Kurs-ishi-tasviriy-sanat

Reflektr — naturaga tushayotgan yorug‘-soyalami m e’yorda bo'lishi uchun qo‘llaniladi.
Molbertlar — rasm chizish moslamalari bo‘lib, darsda va
darsdan tashqari mashg'ulotlarda ishlatiladi. Tasviriy san’atini o ‘qitishda ko‘proq epidiaskop qo‘llaniladi.
Epidiaskop — tasvirlami kattalashtirib ko‘rsatish uchun ishlatiladi. Diapozitivlardan foydalanish uchun L E T I — apparati qo‘l keladi. Tasviriy san’at darslarida foydalanilayotgan texnik vosita-lardan yana biri filmoskopdir. Unda diafilmlar namoyish etiladi.
San’at asarlarini tahlil qilishda texnika vositalaridan foydalanish dars samaradorligini oshiradi.
TASVIRIY SAN’AT DARSLARIDA TEXNIKA
VOSITALARIDAN FOYDALANISH
M a’lumki, bugungi kunda maktab o‘quv-texnika vositalari asosan epidiaskop, kodoskop, LETI, filmoskop, televizor, videomagnitofon kabilardan iboratdir.
Tasviriy san’atni o‘qitishda molbert, taglik, reflektr kabi qo‘shimcha texnik jihozlar ham qo‘llaniladi. Bular naturani o ‘quvchining ko‘rish gorizontiga moslashtirib olishda va rasm chizishda qo‘llanadigan buyumlar bo‘lib, ular yarim mexanik uslubda ishlatiladi.
Reflektr — naturaga tushayotgan yorug‘-soyalami m e’yorda bo'lishi uchun qo‘llaniladi.
Molbertlar — rasm chizish moslamalari bo‘lib, darsda va
darsdan tashqari mashg'ulotlarda ishlatiladi. Tasviriy san’atini o ‘qitishda ko‘proq epidiaskop qo‘llaniladi.
Epidiaskop — tasvirlami kattalashtirib ko‘rsatish uchun ishlatiladi. Diapozitivlardan foydalanish uchun L E T I — apparati qo‘l keladi. Tasviriy san’at darslarida foydalanilayotgan texnik vosita-lardan yana biri filmoskopdir. Unda diafilmlar namoyish etiladi.
San’at asarlarini tahlil qilishda texnika vositalaridan foydalanish dars samaradorligini oshiradi.

