Kurs jumisi tema

Kurs jumısınıń maqseti : ⁱXalıq aralıq valyuta sistemasınıń qáliplesiwi hám rawajlanıwı qásiyetlerin úyreniw hám ashıp beriw bolıp tabıladı.


Kurs jumısınıń wazıypası : bul kurs jumısınıń wazıypası sonnan ibarat Xalıq aralıq valyuta sistemasınıń qáliplesiwi hám rawajlanıwı, onıń rawajlanıwınıń ekonomikaǵa tásiri, Xalıq aralıq valyuta aylanıwı, haqqında studentlerge bilim kónlikpe ilmiy tájriybelerdı qáliplestiriw bolıp tabıladı.

I-BAP XALIQ ARALIQ VALYUTANIŃ RAWAJLANIW BASQISHLARI


1.1 Xalıq aralıq valyuta munasábetleri hám valyuta sisteması, jáhán valyuta sistemasınıń rawajlanıw basqıshları

Hár qanday mámleket ekonomikasında pul zárúrli áhmiyetke iye boladı. Pul munasábetleri jámiettiń islep shıǵarıw, bólistiriw, mámile hám tutınıw sıyaqlı processlerin óz ishine aladı, keńeytirilgen tákirar islep shıǵarıw ushın sharayat jaratıp beredi. Pul hám ekonomika óz-ara tıǵız baylanıslı bolǵan elementler bolıp tabıladı. Eger jámiyet ekonomikasında máseleler payda bolsa, álbette bunday máseleler jámiettiń pul mámilesinde óziniń unamsız reakciyasın tabadı. Sol sebepli puldı jámiyet ekonomikalıq ómiriniń barometri dep biykarǵa aytılmaǵan.

Ekonomikalıq teoriyada haqıyqıy pul tavar ekvivalenti retinde ámeldegi bolıp, qarıydarlardı mámilege bolǵan mútajliklerin qandiradi. Qaǵaz pullar bolsa haqıyqıy pullar mánisiniń mámiledegi ańlatpashısı yamasa wákili bolıp tabıladı.
Hár qanday ǵárezsiz mámleket óz aqshasına iye hám bunday pul sol mámleket ushın milliy pul birligi esaplanadı. Milliy pul birligi óziniń atı hám málim bir mámile tariyxına iye.
Bul stulmizdı úyreniwde mudam pul hám valyuta atamaların shaqırıwǵa tuwrı keledi. Usınıń sebebinen basınanaq pul hám valyuta qanday kategoriyalar, ekewi de bir zatpa yamasa hár túrlı zat ekenligin anıqlap alıw zárúr. Ekonomikalıq teoriyadan biz " pul" ne ekenligin jaqsı bilemiz. Valyuta da pul, biraq hámme waqıt da pul valyuta bolabermeydi. Egerde arnawlı bir mámlekettiń milliy pul birligi jáhán bazarında mámleketler ortasında pul (mámile, tólew hám jiynaw quralı ) retinde isletilse, yaǵnıy puldıń funksiyaların atqarsa, ol valyutaǵa aylanadı.
Valyuta - jáhán bazarında, mámleketler ortasında pul wazıypaların orınlawshı mámleketlerdıń milliy pul birlikler bolıp tabıladı. Mısalı, Amerika Qospa Shtatları " dolları", Ullı Britaniya " funt sterlingi", Kanada " dolları", Yapon " ienasi" hám basqa sol sıyaqlılar.
Arnawlı bir mámlekettiń milliy aqshası - onıń milliy valyutası boladı. Sol mámleket ushın basqa mámleketlerdıń milliy pul birlikleri bolsa - shet el valyutalar bolıp tabıladı. Mısalı, AQSh " dolları", Ullı Britaniya " funt sterlingi", Kanada " dolları", Fransiya " yevro", Yapon " ienasi", Turkiya " lira" sı hám sol sıyaqlı erkin mámilede juretuǵın valyutalar Ózbekstan Respublikasında shet el valyuta boladı, óz gezeginde Ózbekstan " swm" i bul mámleketler ushın shet el valyuta bolıp esaplanadı.
Hár bir suverenli mámleket óz pul birligine iye bolıp, tek sol mámleketdeǵana bul pul birligine arnawlı bir kólemde satıp alıw múmkin. Basqa mámleketlerdıń de óz pul birlikleri ámeldegi hám tek sol mámleketlerde olar nızamlı háreketde boladı. Qalǵan barlıq basqa valyuta dep atalıwshi pullar arnawlı qadaǵalaw astında ámel etedi.
Orıs ekonomist alımı V. S. Safonovtıń pikirine kóre, «currency» Termini banknotalar hám teńgeler kórinisindegi pullar mánisin ańlatadı. Shet el valyuta ushın foreign currency termini isletiledi. Jáhán valyuta bazarı - bul foreign currency exchange market bolıp tabıladı, yamasa ápiwayı etip aytqanda, FOREX.
Valyutalardıń túrli klassifikatsiyasi ámeldegi bolıp, tiykarlanıp olardı úsh gruppaǵa ajratıladı. Bular jáhán valyuta bazarınıń barlıq segmentlerinde hesh qanday sheklewlersiz ámel etetuǵın valyutalar bolıp tabıladı. Olar shegaralanbaǵan muǵdarda hám túrli ámeldegi hám múddetli pitimler boyınsha tolıq konvertirlana aladı. Bunday túrdegi valyutalar ishinde Úlken beslikti ajıratıp kórsetiw kerek. Olarǵa AQSh dolları (USD), Yevro (EUR), Shveysariya franki (CHF), Yaponiya ienasi (JPY) hám Angliya funti (GBP) kiredi.
Tiykarǵı valyutalarǵa sonıń menen birge, Kanada dolları (CAN) hám basqa bir neshe valyutalar (mısalı, Avstraliya dolları AUD) da kiritiledi. Ekilemshi valyutalar ádetde erkin mámilede boladı, biraq waqtı-waqtı menen birpara máseleler júzege keliwi múmkin. Mısalı, bularǵa likvidlikdiń jetkilikli dárejede emesligi (yaǵnıy, satıp alıw hám satıw menen baylanıslı qıyınshılıqlar ), tuwındılıq finanslıq instrumentlerdıń (atap aytqanda, fyucherslerdıń) qollanılıwı menen baylanıslı basqa tosqınlıqlardı kirgiziw múmkin.