Kurs jumisi tema

74 jıl aldın Xalıq aralıq valyuta fondı islengen. Sońǵı jıllarda eń úlken qarız alǵan mámleketler qaysılar?

1. 
   2009-2010-jıl. Belarus
   

3, 5 milliard dollarlıq kredit berilgen. 2009 –jılǵı ekonomikalıq krizis sol dáwirdiń jalpı ishki ónim artıwın 0,2 procentke shekem keskin tómenlewine sebep boldı. Óndirislerdiń ónimlerine talap páseydi. Kredit alıwdan maqset - Belarus húkimetiniń tólew balansındaǵı unamsız jaǵdaylardı oraw edi. Xalıq aralıq valyuta fondı shártlerine qaray húkimet milliy valyutanı 40 procentke qádirsizlendırıw, salıq siyasatın ózgertiwi belgilendi. Sonıń menen birge, húkimet pul-kredit siyasatı principlerın ózgertiwi kerek edi. Kredit 2015-jıl mart ayında múddetinen aldın tólengen.

2. 
   2008-2010-jıllar. Turkiya
   

Kredit summası 23, 5 milliard dollardı quraǵan. Kreditge bolǵan mútajlik YAIM ósiw pátleriniń tómenlewi, milliy valyutanıń qadrsizleniwi menen anıqlama bernedi. XVF usınıs etken kredittiń maqseti ekonomikanı qollap-quwatlaw edi. Qarız beriw shártleri - ǵárejetlerdi sezilerli dárejede tómenletiw bolǵan edi. Kredit 2013-jılda tólep bolınǵan.

3. 
   1998-yil. Rossiya
   

12 milliard dollarlıq kredit ajıratıldı. Kredit 1998-jıl dawamında ush trans menen berildi. Kredit shártleri tómendegishe edi: inflyatsiyanıń 6,9 procentke shekem tómenlewi, mámleket byudjeti defitsitiniń 2 procentten aspawı, sırtqı sawdanı liberallashtırıw, bir waqıttıń ózinde hákisiz salıǵın asırıw menen neft hám gazge kirip salıqlardı bıykarlaw, kirip etiletuǵın tovarlardı májburiy bajıxana aldınan ótkeriw hám bajıxana tólewlerin kemeytiw, import etiletuǵın alkogol ónimlerine bolǵan sheklewlerdi alıp taslaw. Kredit 2005-jıl yanvar ayında múddetinen aldın tólengen.

2. 2 Xalıq aralıq valyuta fondınıń rawajlanıw strategiyası


XVFni shólkemlestiriw tuwrısındaǵı qarar 1944-jılda AQSHdıń Nyu-Xempshir shtatındaǵı Bretton-vuds qalasında bolıp ótken xalıq aralıq konferensiyada qabıl etilgen edi. Konferensiyada 44 mámleketten wákiller qatnasqan.
1929 -1933-jıllerde júz bergen Ullı depressiyani tákirarlanıwına jol qoymaw. XVFniń Qaǵıydası islep shıǵıldı. Bunda AQSH Finans ministri Garri Uayt hám J. M. Keynstıń xızmeti úlken.
XVF óz iskerligin 1945-jıl dekabrde basladı.
XVF iskerliginiń maqsetleri:
1. Valyuta-finanslıq tarawda xalıq aralıq sheriklikti rawajlandırıwǵa kómeklesiw.
2. Xalıq aralıq sawdanı turaqlı rawajlanıwına kómeklesiw.
3. Valyutalardıń turaqlılıǵındı támiyinlewge kómeklesiw, aǵza mámleketler ortasında tártipke salınǵan valyuta rejimin qollanılıwın támiyinlew.
4. Mámleketler ortasında kóp tárepleme esap -kitaplar sistemasın jaratılıwǵa járdem beriw.
5. Mámleketlerdıń turaqlı ekonomikalıq ósiwine kómeklesiw.
6. Jarlılıqqa qarsı gúresiw.
XVFniń joqarı basqarıw organı basqarıwshılar keńesi bolıp tabıladı. Ol jılına 1 ret jıynalıs ótkeredi.
XVFniń ámeldegi iskerligin atqarıw keńesi ámelge asıradı. Ol 24 aǵzadan ibarat.
Keńes háptede 3 ret jıynalıs ótkeredi. 8 mámleket iri aksiyadar retinde Keńesde óziniń turaqlı atına iye: AQSH, Yaponiya, Germaniya, Fransiya, Ullı Britaniya, Kitay, Rossiya, Saudiya Araviyası.
Qalǵan 16 direktor 2 jıl múddetke tiyisli mámleketler toparı tárepinen saylanadı.
Atqarıw keńesi atqarıwshı direktomi saylaydı.
Atqarıw keńesi aǵzaları bir waqtıniń ózinde Jáhán banki atqarıw keńesi aǵzaları esaplanadı. XVF 26 departamentten ibarat. Onıń xızmetkerleriniń úshten eki bólegi ekonomistler bolıp tabıladı. XVFniń shtab kvartirasi Vashington qalasında. Sonıń menen birge,
Nyu-York hám Jenevada bólimleri bar.
1. Xalıq aralıq valyuta sistemasında júzege kelgen ózgeriwlardı gúzetip baradı hám mámleketlerge ekonomikalıq hám finans siyasatındaǵı mashqalalardiń sheshimi boyınsha máslahátler beredi.
2. Aǵza mámleketlerge kreditler beredi. Kreditler tiykarlanıp tólew balansında máseleler ámeldegi bolǵan mámleketlerge beriledi.
A. Stend-bay kreditleri. 12-18 ay. Tólew balansında qısqa múddetli mashqala.
B. Jarlılıqtı kemeytiw maqsetine berilgen kreditler. Tólew balansında uzaq múddetli mashqala. Procent stavkaları ortasındaǵı parq XVFǵa tiyisli altındı satıwdan alınǵan aqshalar esabınan hám aǵza mámleketler tárepinen ajıratılǵan qarızlar hám grantlar esabınan subsidiyalanadı.
Usı kreditler 10 jılǵa shekem múddetke, jıllıq 0, 5% stavkada beriledi.
V. Kompensatsion finanslıq támiynlew. Azıq-túlik. Bunda muǵdar bolmaydı.
G. Ayrıqsha járdem.
Tábiyǵiy apatlar hám áskeriy háreketler sebepli zálel kórgen mámleketlerge. 3, 25%-5 let.
3. Aǵza mámleketler húkimetleri hám oraylıq banklerine texnikalıq járdem kórsetedi.
4. Xalıq aralıq ekonomikalıq forumlardı ótkeredi.
XVF resursları tómendegi dereklerden dúziledi:
1. Aǵza mámleketlerdıń aǵzalıq orınları, yaǵnıy kvotaları.
2. Qarızlar boyınsha Bas pitim (11 mámleket).
Qarızlar boyınsha Bas pitim (25 mámleket). maǵlıwmatlarınan usıdan ayqın boladı, AQSH húkimeti, Germaniya Oraylıq banki, Yaponiya, Fransiya, Ullı Britaniya húkimetleri XVFniń resurs bazasın shólkemlestiriwde úlken rol oynaydı.


2-keste