. 0 ‘ZBEKIST0NDA TASVIRIY SAN’ATNI
0 ‘QITISH TARIXI
Tadqiqotchilarning fikricha, mamlakatimiz hududlarida bundan million yillarcha m uqaddam ham ajdodlarimizning yasha-ganligi haqida m a’lum otlar bor.
Shuningdek, 0 ‘zbekiston hududida bundan qariyb 5—10
ming yillarcha m uqaddam odamlar ishlagan rasmlar, buyumlar ko‘plab topilgan. Sarmishsoy, Zarautsoy, Qoratepa, Oltintepa, Chust, Dalvarzin, K altam inor kabi m anzilgohlardan topilgan eng qadimiy suratlar va buyumlar ajdodlarimizning san’at va madaniyati yaxshi rivojlanganligidan dalolat beradi. Qoyalarga o ‘yib yoki turli tabiiy bo ‘yoqlarda ishlangan rasm-suratlar ham ajdodlarimizning juda qadimdan rasm chizish bilan shug‘ullanib kelganligini bildiradi.
E ram izdan avvalgi 1- ming yillik boshlarida 0 ‘zbekiston hududida dastlabki quldorlik davlatlari paydo b o ‘la boshlaydi. Bu
„Katta Xorazm“ davlati bo ‘lib, unda zardushtiylik dini shakllanadi.
Bu dinning paydo b o ‘lishi tasviriy san’atning rivojlanishiga imkon yaratdi. Chunki bu din tasviriy san’atni taqiqlamadi. Shu davrda qurilgan ibodatxona-yu, ehrom lar katta e ’tibor bilan bezatilgan.
Shunga ko‘ra bu davrda tasviriy san’atning ko‘plab tur va janrlari rivojlandi.
Endi rasm chizish, grafika, haykaltaroshlik, amaliy san’at va m e’morchilik bilan maxsus kishilar shug'ullana boshlaydilar.
U lar dastlab o ‘z san’atlarini oila a ’zolariga, keyinchalik iste’dodli bolalami shogirdlikka olib, ularga o ‘rgatganlar. Ulardan iste’dodli rassomlar, m e’m or, amaliy san’at ustalari yetishib chiqqanlar.
Xorazm, Farg‘ona, Surxondaryodagi m anbalardan bizgacha yetib kelgan san’at asarlarining nam unalari bundan dalolat beradi.
C hunonchi, „Jangchi Sak“ , ,,A frodita“ , ,,R ito n lar“ devoriy rasmlarini ta ’kidlab o ‘tish joiz.
0 ‘rta asr boshlarida 0 ‘zbekistonda san ’at va m adaniyat beqiyos darajada rivojlana boshladi. Qadimgi Xorazm, Termiz, Sam arqand, Farg‘onada san’atning barcha turlari rivoj topdi.
Fanning buyuk allomalari, Xorazmiy (787—850), Forobiy (870—
950), B eruniy (973—1048), Ib n Sino (980—1037) kabi fan daholari, buyuk m e’m orlar yetishib chiqdilar. U lar m e’morchilik sa n ’atining m o n u m en tal nazariy asosini yaratdilar. Forobiy o‘zining 10 tom lik „M e’morchilik muhandisligi“ nom li asari bilan jahon m e’morchiligi san’atida ulkan meros qoldirdi.
Sodiq Afshor (Navoiy zamondoshi) rasm chizishni nazariy jihatdan asoslagan va rasm chizish uslubi haqidagi „Q onun as Suvor“ — „Rasm chizish qonuniyatlari“ nom li asarini yozib, tasviriy san ’at nazariyasi va am aliyoti ravnaqiga o ‘z ulushini qo ‘shdi. Shuningdek, Qozi A hm adning „X attotlar va musav-virlar“ nom li asarida rasm chizish, chiroyli yozuv, xattotlik, 1870- yili esa Rus Badiiy akademiyasi qoshida rasm o ‘qituvchisi tayyorlaydigan kurs tashkil etildi.
XX asr boshlarida Peterburg, Moskva, Qozon, Odessa, Pen-zada rasm o ‘qituvchilari tayyorlaydigan bir qator bilim yurtlari ochiladi. Rus Badiiy akademiyasi qoshida rasmni o ‘qitish m etodikasi bo‘yicha maxsus komissiya ish boshlaydi. Bu komissiya tarkibida N .G e, I.Kramskoy, P.Chistyakov kabi yetuk rassomlar faoliyat olib boradilar. Sho‘rolar davrida 1921- yildan rasm darsi o ‘quv predm eti sifatida o ‘rta um um ta’lim maktablari o ‘quv rejasiga kiritildi. 0 ‘rta m aktablar uchun 1921-yildan boshlab rasm darsi uchun dasturlar yaratila boshlandi. M aktabda rasm fanining o ‘qitilishi b o ‘yicha Kardovskiy, Rojkova, Pomicheva, Rostovsev, Shoroxov, Kuzin kabi rassom-pedagoglar shug‘ullanib keldilar.
XX asr boshlaridan AQSH, Italiya, Germaniyada ham o ‘rta um um ta’lim maktablarida rasm fanining o ‘qitilishi yo‘lga qo‘yildi.
U lar uchun o ‘quv-m etodik qo ‘llanm alar, darsliklar, dasturlar yaratildi va takomillashtirib kelindi. 0 ‘tgan asming 50—60-yillarida jahonning ju d a k o ‘p m am lakatlarida tasviriy san ’atning o ‘qitilishi b o ‘yicha ko ‘plab amaliy ishlar qilindi. C hunonchi, 1955-yilda Lunda (Shvetsiya), 1958- yilda Bazella (Shvetsiya) 1960- yilda M aniles (F ilippin), 1966- yilda Chexoslovakiya, 1972- yilda Germaniya, 1982- yilda Chexoslovakiya kabi mamla-katlarda xalqaro simpoziumlar o ‘tkazilib kelindi.

TASVIRIY SAN’AT DARSLARIDA TEXNIKA

VOSITALARIDAN FOYDALANISH
M a’lumki, bugungi kunda maktab o‘quv-texnika vositalari asosan epidiaskop, kodoskop, LETI, filmoskop, televizor, videomagnitofon kabilardan iboratdir.
Tasviriy san’atni o‘qitishda molbert, taglik, reflektr kabi qo‘shimcha texnik jihozlar ham qo‘llaniladi. Bular naturani o ‘quvchining ko‘rish gorizontiga moslashtirib olishda va rasm chizishda qo‘llanadigan buyumlar bo‘lib, ular yarim mexanik uslubda ishlatiladi.