkinki XI-XIV asrlarga kelib Gʻarbiy Yevropa zaminida turli siyosiy jarayoinlar murosasiz kechdi, umuman olganda salib yurishlari davrida urushlar bilan birgalikda juda ham chiroyli tarzda diplomatik aloqalar, xalqaro munosabatlar yangicha darajaga koʻtarildi. Bu paytda musulmon Sharqidagi hamda Gʻarbiy Yevropa mamlakatlari oʻrtasida keng koʻlamli diplomatik munosabatlar amalga oshirilib, oʻzaro manfaatlar asosida qilingan ishlar koʻlami kengaydi. Aynan shu davrdan boshlab diplomatik munosabatlarda yangicha talqin vujudga keladi.
XIII asrdan Yervopada Tovar aylanmalari oshdi, ichki hamda tashqi bozor kengaydi. Iqtisodiyot keng koʻlamda gurkirab rivojlandi. Italiya diplomatiya va xalqaro munosabatlarning rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatdi. Italiyada shaharlar qolgan Evropaga nisbatan ertaroq rivoj topgan bo‘lishiga qaramasdan, ushbu mamlakat tarqoq bo‘lib qolaverdi. Shimoliy va qisman O‘rta Italiya shaharlari, atrofidagi erlarni o‘ziga bo‘ysundirib, shahar - davlatlarga aylanishdi. Ular Evropaning iqtisodiy xayotida muhim rol o‘ynardilar, Sharq bilan savdoni olib borishda vositachilik qilardilar. Italiya shaharlari orasida Venetsiya, Genuya, Milan, Florensiya kabi qudratli siyosiy markazlar birinchi o‘ringa chiqdi. Italiya shaharlari turli mamlakatlar bilan jumladan, Yaqin Sharq bilan, chaqqon savdo qilishardi. Italiyaning savdo shaharlari horijdagi fuqarolarining manfaatlarini konsullik xizmatini tashkil etish yo‘li bilan himoya qilishdi. Bu jihatdan salib yurishlari va salibchilar tomonidan Suriya va Falastinda o‘z davlatlariga asos solishi muhim rol o‘ynaydi. Salibchilar Venetsiya, Genuya, Pizadan katta yordam olishdi. Sharqiy savdoda ulkan rol o‘ynagan Levant sohili ushbu shaharlar kuchi bilan zabt etildi. Buning evaziga o‘ljaning yirik ulushi Italiya shaharlariga berildi. Ular deyarli har bir shaharda kvartalga (shaharning bir qismi) ega bo‘lishdi va bir qancha italyan koloniyalarini (biror mamlakatda yoki shaharda boshqa mamlakat yoki shahardan ko‘chib kelib o‘rnashgan jamoa) tashkil etishdi. Ushbu koloniyalar maxsus boshqaruvga ega bo‘lib, ma’muriyat va sudning umumiy tizimidan istisno qilingandilar.
Italiya va ayniqsa Florensiya, hattoki horijiy mamlakatlar uchun diplomatlarni etkazib berardi. Butun dunyoga mashhur florensiyalik diplomatlar qatorida Dante, Petrarka, Bokkacho, Makiavelli va Gvichchardinini ko‘rsatib o‘tish mumkin. Milan gersogligiga boshchilik qilgan Franchesko Sforsa yoki Venetsiya doji Enriko Dandolo ham yorqin diplomatlar bo‘lishgan. Venetsiya esa alohida diplomatlari bilan emas, balki butun bir tizim, diplomatik xizmatning tashkil etilishi bilan tavsiflanadiki, bunday holat Venetsiyani butun jahon uchun “diplomatiya maktabi, ustaxonasiga” aylantirgandi. Venetsiya diplomatiya usullarini Vizantiyadan o‘rgandi, biroq ularni yangi bosqichga ko‘tardi. Diplomatiyaning o‘zi san’at va tizim darajasiga dastavval aynan Venetsiyada ko‘tarildi. Italiya va ayniqsa Venetsiya diplomatiyasining usullari Evropada shakllanib borayotgan absolyut monarxiyalarning diplomatiyasiga juda kuchli ta’sir ko‘rsatdi.