Kurs joybari

II.2 7- súwret


II.2 8-súwret

II.2 9-súwret



I.2 10-súwret

Juwmaq

Jer júzinde Dárilik ósimliklerdiń 10 -12 rning túri bar. 1000 den artıq ósimlik túrleriniń ximiyalıq, farmokologik hám Dáriliklik ózgeshelikleri tekserilgen. 0 zbekistan Dárilik ósimliklerdiń 577 túri bar. Usılardan házirgi waqıtta 250 túri ilimiy shıpakerlik kásibinde isletilip atır. Dárilik ósimliklaming organizmge tásiri ulaming quramındaǵı birikpelerdiń muǵdarına baylanıslı. Bul birikpeler ósimliktiń hár túrlı bólimlerinde túrli muǵdarda toplandı. Dári tayarlawǵa ósimliktiń kerekli bólimleri túrli múddetlerde jıynaladı. Mısalı, qabıqloq, urıq erte báhárde, japıraq o 'simlik gúllewi aldından yamasa gullaganda, gulleri tolıq ashılǵanda, mıywe hám urıwları pıskende, jer astı shólkemleri (túbiri, túbirpaqalı hám piyazı ) erte báhárde yamasa kesh guzda alınadı. Ózbekstan medicinaında qollanılatuǵın dári ónimleriniń 38-40% ini Dárilik ósimliklerden alınatuǵın preparatlar tashkil etedi. Birpara salmaqli keselliklerdi emlewde isnlatiladigan zárúrli áhmiyetli ayırım Dárilik preparatlami (júrek glikozidlari, qatar alkaloidlar, terpenlar, saponinlar, steroid hám fenolli birikpeler hám basqa biologiyalıq aktiv elementlar ) sol waqıtqa shekem sintez jolı menen alıp bolmaydı. Olardı alıw dáregi házireha tek o'simiiklar bolıp qalıp atır. Ózbekiston Órta Aziyanıń oraylıq bóleginde jaylasqan jáne onı taptıń tiykarǵı bólegi Amudarya menen Sirdaryo arasında bo‟lib, mo‟tadil hám subtropik ıqlım regionlarında o‟rnashgan. Ózbekstanda jer maydanınıń dúzilisi, taw jınısları, hawa temperaturası hám jawın muǵdarına baylanıslı halda topraqlar arqadan qublaǵa, yaǵnıy tegislikten toqqa tárep ózgerip baradı. Aymaǵınıń úlkenligi, tábiy sharayatınıń hámme bóleginde birdey emesligi, onıń o‟simlik oramına da ta‟sir etken. Tábiy-geografiyalıq jaǵdayǵa boǵliq halda o‟simlik túrleri respublika tegislik-cho‟l bóleginen onıń toǵli bólegi tárep o‟zgarib baradı. Ósimliklarning 120 shańaraqqa tiyisli bo‟lgan 4000 den artıq túri bar. Gulxayri túbiriniń alınatuǵın preparatlar balg„am ko„chiruvchi hám de yalliǵlanishga qarsı (ásirese, balalardıń nápes yóllari kesellengende “mukaltin” atlı dári isletiledi) dári retinde isletiledi.

Qımbat bahalı sheki onim derekyi esaplanǵan túrlerden dárivor gulxayri hám oqgulxayrining Ózbekstanda tarqalıwı boyınsha bir qansha jazba derekler bar. Ósimliklarni dárivorlik ózgesheligi haqqında, onıń ximiyalıq quramın úyreniw ústinde de bir qatar ilimiy-izertlew jumısları ámelge asırılǵan. Oqgulxayrini o'stirish ushın belgilengen agro-texnikalıq ilajlardı waqıtında ótkeriw, onıń zúráátliligin asırıwǵa, jetiwtirilgan sheki onim sapasın jaqsılishga hám de ekonomikalıq nátiyjelililikti kóteriwge eriwiladi. Onıń ushın egiwge yerni tayarlaw, egiw múddetlerin anıq biliw, keselliklerine qarsı gúres ilajların aparıw jumısların aparıw kerek. Aq gulxayri hám dárivor gulxayri ósimliklarining ekobiologik qásiyetleri hám olardı klassta hám klasstan tısqarı sabaqlarda órganish arqalı o‟quvchilarning o‟simliklar álemine bo‟lgan qızıǵıwshılıǵın jáne de arttırıw, ilimiy dúnyaǵa kóz qarasın keńeytiw, ilmiy tájriybe hám ko‟nikmalarini qáliplestiriw maqsetke muwapıq bo‟ladi.